Список материалов
СИММЕНТАЛЬ ТОҠОМ
СИММЕНТАЛЬ ТОҠОМ, һыйыр малының һөт‑ит йүнәлешле тоҡомо. Тоҡом эсендәге типтары: һөт‑ит һәм ит‑һөт. Швейцарияла урындағы малдан һайлап алыу юлы м‑н сығарыла. Эре мал, кәүҙәһе киң, муйын аҫты сығып тора, һөлдәһе ныҡ, мускулдары яҡшы үҫешкән. Төҫө балауыҙ һары, балауыҙ һары‑сыбар, һирәгерәк ҡыҙыл‑сыбар,...
СИЛУР
СИЛУР, с и л у р с и с т е м а һ ы (о с о р о), палеозойҙың өсөнсө хроностратиграфик бүлексәһе. Осорҙоң башы — 443,7±1,5 млн йыл, аҙағы — 416,0±2,8 млн йыл (ҡара: Геохронология). 1835 й. Р.Мурчисон тарафынан айырып күрһәтелә, хәҙ. Уэльс графлығында (Бөйөк Британия) йәшәгән боронғо силур ҡәбиләһе исеме...
СИЛОС КУЛЬТУРАЛАРЫ
СИЛОС КУЛЬТУРАЛАРЫ, силос әҙерләү өсөн үҫтерелгән үҫемлектәр. С.к. кукуруз, судан үләне, сорго, көнбағыш, топинамбур, топинсолнечник, күп йыллыҡ һәм бер йыллыҡ үләндәрҙең ҡуҙаҡлы‑ҡыяҡлы ҡатышмалары, амарант һ.б. инә. Ҡатнаш силос өсөн картуф бүлбеләре, кишерҙең, ҡабаҡтың, ташҡабаҡтың мал аҙығы сорттары,...
СИЛОС
СИЛОС (исп. silos, күплектә silo — ер аҫты бинаһы, иген һаҡлау өсөн соҡор), һутлы мал аҙығы, үҫемлектәрҙең йәшел массаһын анаэроб шарттарҙа консервалау ярҙамында әҙерләнә. Силослау өсөн силос культураларының йәшел массаһы ҡулланыла, уларҙы үҫешенең иң уңайлы фазаларында сабып алалар, ваҡлайҙар (массаның...
СИЛИЩЕВ Николай Николаевич
СИЛИЩЕВ Николай Николаевич (15.8.1946, Тамбов өлкәһе Никольское а. — 1.3.2012, Өфө ҡ.), биотехнолог. Биология фәндәре докторы (2009). ӨНИ‑не тамамлағандан һуң (1969) 1970 й. тиклем һәм 1973 й. алып шунда уҡ эшләй (1975 й. алып өлкән ғилми хеҙмәткәр). 1976 й. башлап Башҡортостан нефть ғилми‑тикшеренеү...
СИЛӘБЕЙ, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл
СИЛӘБЕЙ, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл, Калегин а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 43 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнб. табан 91 км алыҫлыҡта Әмзә й. (Беүә й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 230 кеше; 1920 — 225; 1939 — 213; 1959 — 209; 1989 — 117; 2002 — 121; 2010 — 113 кеше. Мариҙар йәшәй...
СИЛӘБЕ, ҡала
СИЛӘБЕ, ҡала (1781 й. алып), Исәт провинцияһының (1743 й. алып), Силәбе өйәҙенең (1781 й. алып), Силәбе губернаһының (1919 й. алып) адм. үҙәге. 1736 й. Себер даруғаһының Ҡара‑Табын улусы башҡорттары ерҙәрендә Силәбе ҡәлғәһе итеп нигеҙ һалына. 1786 й. С. 111 сауҙагәр һәм мещан йорто иҫәпләнә. 1795 й....
СИЛӘБЕ ПЕХОТА ПОЛКЫ
СИЛӘБЕ ПЕХОТА ПОЛКЫ, 1904 й. Өфө һәм Златоуст ҡҡ. 243‑сө Златоуст резерв пехота батальоны (61‑се пехота резерв бригадаһы) һәм 243‑сө пехота Златоуст полкы базаһында 311‑се пехота Силәбе полкы булараҡ ойошторола. 1904 й. алып С.п.п. 3 батальоны — Өфөлә, 4‑се батальоны Златоуста (30 июндә император смотрында...
СИЛӘБЕ ӨЛКӘҺЕ БАШҠОРТТАРЫ ҠОРОЛТАЙЫ
СИЛӘБЕ ӨЛКӘҺЕ БАШҠОРТТАРЫ ҠОРОЛТАЙЫ, Силәбе өлкәһендә йәшәгән башҡорттарҙы мәҙәни- милли йәһәттән туплау, уларҙың рухи ҡиммәттәрен һаҡлау, үҫтереү һәм пропагандалау маҡсаты м‑н булдырылған йәмәғәт ойошмаһы. Силәбе ҡ. урынлашҡан. 1993 й. алып эшләй, 2007 й. — “Башҡорт Ҡоролтайы” Силәбе өлкә йәмәғәт ойошмаһы....
СИЛӘБЕ ӨЛКӘҺЕ
СИЛӘБЕ ӨЛКӘҺЕ, РФ субъекты. Көньяҡ Уралда һәм Урал аръяғында урынлашҡан. БР, Ҡаҙағстан, Ҡурған өлкәһе, Свердловск өлкәһе, Ырымбур өлкәһе м‑н сиктәш. Үҙәге — Силәбе ҡалаһы. 1934 й. 17 ғин. Урал өлкәһе составынан алынып, БАССР‑ҙың Арғаяш районын һәм Ҡоншаҡ районын (ҡара: Арғаяш башҡорт милли округы) ҡушыу...
СИЛӘБЕ ӨЙӘҘЕ
СИЛӘБЕ ӨЙӘҘЕ, 1782 й. Өфө наместниклығы составында ойошторола. Өйәҙгә Исәт провинцияһының үҙәк өлөшө инә. 1796 й. алып — Ырымбур губернаһы, 1919 й. сент. башлап Силәбе губернаһы составында. 18 б. аҙ. төньяҡта — Пермь, көнсығышта — Тубыл наместниклыҡтары, көньяҡта — Урта ҡаҙаҡ йөҙө, көньяҡ‑көнбайышта...
СИЛӘБЕ ӨЙӘҘЕ
СИЛӘБЕ ӨЙӘҘЕ, 1782 й. Өфө наместниклығы составында ойошторола. Өйәҙгә Исәт провинцияһының үҙәк өлөшө инә. 1796 й. алып — Ырымбур губернаһы, 1919 й. сент. башлап Силәбе губернаһы составында. 18 б. аҙ. төньяҡта — Пермь, көнсығышта — Тубыл наместниклыҡтары, көньяҡта — Урта ҡаҙаҡ йөҙө, көньяҡ‑көнбайышта...
СИЛӘБЕ ОПЕРАЦИЯҺЫ
СИЛӘБЕ ОПЕРАЦИЯҺЫ, РККА‑ның Көнсығыш фронты тарафынан Силәбе ҡ. һәм уның тирә‑яғындағы биләмәләрҙе алыу өсөн 1919 й. 17 июле — 4 авг. үткәрелгән һөжүм операцияһы; Граждандар һуғышында Көнсығыш фронттағы контрһөжүмдең стратегик өлөшө. Златоуст операцияһы тамамланғандан һуң Силәбегә һөжүм итер өсөн шарттар...
СИЛӘБЕ МӘҘӘНИӘТ ҺӘМ СӘНҒӘТ АКАДЕМИЯҺЫ
СИЛӘБЕ МӘҘӘНИӘТ ҺӘМ СӘНҒӘТ АКАДЕМИЯҺЫ (2015 й. алып Силәбе мәҙәниәт институты). Өфө филиалы 1994 й. уҡыу‑консультация пункты булараҡ асыла, 2002 й. алып Өфө филиалы, 2015 й. ябыла. Китапханаһы булған. Тамамлаусыларға белгес квалификацияһы, бакалавр дәрәжәһе бирелгән. Уҡытыу ситтән тороп уҡыу бүлегендә...
СИЛӘБЕ ҠӘЛҒӘҺЕ
СИЛӘБЕ ҠӘЛҒӘҺЕ, С и л ә б е, 1736 й. Мейәс й. уң ярында Себер даруғаһы Ҡара‑Табын улусы башҡорттарының аҫаба ерҙәрендә хәрби нығытма итеп нигеҙ һалына. Ырымбур экспедицияһы (1734—44) ваҡытында Ҡара‑Табын улусы башҡорттарының үтенесе һәм уларҙың ҡатнашлығы м‑н Урта йөҙ ҡаҙаҡтарының барымталарынан һаҡланыр...
СИЛӘБЕ ГУБЕРНАҺЫ
СИЛӘБЕ ГУБЕРНАҺЫ, 1919 й. РСФСР составында ойошторола. Губернаға Ырымбур губ. Троицк һәм Силәбе өйәҙҙәре, Тубыл губ. Ҡурған өйәҙе, Турғай өлкәһенең Ҡустанай өйәҙе инә. 1922 й. төньяҡта — Екатеринбург губернаһы, көнсығышта — Төмән губ., көньяҡ-көнсығышта һәм көньяҡта — Ҡырғыҙ АССР‑ы, көнбайышта БАССР...
СИЛАСАУ, Борай р‑нындағы ауыл
СИЛАСАУ, Борай р‑нындағы ауыл, Баҙраҡ а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 28 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.-Көнс. табан 96 км алыҫлыҡта Нарыш й. (Тере Танып й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 555 кеше; 1920 — 740; 1939 — 611; 1959 — 605; 1989 — 379; 2002 — 337; 2010 — 284 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002)....
СИЛАНТЬЕВ, Бөрө р‑нындағы ауыл
СИЛАНТЬЕВ, Бөрө р‑нындағы ауыл, Силантьев а/с үҙәге. Район үҙәгенән К. 9 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 102 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1081 кеше; 1920 — 1237; 1939 — 1055; 1959 — 559; 1989 — 520; 2002 — 605; 2010 — 677 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Урта мәктәп, балалар баҡсаһы, фельдшер‑акушерлыҡ...
СИЛАНТЬЕВ Иван Матвеевич
СИЛАНТЬЕВ Иван Матвеевич [28.1. 1918, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Ҡалтыман а. (БР‑ҙың Иглин р‑ны) — 7.7.1958, шунда уҡ], Советтар Союзы Геройы (1943). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. БАССР‑ҙың Иглин р‑нының Я.М.Свердлов ис. к‑зында эшләгән. 1938 й. алып Ҡыҙыл Армияла. 1942 й. июненән Көньяҡ‑Көнбайыш, Сталинград,...
СИК МӘСЬӘЛӘЛӘРЕ
СИК МӘСЬӘЛӘЛӘРЕ, функцияны уның үҙенең һәм (йәки) уның сығарылмаларының бөтә сик буйында йәки уның бер өлөшөндәге сикке ҡиммәттәре т‑дағы мәғлүмәт һәм өлкә эсендә булған интеграл‑дифференциаль нисбәттәре б‑са (бирелгән класс функциялары араһынан) табыу мәсьәләһе. Әгәр эҙләнелгән функция өлкә эсендә...
