Список материалов
КОЛХОЗ‑СОВХОЗ ТЕАТРҘАРЫ
КОЛХОЗ‑СОВХОЗ ТЕАТРҘАРЫ, ауыл халҡын хеҙмәтләндереү өсөн тәғәйенләнгән дәүләт күсмә театрҙары. Башҡортостанда 20 б. 30‑сы йй. башында башлыса һәүәҫкәр драма түңәрәктәренән ойошторола: Баймаҡ (1932; ҡара: Сибай башҡорт драма театры), Ауырғазы (ҡара: Салауат башҡорт драма театры), Дүртөйлө (икеһе лә —...
КОЛЧАК Александр Васильевич
КОЛЧАК Александр Васильевич (4.11.1874, С.‑Петербург губ. Александровское а. — 7.2.1920, Иркутск ҡ.), хәрби эшмәкәр, гидрограф, Рәсәйҙең Юғары хакимы (1918 й. 18 нояб. — 1920 й. 5 ғин.). Адмирал (1918). Дворяндарҙан. 1904—05 йй. рус-япон һуғышында, Беренсе донъя һәм Граждандар һуғыштарында ҡатнашыусы....
КОЛЫБАН, һаҙлыҡ
КОЛЫБАН, Ҡармасан й. басс. һаҙлыҡ. Кушнаренко р‑ны Ҡаҙарма а. төньяҡ‑көнсығышҡа табан 6 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Уйһыу һаҙлыҡ, дөйөм майҙаны 85 га, торфтың уртаса ҡалынлығы 1,0 м, иң ҡалыны — 3,3 м. Туйыныуы ҡатнаш. Аҡ ҡайын, ат ҡуҙғалағы, ҡаҙ үләне, ҡара ҡарағат, ҡыҙыл балан, тал, һаҙ ҡырҡбыуыны, ябай...
КОЛЬЦОВ Александр Алексеевич
КОЛЬЦОВ Александр Алексеевич (9.10.1924, Һамар ҡ. — 22.5.2011, Өфө), инженер-электрик. Техник ф. д‑ры (1971), проф. (1973). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Ленинград политехник ин‑тын тамамлаған (1950). 1960 й. алып ӨНИ‑лә эшләй (1966 й. тиклем производство процестарын автоматлаштырыу каф. мөдире), 1975 й. —...
КОЛЬЦОВА Элеонора Моисеевна
КОЛЬЦОВА Элеонора Моисеевна (9.3.1946, Өфө), математик. Техник ф. д‑ры (1993), проф. (1996). РФ-тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2004). Томск ун‑тын тамамлаған (1970). 1964—65 йй. 20‑се почта йәшниге пр‑тиеһында эшләй (Өфө). 1970 й. алып Мәскәүҙә: Машиналар эшләү проект‑конструкторлыҡ технология...
КОМАРОВ В.М. ИСЕМЕНДӘГЕ БАЛАЛАР ИЖАДЫ ҺАРАЙЫ
КОМАРОВ В.М. ИСЕМЕНДӘГЕ БАЛАЛАР ИЖАДЫ ҺАРАЙЫ, 1936 й. Өфө пионерҙар йорто булараҡ ойошторола, 1958 й. алып Өфө Пионерҙар һарайы, 1986 й. — Респ. Пионерҙар һарайы, 1992 й. — Өфө ҡала Пионерҙар һарайы, 1995 й. — Өфө ҡала балалар ижады һарайы; 1967 й. Комаров В.М. исеме бирелә. 380 урынлыҡ тамаша залы,...
КОМАРОВ Владимир Леонидович
КОМАРОВ Владимир Леонидович (23.9.1930, Чита ҡ. — 2.9.1974, Өфө ҡ.), геолог‑геофизик. Геология‑минералогия фәндәре докторы (1972). Ҡазан университетын тамамлаған (1954). 1957 й. алып Бөтә Союз геофизика ҒТИ‑ның Волга‑Урал филиалында эшләй, 1959 й. — Өфө ҒТИ‑нда лаборатория мөдире, 1970 й. — Бөтә Союз...
КОМАРОВ Сергей Сергеевич
КОМАРОВ Сергей Сергеевич (27.7.1944, Чкалов ҡ.), инженер‑механик. Техник ф. д‑ры (2000), проф. (2007). БР‑ҙың атҡ. уйлап табыусыһы (2002). ӨАИ‑ны тамамлағандан һуң (1966) ш. уҡ эшләй, 1972 й. алып бер үк ваҡытта ӨДАТУ эргәһендәге Махсуслаштырылған авиация ҡоролмалары КБ етәксеһе. 2008—09 йй. ӨДИСА‑ла:...
КОМАРОВ ТИМЕР МӘҒДӘНЕ ЯТҠЫЛЫҠТАРЫ ҺӘМ КӨНЬЯҠ УРАЛ ТАУ ЗАВОДТАРЫ АКЦИОНЕРҘАР ЙӘМҒИӘТЕ
КОМАРОВ ТИМЕР МӘҒДӘНЕ ЯТҠЫЛЫҠТАРЫ ҺӘМ КӨНЬЯҠ УРАЛ ТАУ ЗАВОДТАРЫ АКЦИОНЕРҘАР ЙӘМҒИӘТЕ, 1900 й. С.‑Петербургта Урал-Волга металлургия акционерҙар йәмғиәте ҡатнашлығында К.Д.Бенардаки (ҡара: Бенардакиҙар), П.Г.Дарси (идара рәйесе), Ф.Р.Ломбардо һ.б. тарафынан ойошторола. 1916 й. тиклем Урал-Волга металлургия...
КОМЕДИЯ
КОМЕДИЯ (гр. komos — күңелле процессия һәм ode — йыр), драматургияның коллизиялар, ваҡиғалар һәм характерҙар комик формала характерланған, сатира һәм юмор м‑н һуғарылған төп жанрҙарының береһе (драма һәм трагедия м‑н берлектә). “Ғосмания” мәҙрәсәһе шәкерттәре тарафынан яҙылған һәм ҡуйылған “Ғизаләм”...
КОМЕТАЛАР
КОМЕТАЛАР (гр. kometes — оҙон сәсле), Ҡояш системаһының ныҡ һуҙылған орбиталары буйлап хәрәкәт итеүсе күк есемдәре. Үҙәгендә төйөрө (ядро) булған аҙ ғына яҡтыртыусы томанлы объект күренешендә булалар. К. ядроһы — туңған һыуҙан, углеродлы газдан, метан һәм аммиактан, туҙан өлөшсәләренән һәм ташлы матдәләрҙән...
КОМИССАРОВ Владилен Дмитриевич
КОМИССАРОВ Владилен Дмитриевич (25.10.1937, Балахна ҡ. — 25.8. 2002, Өфө), химик. Химия ф. д‑ры (1990), проф. (1992). МДУ‑ны тамамлаған (1960). 1967 й. алып Органик химия ин‑тында эшләгән (1974 й. башлап лаб. мөдире), бер үк ваҡытта 1992 й. — БДУ‑ның физик химия һәм химик экология каф. мөдире. Фәнни...
КОМИССАРОВ Гурий Иванович
КОМИССАРОВ (Иванов) Гурий Иванович (3.10.1883, Ҡазан губ. Ядринск өйәҙе Богатырёво а. — 25.2.1969, Киров өлк. Санчурск ҡсб), тыуған яҡты өйрәнеүсе. Дини тәғлимәт канд. (1913). Ҡазан дини акад. тамамлағандан һуң (1913) Өфө уҡыу йорттарында, 1926—41 йй. Ҡазанда, 1942—57 йй. Санчурскиҙа уҡыта. Сыуаштарҙың...
КОМЛЕВ Пётр Александрович
КОМЛЕВ Пётр Александрович (4.6.1921, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Воскресенский а., хәҙ. БР‑ҙың Благовещен р‑ны Воскресенка а., — 20.2.1945, Латвия ССР‑ы), лётчик, өлкән лейт. (1944). Советтар Союзы Геройы (1945). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Энгельс хәрби авиация пилоттар мәктәбен тамамлаған (1942). 1940 й....
КОММЕРЦИЯ БАНКЫҺЫ
КОММЕРЦИЯ БАНКЫҺЫ, коммерция нигеҙендә банк операцияларын һәм килешеүҙәрен башҡарыусы финанс-кредит учреждениеһы; банк системаһының түбәнге кимәле элементы (ҡара: Банкылар). К.б. пай һәм акциялар башланғысында ойошторола ала; устав капиталын төҙөү ысулы б‑са (дәүләт, сит ил капиталы ҡатнашлығында, берлектәге,...
КОММЕРЦИЯ УЧИЛИЩЕҺЫ
КОММЕРЦИЯ УЧИЛИЩЕҺЫ, урта дөйөм һәм проф. белем биреү уҡыу йорто. 1912 й. 25 авг. Коммерция уҡыу йорттары т‑да положениеға ярашлы (1896) Өфө үҙ-ара кредитлау йәмғиәте тарафынан Өфөлә асыла. Сауҙа һәм сәнәғәт министрлығы ҡарамағында була. Йәмәғәт һәм шәхси аҡса иҫәбенә тотола. Бөтә ҡатлам балалары ла...
КОММЕРЦИЯ ҺӘМ ХОҠУҠ ИНСТИТУТЫ
КОММЕРЦИЯ ҺӘМ ХОҠУҠ ИНСТИТУТЫ, дәүләт ҡарамағында булмаған юғары уҡыу йорто. Өфөлә урынлашҡан. 1995 й. асыла. Ин‑т составына 5 каф., китапхана инә. Уҡытыу көндөҙгө һәм ситтән тороп уҡыу бүлектәрендә бухгалтер анализы, иҫәбе һәм аудиты, ойошма менеджменты һөнәрҙәре б‑са алып барыла. Уҡытыусылар араһында...
КОММУНИСТИК ИНТЕРНАЦИОНАЛ БАШҠАРМА КОМИТЕТЫ
КОММУНИСТИК ИНТЕРНАЦИОНАЛ БАШҠАРМА КОМИТЕТЫ (КИБК), Коммунистик Интернационалдың (Коминтерн; 1919—43 йй. төрлө илдәрҙең коммунистик ойошмаларын берләштергән халыҡ-ара ойошма) конгрестар саҡырылмаған арала етәксе органы. 1941 й. окт. Коминтерн учреждениелары Мәскәүҙән Башҡортостанға эвакуациялана. Респ....
КОМПЕНСАТОРҘАР
КОМПЕНСАТОРҘАР, ҡоролмалар, машиналар, приборҙарҙың торошона һәм эшләүенә төрлө факторҙарҙың (т‑ра, баҫым, арауыҡтағы урыны һ.б.) йоғонтоһон компенсациялау йәки тигеҙләштереү өсөн механик ҡоролмалар йәки тултырғыстар. Ҡуҙғалмаусы (дистанцион втулкалар, көйләү прокладкалары, ҡулсалар һ.б.), периодик...
КОМПЛЕКСЛЫ АШЛАМАЛАР
КОМПЛЕКСЛЫ АШЛАМАЛАР, составында үҫемлектәрҙең 2 йәки 3 төп туҡлыҡлы элементы (азот, фосфор, калий) булған минераль матдәләр. К.а. алыу өсөн башланғыс сеймал — тәбиғи фосфаттарҙың азотлы һәм көкөртлө кислота тарҡатмалары. К.а. микроэлементтар ҡушылыуы мөмкин. Составы б‑са — ике (азотлы‑калийлы, азотлы‑фосфорлы,...
