Список материалов
ПОШКУС Болюс Игнович
ПОШКУС Болюс Игнович (9.4.1930, Литва ССР‑ы Ужумельничис а. — 9.7.2014, Мәскәү), иҡтисадсы. В.И. Ленин ис. Бөтә Союз а.х. ф. акад. (1985), Беларус Респ. ФА (1991), Ҡаҙағстан Респ. Милли ФА (1992) акад., БР ФА‑ның почётлы акад. (1995), иҡт. ф. д‑ры (1980), проф. (1982). Литва ССР‑ының атҡ. фән эшмәкәре...
ПОЧТА ЭЛЕМТӘҺЕ
ПОЧТА ЭЛЕМТӘҺЕ, п о ч т а, элемтә төрө, башлыса транспорт сараларын файҙаланып почта аша ебәрелгән нәмәләрҙе (яҙма корреспонденция, ваҡытлы баҫмалар, аҡса күсереү, бандероль, посылка) ҡабул итеү һәм тапшырыу м‑н шөғөлләнә. Башҡортостанда 1735 й. Өфө провинцияһында Сенат ҡарарына ярашлы Ырымбур экспедицияһын...
ПОТЮКАЕВ Михаил Алексеевич
ПОТЮКАЕВ Михаил Алексеевич (1913 й. нояб., Баҡы), хужалыҡ эшмәкәре. 1939 й. алып “Ишимбайнефть” тресының быраулау нач., 1940 й. – бүлек нач., 1941 й. – быраулау контораһының баш инженеры, 1942 й. башлап “Туймазанефть” тресының 1‑се быраулау контораһы дир., 1949 й. – “Башзападнефтеразведка” тресы идарасыһы....
ПОТЕРЯХИН Владимир Александрович
ПОТЕРЯХИН Владимир Александрович [2.3.1928, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ кантоны Верхотор а. (БР‑ҙың Ишембай р‑ны) — 16.11.2013, Сала‑ уат ҡ.], инженер‑технолог. Техник ф. канд. (1971). СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1973). Журналистар союзы ағзаһы (1999). Грозный нефть ин‑тын тамамлаған (1958). 1951 й. алып Салауат...
ПОТАШ ЗАВОДТАРЫ
ПОТАШ ЗАВОДТАРЫ, поташ (углекислый калий; буяу, һабын, буҫтау, быяланың ҡиммәтле сорттарын етештереү, туҡымаларҙы ағартыу, тире иләү һ.б. өсөн ҡулланылған) етештереү пр‑тиелары. Поташ алыу өсөн ағас йәки үлән көлөн һелте м‑н эшкәрт‑ кәндәр, һелтеһен ҡайнатҡандан һуң ҡалдығын ҡыҙҙырғандар. Башҡортостанда...
ПОТАПОВ Александр Григорьевич
ПОТАПОВ Александр Григорьевич (11.8.1940, БАССР‑ҙың Стәрлебаш р‑ны Потаповка а.), тау инженеры. Техник ф. д‑ры (1987), проф. (1993). РФ Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡ. хеҙм‑ре (1994), СССР‑ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1984), РФ‑тың почётлы газ сәнәғәте хеҙм‑ре (2008). ӨНИ‑не тамамлағандан...
ПОСТНОВ Владимир Валентинович
ПОСТНОВ Влади‑ мир Валентинович (14.6.1950, Өфө — 18.5.2014, шунда уҡ), инженер‑механик. Техник ф. д‑ры (2006), проф. (2007). СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1985). ӨАИ‑ны тамамлағандан һуң (1972) шунда уҡ эшләй: 1980–82 йй. “Искра” махсус конструкторлыҡ‑технология бюроһының лаб. мөдире, 1986–87 йй. бүлек...
ПОСПЕЛОВ Пётр Иванович
ПОСПЕЛОВ Пётр Иванович [10.8. 1924, БАССР‑ҙың Мәсәғүт кантоны Ләүәле а. (БР‑ҙың Балаҡатай районы) — 11.12.2006, Златоуст ҡ.], Дан орденының тулы кавалеры. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1939 й. алып В.И.Ленин исемендәге заводта эшләй (Златоуст ҡ.). 1942 й. башлап Совет армияһында. Декабрҙән Брянск, Үҙәк...
ПОСКРЁБЫШЕВ Александр Николаевич
ПОСКРЁБЫШЕВ Александр Николаевич (7.8.1891, Вятка губ. Успенское а. — 3.1.1965, Мәскәү), совет партия‑дәүләт эшмәкәре. Ген.‑майор. 1917 й. алып РСДРП(б) ағзаһы. Фельдшерҙар уч‑щеһын тамамлаған (Вятка ҡ., 1914). 1917—18 йй. Пермь губ. Баранчинский советы рәйесе, 1919 й. башлап Төркөстан армияһының Сәйәси...
ПОСЕССИОН ЗАВОДТАР
ПОСЕССИОН ЗАВОДТАР, 18 б. аҙ. Рәсәйҙә посессион хоҡуҡ б‑са шартлы рәүештә биләү өсөн дәүләттән эшселәр (посессион крәҫтиәндәр; уларҙы заводтарға кешеләр һатып алыу т‑дағы — 1721 й. һәм мастеровой кешеләр беркетеү т‑дағы 1736 й. указдар нигеҙендә биргәндәр), аҡса, ер, урман, ер аҫты байлыҡтары алған...
ПОСАД КЕШЕЛӘРЕ
ПОСАД КЕШЕЛӘРЕ, 15—18 бб. Рәсәйҙә посадта (ҡаланың сауҙа һәм һөнәрселек м‑н шөғөлләнгән өлөшө) йәшәгән халыҡ. Үҙәк Рәсәйҙә ҡала халҡының төп өлөшөн тәшкил иткән. Дәүләт файҙаһына һалым түләгәндәр, йөкләмә үтәгәндәр. П.к. земство старостаһы етәкселегендә посад общинаһына берләшкән. Уның күпселек өлөшөн...
ПОРФИРИТ
ПОРФИРИТ, плагиоклаз, пироксен, мөгөҙ обманкаһы минералдарының эре бүленделәрен үҙ эсенә алған үтә ваҡ бөртөклө массанан торған порфир төҙөлөшөндәге һелтеле һәм урта составлы палеотип эффузив тау тоҡомдарының дөйөм атамаһы. Химик составы б‑са базальтлы, андезит‑базальтлы, андезитлы П., порфир бүленделәренең...
ПОРФИРИЙ
ПОРФИРИЙ (донъяуи исеме Соколовский Павел Иванович; 1811, Түб. Новгород губ. — 3.6.1865, Томск ҡ.), дин әһеле, тәүге Өфө һәм Минзәлә епискобы (1859—60). Дини тәғлимәт магистры (1836). Архимандрит (1845). Монахлыҡ ҡабул иткән (1835). Түб. Новгород дини семинарияһын (1832), Мәскәү дини акад. (1836) тамамлаған....
ПОРТРЕТ
ПОРТРЕТ (фр. рortrait), һынлы сәнғәт жанры; рәсем сәнғәтендә, графикала, скульптурала кеше һыны йәки кешеләр төркөмө һүрәте. П. кеше (модель) тышҡы оҡшашлыҡтан тыш, уның рухи донъяһын асҡан үҙенсәлекле һыҙаттар м‑н кәүҙәләндерелә. П. төрҙәре: яңғыҙ (билгә тиклем йәки бөтә кәүҙә м‑н), парлы, төркөмлө...
ПОРТАЛЬ Роже Антонен Роббер
ПОРТАЛЬ Роже Антонен Робер (6.5.1906, Амбер ҡ., Франция — 30.12.1994, Париж), француз тарихсыһы. Гуманитар ф. д‑ры (1949), профессор. Страсбург ун‑тын тамамлаған (Франция, 1931). 1929 й. алып Францияның уҡыу йорттарында белем бирә: 1950 й. башлап Лилль ун‑тында, 1955—76 йй. Париж ун‑тында, бер үк ваҡытта...
ПОРСЕВ Михаил Владимирович
ПОРСЕВ Михаил Владимирович (2.11.1923, БАССР‑ҙың Бөрө кантоны Покровка а. – 6.10.2005, Златоуст ҡ.), Соц. Хеҙмәт Геройы (1977). 1940—85 йй. “Златоуст машиналар эшләү заводы” ПБ‑нда слесарь‑лекалолар яһаусы. П. ҡатнашлығында теүәллеге юғары булған универсаль‑йыйыу калибрҙары эшләнгән һәм етештереүгә...
ПОРОЙКОВ Юрий Дмитриевич
ПОРОЙКОВ Юрий Дмитриевич (23.2.1935, БАССР‑ҙың Баймаҡ р‑ны Баймаҡ ҡсб, хәҙ. Баймаҡ ҡ.), яҙыусы. Филос. ф. канд. (1980). РСФСР‑ҙың (1985) һәм БР‑ҙың (1995) атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре. К.А.Тимирязев ис. Башҡ. пед. ин‑тын тамамлаған (1956). 1958 й. алып СССР ФА БФ‑тың редакция‑нәшриәт бүлеге мөхәррире, 1960...
ПОПУЛЯЦИЯЛАР БИОЛОГИЯҺЫ
ПОПУЛЯЦИЯЛАР БИОЛОГИЯҺЫ, популяцияларҙың йәшәйеш законлыҡтарын өйрәнә. П.б. формалашыуы генетиканың һәм эволюцияның синтетик теорияһы үҫеше м‑н бәйле. Башҡортостанда П.б. б‑са фәнни тикшеренеүҙәр 20 б. 90‑сы йй. башлана. Биология институтында юғалып барған дарыу үҫемлектәренең, үҫемлектәрҙең һирәк төрҙәренең...
ПОПУЛЯЦИЯ
ПОПУЛЯЦИЯ (лат. populus — халыҡ), оҙайлы ваҡыт дауамында билдәле бер терр‑яла үрсеүсе һәм уның башҡа берлектәренән сағыштырмаса айырымланған бер төргә ҡараған заттар төркөмө. Төрҙөң структур берәмеге, уның эсендә форманы һәм төрҙө барлыҡҡа килтергән микроэволюцион процестар бара. П. төп характеристикалары:...
ПОППЕ Николай Николаевич (Николас)
ПОППЕ Николай Николаевич (Николас) (27.7.1897, Яньтай ҡ., Ҡытай – 8.8.1991, Сиэтл ҡ., АҠШ), тел белгесе. СССР ФА‑ның мөхбир ағзаһы (1932), проф. (1928). 1939—40 йй. совет‑финлянд һуғышында ҡатнашыусы. Петроград ун‑тын тамамлағандан һуң (1921) 1941 й. тиклем шунда уҡ, бер үк ваҡытта СССР ФА‑ның Шәрҡиәт...
