Список материалов
АНИЗОТРОП МАТЕРИАЛДАР
АНИЗОТРОП МАТЕРИАЛДАР, механик һәм физик үҙенсәлектәре төрлө йүнәлештәрҙә бер төрлө булмаған материалдар. А.м. кристалдар, магнит үҙенсәлекле һәм утҡа сыҙамлы иретмә һәм ҡорос әҙерләмәләре (табаҡ, сым, ҡойолмалар), ҡайһы бер тәбиғи сығышлы кристалл булмаған матдәләр (мәҫ., үҙағас), сүсле композициялы...
АНЕСТЕЗИОЛОГИЯ ҺӘМ РЕАНИМАТОЛОГИЯ
АНЕСТЕЗИОЛОГИЯ ҺӘМ РЕАНИМАТОЛОГИЯ, ауыртыуҙы баҫыу, операцияға тиклем, операция ваҡытында һәм унан һуң, ш. уҡ ауыр хәлдәрҙә организмдың йәшәү өсөн мөһим функциялары м‑н идара итеү проблемаларын өйрәнеүсе клиник мед. фәне бүлеге. Башҡортостанда А.һ.р. б‑са фәнни тикшеренеүҙәр 20 б. 60‑сы йй. Н.Ғ.Ғатауллин,...
АНЕМОНАСТРУМ
АНЕМОНАСТРУМ (Anemonastrum), лютик һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Елбегәй затынан айырып сығарылған. Рәсәйҙә 10 төрө билдәле. Башҡортостанда пермь А. үҫә. Күп йыллыҡ төклө үлән. Һабағы төҙ, ябай, бейеклеге 15—65 см. Тамыр яны япрағы бармаҡса теленгән, оҙон һаплы. Нигеҙендә ҡушылып үҫкән бармаҡ...
АНЕМИЯ, аҙ ҡанлылыҡ
АНЕМИЯ (гр. an- — кире приставка һәм haima — ҡан), аҙ ҡанлылыҡ, ҡан күләме берәмегендә гемоглобин һәм (йәки) эритроциттарҙың кәмеүе. Постгеморрагик (ҡан юғалтыуҙан барлыҡҡа килә), тимер дефицитлы (организмда тимеретешмәгәндә), фолий ҡытлығы (B12 витамины етешмәгәндә), нәҫелдән килгән гемолитик (эритроциттарҙа...
АНДЫҘ
АНДЫҘ (Inula), астра һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. 150‑нән ашыу төрө билдәле, Африкала һәм Евразияла таралған. Башҡортостанда 6 төрө үҫә: британ А., йәки һарыҡ күҙе, бейек А., йәки дарыу А., герман А., йәки ҡуян күҙе, шөпшә бото, ҡытыршы А., шыраулы А. Күп йыллыҡ үлән үҫемлектәре. Һабағы...
АНДРОМЕДА ТОМАНЛЫҒЫ, галактика
АНДРОМЕДА ТОМАНЛЫҒЫ, Андромеда йондоҙлоғондағы ҙур спираль галактика (NGC 224; M31). Диам. — яҡынса 200 мең яҡтылыҡ йылы. Ҡош юлына иң яҡын тышҡы галактика, Ерҙән 2 млн. яҡтылыҡ йылы алыҫлығында урынлашҡан. БР терр‑яһында Андромеданан саҡ ҡына юғарыраҡ тоноҡ томанлы тап булып йыл әйләнәһенә күренә....
АНДРИАНОВА Людмила Прокопьевна
АНДРИАНОВА Людмила Прокопьевна (30.3.1943, Өфө), инженер‑электромеханик. Техник ф. д‑ры (2000), проф. (2008). ӨАИ‑ны тамамлағандан һуң (1967) ӨПЭЗ‑дә эшләй. 1970 й. алып ӨДАТУ‑ла, 1998 й. — БДАУ‑ҙа (2005—10 йй. а.х. электр энергияһы м‑н тәьмин итеү һәм ҡулланыу каф. мөдире), бер үк ваҡытта 2014 й. башлап...
АНДРИАНОВ Юрий Анатольевич
АНДРИАНОВ Юрий Анатольевич (13.2.1953, Өфө — 21.8.2007, шунда уҡ), шағир, тәржемәсе. БР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (2001). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1988). М.Горький ис. Әҙәбиәт ин‑тын тамамлағандан һуң (Мәскәү, 1980) “Китап” нәшриәтендә эшләй. 1998—2007 йй. “Бельские просторы” ж. баш мөхәррире. “Көндәр”...
АНДРИАНОВ Денис Андрианович
АНДРИАНОВ Денис Андрианович (4.8.1940, БАССР-ҙың Мишкә районы Сурай а. — 9.11.2020, Өфө ҡ.), агроном. Ауыл хужалығы фәндәре кандидаты (1968), профессор (1999). РФ юғары мәктәбенең атҡаҙанған хеҙмәткәре (2011), РФ‑тың почётлы юғары профессиональ белем биреү хеҙмәткәре (2005). А.А.Андриановтың ҡустыһы....
АНДРИАНОВ Андрей Андрианович
АНДРИАНОВ Андрей Андрианович (24.4.1939, БАССР-ҙың Мишкә р‑ны Иҫке Ҡолсобай а. — 16.4.2010, Йошкар-Ола), актёр. Мари АССР-ының халыҡ (1989) һәм атҡ. (1973) артисы. Д.А.Андриановтың ағаһы. ГИТИС‑ты тамамлағандан һуң (1965; П.В.Лесли, Н.В.Чефранова курсы) М.Шкетан ис. Мари драма театры актёры, 1989—95 йй....
АНДРЖЕЕВСКАЯ Марионила Ивановна
АНДРЖЕЕВСКАЯ Марионила Ивановна, Андржиевская Марионилла И. (1868—1958, Ташкент), пианист, педагог, музыка эшмәкәре. Мәскәү консерваторияһын тамамлағандан һуң (1890‑сы йй. башы; А.И.Зилоти класы) Омск һәм Томск ҡҡ. уҡыта һәм концерт эшмәкәрлеге алып бара. 1910 й. Өфөгә күсеп килә, Йыр, музыка һәм драма...
АНДРЕСОН Борис Арнольдович
АНДРЕСОН Борис Арнольдович (3.1.1939, Краснодар крайы Тбилисский станицаһы — 3.5.2004, Өфөҡ.), тау инженеры. Техник фәндәр докторы (1999). БАССР‑ҙың атҡаҙанған рационализаторы (1985). И.М.Губкин исемендәге Мәскәү нефтехимия һәм газ сәнәғәте институтын тамамлағандан һуң (1961) Ҡаҙағстанда Аралсор нефть...
АНДРЕЙ (Ухтомский Александр Алексеевич)
АНДРЕЙ (донъяуи исеме Ухтомский Александр Алексеевич; 26.12.1872, Ярославль губ. Вослома а. — 1.9.1937, Рыбинск ҡ.; башҡа мәғлүмәттәр б‑са, Ярославль ҡ.), Рәсәйҙең күренекле дин әһеле һәм йәмәғәт эшмәкәре, Өфө һәм Минзәлә епискобы (1913—21). Дини тәғлимәт канд. (1895). Архиепископ (яҡынса 1923—24),...
АНДРЕЕВКА, Яңауыл р‑нындағы ауыл
АНДРЕЕВКА, Яңауыл р‑нындағы ауыл, Ямаҙы а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнс. табан 33 км алыҫлыҡта Урман Гәрә й. (Гәрә й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 537 кеше; 1920 — 542; 1939 — 541; 1959 — 575; 1989 — 439; 2002 — 380; 2010 — 357 кеше. Удмурттар йәшәй (2002)....
АНДРЕЕВКА, Шмитов, Ауырғазы р‑нындағы ауыл
АНДРЕЕВКА, Шмитов, Ауырғазы р‑нындағы ауыл, Туҡай а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 33 км һәм Шөңгәккүл т. юл ст. К.‑Көнс. табан 50 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 165 кеше; 1920 — 210; 1939 — 588; 1959 — 288; 1989 — 207; 2002 — 227; 2010 — 235 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Төп мәктәп, фельдшер‑акушерлыҡ...
АНДРЕЕВКА, Бишбүкән, Илеш р‑нындағы ауыл
АНДРЕЕВКА, Бишбүкән, Илеш р‑нындағы ауыл, Андреевка а/с үҙәге; пристань. Район үҙәгенән Т. 30 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т. табан 139 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 2302 кеше; 1920 — 2598; 1939 — 2036; 1959 — 1521; 1989 — 826; 2002 — 877; 2010 — 896 кеше. Башҡорттар, урыҫтар,...
АНДРЕЕВКА УРТА МӘКТӘБЕ
АНДРЕЕВКА УРТА МӘКТӘБЕ, Илеш р‑ны. 1863 й. мәхәллә училищеһы булараҡ нигеҙ һалына, 1920 й. башлап 1‑се баҫҡыс мәктәп, 30‑сы йй. башынан — тулы булмаған урта мәктәп, 1938 й. хәҙ. статусын ала. Интернаты, уҡытыу оҫтаханалары бар. 1946 й. алып мәктәпте 3,1 меңдән ашыу кеше тамамлаған (2011), улар араһында...
АНДРЕЕВА Әлфиә Васильевна
АНДРЕЕВА Әлфиә Васильевна (23.1.1958, БАССР‑ҙың Шаран р‑ны Ерекле а.), ветеринар врач. Биол. ф. д‑ры (2003). БАХИ‑ны тамамлағандан һуң (1979) шунда уҡ эшләй: 1988 й. алып уҡытыусы, 2008 й. — паразитология, эпизоотология, зоогигиена һәм ветеринар‑санитар экспертиза каф. мөдире. Фәнни хеҙмәттәре хайуандар...
АНДРЕЕВ Прокофий
АНДРЕЕВ Прокофий, Вознесенка (Ырғыҙлы) заводында эшләүсе заводҡа теркәлгән крәҫтиәндәрҙән Уложенный комиссия депутаты. Ҡазан губернаһы Хмелевка а. дәүләт крәҫтиәндәренән. Комиссияға завод эштәре күләмен кәметеү һәм завод адм. башбаштаҡлыҡтарына сик ҡуйыу т‑да наказ индерә. Сауҙа ирке т‑дағы сығыштарға...
АНДРЕЕВ Кирилл Дементьевич
АНДРЕЕВ Кирилл Дементьевич [7.7.1901, Өфө губернаһы Бәләбәй өйәҙе Баҙлыҡ‑Васильевка а. (БР‑ҙың Бишбүләк районы) — 2.1.1972, БАССР‑ҙың Бишбүләк районы Бишбүләк а.]. Советтар Союзы Геройы (1943). Граждандар һәм Б.В. һуғыштарында ҡатнашыусы. 1941—45 йй. Төньяҡ‑Көнбайыш, Воронеж, 1‑се һәм 2‑се Украина фронттарында...
