Список материалов
ДАРИНЦЕВ Олег Владимирович
ДАРИНЦЕВ Олег Владимирович (26.7.1967, Ҡаҙаҡ ССР‑ының Берлек а.), инженер-электромеханик. Техник ф. д‑ры (2008). ӨДАТУ‑ны тамамлағандан һуң (1992) шунда уҡ, бер үк ваҡытта 2001 й. алып Механика ин‑тында эшләй: өлкән, 2008 й. башлап төп ғилми хеҙм‑р, 2009 й. — лаб. мөдире. Фәнни эшмәкәрлеге интеллектуаль...
ДАРУҒА
ДАРУҒА, 16—18 бб. аҙ. (башҡа мәғлүмәттәр б-са, 13—18 бб.) Урал‑Волга буйында адм.‑терр. берәмек. Ҡайһы бер ғалимдар (И.Ғ.Аҡманов, Р.Ғ.Буканова, Ә.Н.Усманов) фекеренсә, Башҡортостан терр‑яһының Д. бүленеше 13 б. алып билдәле, Д. исеме һалымдар йыйыусының вазифаһы, һуңынан Монгол империяһы һәм Алтын Урҙала...
ДАРЫЛАР
ДАРЫЛАР, ырғытыла торған шартлаусан матдәләр, шартлауға йәки детонацияға күсмәйенсә параллель ҡатламдар булып тышҡы баҫымдың киң интервалында (0,1—1000 МПа), газ хәлендәге күп миҡдарҙағы продукттар барлыҡҡа килтереп, тотороҡло яна алған органик һәм (йәки) органик булмаған берләшмәләрҙең ҡаты хәлдәге...
ДАРЫУ ҮҪЕМЛЕКТӘРЕ
ДАРЫУ ҮҪЕМЛЕКТӘРЕ, медицина һәм ветеринарияла дауалау йәки иҫкәртеү саралары булараҡ ҡулланылған үҫемлектәр. Д.ү. дауалау үҙенсәлектәре уларҙа биологик актив матдәләр (күләме үҫемлектең төрө, йәше һәм мөхит шарттарына бәйле) булыуы м‑н бәйле. Д.ү. дарыухана практикаһында — төнәтмә, һарҡынды һ.б. дарыу...
ДАРЫУҘАР
ДАРЫУҘАР, ауырыуҙы иҫкәртеү, диагностикалау, дауалау һәм ауырға ҡалыуҙы булдырмау өсөн ҡулланылған матдәләр. Химик синтез ысулдары м‑н йәки биотехнологиялар ярҙамында кеше йәки хайуан ҡанынан, ағзаларынан һәм туҡымаларынан, микроорганизмдарҙан, үҫемлектәрҙән һәм минералдарҙан алына. РФ‑та Д. дәүләт...
ДАРЫУХАНАЛАР
ДАРЫУХАНАЛАР(гр. apothеkе — склад), дарыуҙарҙы, гигиена әйберҙәрен һәм башҡа мед. тауарҙарын әҙерләү, һаҡлау һәм һатыуҙы ғәмәлгә ашырған һаулыҡ һаҡлау учреждениелары. Өфөлә 1787 й. — тәүге Б.Миллерҙың хосуси Д., 1807 й. хөкүмәт Д. асыла. 1880 й. Өфөлә һәм 1881 й. Стәрлетамаҡ ҡ. тәүге земство Д. (ҡара:...
ДАРЬИНО, Ғафури р‑нындағы ауыл
ДАРЬИНО, Ғафури р‑нындағы ауыл, Аҡкүл а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 25 км һәм Аҡкүл т. юл ст. К. табан 2 км алыҫлыҡта Ҡарамалы й. (Ағиҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 508 кеше; 1920 – 503; 1939 – 632; 1959 – 522; 1989 — 266; 2002 – 296; 2010 — 250 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002).
Ауылға...
ДАРЬИНО, Мәләүез р‑нындағы ауыл
ДАРЬИНО, Мәләүез р‑нындағы ауыл, Партизан а/с үҙәге. Район үҙәгенән һәм Мәләүез т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 12 км алыҫлыҡта Мәкәтәүле й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 1625 кеше; 1920 – 2078; 1939 – 1608; 1959 – 1169; 1989 – 829; 2002 – 925; 2010 — 801 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002)....
ДАСТАН
ДАСТАН (ғәр.), Яҡын һәм Урта Көнсығыш, Урта һәм Көньяҡ-Көнсығыш Азия халыҡтары әҙәбиәте һәм фольклорындағы эпик жанр. Төрки телле классик әҙәбиәттә Д. айырым романтик (“Мөхәббәтнамә”, “Хөсрәү вә Ширин”), дини, өгөт‑нәсихәтле (“Гөлөстан бит‑төрки”, “Жөмжөмә солтан”) әҫәрҙәрҙе йәки ҙур эпик әҫәр бүлектәрен...
ДАУАЛАУ ФИЗКУЛЬТУРАҺЫ
ДАУАЛАУ ФИЗКУЛЬТУРАҺЫ, махсус һайланған физик күнекмәләр, тәбиғәт факторҙарын ҡулланып ауырыуҙарҙы иҫкәртеү, ауырығандарҙы дауалау һәм мед. реабилитациялауы ысулдарын эшләүсе медицина бүлеге. Д.ф. үҙ эсенә механотерапия, хеҙмәт терапияһы һәм дауалау массажын ала. Д.ф. төрҙәре: гигиеник, дауалау һәм...
ДАУАЛАУ-ИҪКӘРТЕҮ УЧРЕЖДЕНИЕЛАРЫ
ДАУАЛАУ-ИҪКӘРТЕҮ УЧРЕЖДЕНИЕЛАРЫ. Д.‑и.у. ололар һәм балалар өсөн дауаханалар һәм поликлиникалар, диспансерҙар, әсәлек һәм балалыҡты һаҡлау учреждениелары, ҡан менән тәьмин итеү хеҙмәте, ашығыс медицина ярҙамы станциялары, һуғыш ветерандары госпиталдәре, медицина үҙәктәре, клиникалар (вуздар һәм ҒТИ‑лар...
ДАУАР, һаҙлыҡ
ДАУАР, Ағиҙел й. басс. һаҙлыҡ. Краснокама р‑ны Николо‑Берёзовка а. көньяҡ‑көнбайышҡа табан 30 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Уйһыу һаҙлыҡ, дөйөм майҙаны 1004 га, торф ҡатламының уртаса ҡалынлығы 2,7 м, иң ҡалыны — 8,5 м. Ер өҫтө һыуҙары м‑н туйына. Бүленгән эт дегәнәге, тимгелле һаңғырау кесерткән, уҫаҡ,...
ДАУАХАНАЛАР
ДАУАХАНАЛАР, халыҡҡа стационар ярҙам, поликлиникаһы булғанда дауахананан тыш медицина ярҙамы күрһәткән дауалау‑иҫкәртеү учреждениелары. Д. терр. принцип б‑са – респ. (өлкә), ҡала, үҙәк район, район, участка, линия (һыу һәм т. юл транспортында); күрһәткән хеҙмәт төрҙәре б‑са – күп профилле, махсуслаштырылған...
ДАУАХАНАНАН ТЫШ МЕДИЦИНА ЯРҘАМЫ
ДАУАХАНАНАН ТЫШ МЕДИЦИНА ЯРҘАМЫ, халыҡҡа поликлиникаларҙа, амбулаторияларҙа, диспансерҙарҙа, ҡатын‑ҡыҙҙар консультацияларында һәм бала табыу йорттарында, ауыл фельдшер‑акушерлыҡ пункттарында, сәнәғәт пр‑тиеларының һаулыҡ һаҡлау пункттарында, ашығыс медицина ярҙамы станцияларында, ш. уҡ мед. хеҙм‑рҙәре...
ДАУҠАЕВ Марат Фуат улы
ДАУҠАЕВ Марат Фуат улы (12.9.1952, Өфө), балет артисы. РСФСР‑ҙың атҡ. артисы (1983). Пермь хореография уч‑щеһын тамамлағандан һуң (1973; педагогы Ю.И.Плахт) БДОБТ, 1974 й. алып Пермь опера һәм балет театры, 1977 й. – Мариин театры (С.‑Петербург) солисы. 1997 й. башлап АҠШ‑та йәшәй һәм эшләй.
Д. бейеүенә...
ДАУЫТ ЙӘНАЛИН
ДАУЫТ ЙӘНАЛИН, мәғдән белгесе һәм мәғдән эҙләүсе. Нуғай даруғаһы Ҡатай улусы башҡорттарынан. Шул уҡ улустың старшинаһы. 1759 й. Исәт провинцияһының Щуково а. һәм Верхнеурал ҡәлғәһе тирәһендә мәғдән ятҡылыҡтары аса. Тикшеренеүҙәр мәғдәндә марганец, аҡ ҡурғаш һәм көмөш барлығын асыҡлай. Башҡорт ихтилалын...
ДАУЫТ-ҠАЙЫП, Күгәрсен р‑нындағы ауыл
ДАУЫТ-ҠАЙЫП, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Теләүембәт а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.-Көнб. 54 км һәм Мәләүез т. юл ст. К.-Көнс. табан 80 км алыҫлыҡта Боҙйылға (Һаҡмар й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 340 кеше; 1920 — 439; 1939 — 305; 1959 — 363; 1989 — 158; 2002 — 187; 2010 — 141 кеше. Башҡорттар...
ДАУЫТ, Әбйәлил р‑нындағы ауыл
ДАУЫТ, Әбйәлил р‑нындағы ауыл, Асҡар а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. 3 км һәм Магнитогорск т. юл ст. (Силәбе өлк.) Көнб. табан 50 км алыҫлыҡта Иҙәш й. (Оло Ҡыҙыл й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 284 кеше; 1920 — 303; 1939 — 213; 1959 — 212; 1989 — 224; 2002 — 306; 2010 — 352 кеше. Башҡорттар...
ДАУЫТЛАР, Борай р-нындағы ауыл
ДАУЫТЛАР, Борай р-нындағы ауыл, Кәшкәләү а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 26 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнс. табан 94 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 824 кеше; 1920 – 1113; 1939 – 857; 1959 – 853; 1989 – 373; 2002 – 293; 2010 – 220 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Төп мәктәп, фельдшер‑акушерлыҡ...
ДАУЫТОВ Әкрәм Сөнәғәт улы
ДАУЫТОВ Әкрәм Сөнәғәт улы [17.11.1914, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Йәрмөхәмәт а. (БР‑ҙың Туймазы р‑ны) — 9.1.1986, Туймазы ҡ., Ҡандра ҡсб ерләнгән], йырҙар авторы. БАССР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1964). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1947 й. алып Ҡандра ҡасабаһының 2‑се урта мәктәбе уҡытыусыһы. 1964 й. башлап...
