Список материалов
КРЫЖАНОВСКИЙ Владимир Николаевич
КРЫЖАНОВСКИЙ Владимир Николаевич (1868, Волынск губ. Житомир ҡ. — 1932, Дмитров ҡ.), бактериолог. Мәскәү ун‑тының физика‑матем. (1894) һәм мед. (1898) ф‑ттарын тамамлаған. 1898 й. алып С.‑Петербург Император эксперименталь мед. ин‑тында (1900 й. тиклем Сәмәрҡәндтә чумаға ҡаршы экспедицияла) эшләй. 1903 й....
КРЫЖАНОВСКИЙ Николай Андреевич
КРЫЖАНОВСКИЙ Николай Андреевич (30.10.1818, С.‑Петербург — 29.4.1888, Полтава губ. Матвеевка а.) дәүләт эшмәкәре. Ген.-адъютант (1861), артиллериянан ген. (1862). Дворяндарҙан. 1853—56 йй. Ҡырым һуғышында, 1873 й. Хиуа походында ҡатнашыусы. Михаил артиллерия уч‑щеһын тамамлаған (С.‑Петербург, 1837)....
КРЫЖОВНИК
КРЫЖОВНИК (Grossularia), крыжовниктар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. 50‑нән ашыу төрө билдәле, Европала, Төньяҡ Америкала һәм Азияла таралған. Башҡортостанда ауыш, йәки культуралы К. үҫтерелә. 1,5 м тиклем бейеклектәге ҡыуаҡ. Үрендеһенең төйөндәрендә энәләр һәм төйөн араларында ваҡ энәләр бар. Япрағы...
КРЫЛОВ Николай Митрофанович
КРЫЛОВ Николай Митрофанович (29.11.1879, С.‑Петербург — 11.5.1955, Мәскәү), математик. СССР ФА (1929), Украина ССР‑ы ФА (1922) академигы. Украина ССР‑ының атҡ. фән эшмәкәре (1939). Тау ин‑тын тамамлағандан һуң (1902, С.‑Петербург) 1912 й. алып шунда уҡ эшләй. 1917 й. башлап Ҡырым ун‑тында (Симферополь ҡ.),...
КРЫЛОВА Елизавета Николаевна
КРЫЛОВА Елизавета Николаевна (18.10.1912, Өфө — 12.5.1994, шунда уҡ), пианист. БАССР‑ҙың атҡ. артисы (1953). Башҡ. сәнғәт техникумын тамамлағандан һуң (1930; В.Х.Штегман класы) Өфө кинотеатрҙары эргәһендәге оркестрҙар пианисы, 1932 й. алып БАССР ХКС эргәһендәге Респ. радиолаштырыу ком‑ты, 1938 й. —...
КРЫМСКИЙ Виктор Григорьевич
КРЫМСКИЙ Виктор Григорьевич (16.11.1951, Өфө), электрон техника инженеры. Техник ф. д‑ры (1997), проф. (1999). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2002). ӨАИ‑ны тамамлағандан һуң (1973) шунда уҡ эшләй: 1989 й. алып өлкән, 1994 й. — төп, 1999 й. — баш ғилми хеҙм‑р, бер үк ваҡытта 1999 й. башлап халыҡ-ара мөнәсәбәттәр...
КРЫСИН Николай Иванович
КРЫСИН Николай Иванович (20.4.1938, БАССР‑ҙың Шишмә районы Дмитриевка а.), тау инженеры. Техник фәндәр докторы (1988), профессор (2012). ӨНИ‑не тамамлағандан һуң (1962) “Пермнефть” берекмәһендә: 1965 й. алып “Пермвостокнефтеразведка” тресында технологик бүлек начальнигы, 1968 й. — баш инженер, 1969 й. —...
КРЮКОВ Николай Иванович
КРЮКОВ Николай Иванович (12.9.1948, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ р‑ны Любажи а. — 2.12.2018, Өфө, тыуған яғында яғында ерләнгән), инженер‑механик. Техник ф. д‑ры (2004). БР‑ҙың атҡ. нефтсеһе (1996), РФ‑тың яғыулыҡ‑энергетика комплексының почётлы хеҙм‑ре (2001). ӨНИ‑не тамамлаған (1973). 1966 й. алып “Бугульмагоргаз”...
КРЮКОВА Антонина Яковлевна
КРЮКОВА Антонина Яковлевна (5.3.1936, БАССР‑ҙың Мәләүез р‑ны Сухаревка а.), терапевт. Мед. ф. д‑ры (1988), проф. (1989). РФ‑тың атҡ. юғары мәктәп хеҙм‑ре (2003), БР‑ҙың атҡ. табибы (2000), СССР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1975). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1963) Архангел үҙәк р‑н дауаханаһында, 1966 й....
КРЮЧКОВ Иван Павлович
КРЮЧКОВ Иван Павлович (3.10.1923, БАССР‑ҙың Мәсәғүт кантоны Крючковка а. — 9.5.1995, БР‑ҙың Мәсетле р‑ны Оло Ыҡтамаҡ а.), хужалыҡ эшмәкәре. БАССР‑ҙың атҡ. а.х. хеҙм‑ре (1983). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1943—86 йй. Мәсетле р‑нының “Ураҡ һәм сүкеш” к‑зында эшләй: 1943 й. алып рәйес урынбаҫары, 1955 й. —...
КСЕНОБИОТИКТАР
КСЕНОБИОТИКТАР (гр. xenos — ят һәм био...), организмдар өсөн ят булған берләшмәләр (синтетик дарыу берләшмәләре, пестицидтарһ.б.). К. организмдарҙың һәләк булыуына, ағыуланыуына, аллергия ауырыуҙарына, нәҫеллеге үҙгәреүгә, иммунитеты түбәнәйеүгә, экосистемаларҙа тәбиғәт процестарының тәбиғи ағымы боҙолоуға...
КСЕРОФИТТАР
КСЕРОФИТТАР (гр. xеros — ҡоро һәм фито...), дымдың шаҡтай ныҡ етешмәүен (тупраҡ һәм атмосфера ҡоролоғо) кисерә алған, ҡоро урындарҙа үҫкән үҫемлектәр. К. ныҡ үҫешкән тамыр системаһы (ҡылғандар), матдәләр һаҡлау өсөн тамыр ҡулайламалары булыу (ябай ерек ҡураһының “тамыр тубырсыҡтары”), транспирациялаусы...
КСИЛОЛДАР
КСИЛОЛДАР, диметилбензолдар, (СН3)2С6Н4. 3 изомер: орто‑, мета‑ һәм пара‑К рәүешендә була. Төҫһөҙ шыйыҡлыҡ, этил спирты, диэтил эфиры, ацетон, бензол м‑н яҡшы ҡатнаша; һыуҙа насар (0,015%‑тан аҙыраҡ), поляр шыйыҡлыҡтарҙа (көкөртлө ангидрид, диэтиленгликоль, фенол һ.б.) яҡшы эрей; tҡайнау о‑К. 144,4°С,...
КУБЛИЦКИЙҘАР
КУБЛИЦКИЙҘАР, дворяндар нәҫеле. Өфө тармағына нигеҙ һалыусы — Иван Иванович К., Смоленск шляхтаһынан (ҡара: Полоцк һәм Смоленск шляхтаһы). 1674 й. Смоленск ҡ. Ҡазан өйәҙенең Яңы Шишмә ҡәлғәһенә күсерелә. Сит ил хеҙмәтле кешеләре (ҡара: Яңы суҡындырылған һәм сит ил кешеләре исемлегенә ингән хеҙмәтле...
КУВАКИН, Краснокама р‑нындағы ауыл
КУВАКИН, Краснокама р‑нындағы ауыл, Никольск а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 25 км һәм Ҡарман т. юл ст. К.‑Көнб. табан 11 км алыҫлыҡта Ҡоро Ҡалмаш й. (Беүә й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 347 кеше; 1920 — 463; 1939 — 455; 1959 — 415; 1989 — 227; 2002 — 145; 2010 — 202 кеше. Мариҙар...
КУВШИНОВ Леонид Михайлович
КУВШИНОВ Леонид Михайлович (5.8.1914, Ырымбур губ. Орск өйәҙе Преображенск заводы а., хәҙ. БР‑ҙың Йылайыр р‑ны Йылайыр а., — 18.8.1973, Мәскәү, Мәскәү өлк. Монино ҡсб ерләнгән), лётчик, полковник (1957). Советтар Союзы Геройы (1957). СССР‑ҙың атҡ. һынаусы лётчигы (1959). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Өсөнсө...
КУВЫКИН Степан Иванович
КУВЫКИН Степан Иванович (25.10.1903, Һарытау губ. Алай а. — 16.9.1974, Мәскәү), инженер-нефтсе, хужалыҡ һәм дәүләт эшмәкәре. Соц. Хеҙмәт Геройы (1948). Техник ф. канд. (1957). БАССР‑ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1957). И.М.Губкин ис. Мәскәү нефть ин‑тын тамамлаған (1947). 1927 й. алып “Азнефть”...
КУВЫКОВ, Кушнаренко р‑нындағы ауыл
КУВЫКОВ, Кушнаренко р‑нындағы ауыл, Әхмәт а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 28 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 60 км алыҫлыҡта Ҡармасан й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 977 кеше; 1920 — 948; 1939 — 987; 1959 — 560; 1989 — 317; 2002 — 318; 2010 — 294 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Төп мәктәп,...
КУГУЛЬТИНОВ Дауыт Никитич
КУГУЛЬТИНОВ Дауыт Никитич (13.3.1922, Ҡалмыҡ авт. өлк. Гахан‑Авганара а. – 17.6.2006, Элиста), шағир. Ҡалмыҡ АССР‑ының халыҡ шағиры (1969). Соц. Хеҙмәт Геройы (1990). “Моабит тотҡоно” (“Моабитский узник”; 1958), “Аҡыл сыуалышы” (“Бунт разума”; 1965—71) поэмалары, “Йөрәк күҙҙәре менән” (“Глазами сердца”;...
КУГУШЕВ Вячеслав Александрович
КУГУШЕВ Вячеслав Александрович (22.1.1863, Өфө — 30.8.1944, Мәскәү), кенәз, рев‑ция хәрәкәте эшмәкәре. Халыҡ азатлығы партияһы ағзаһы (1907—19). С.‑Петербург урман ин‑тын тамамлаған (1886). 1884—1905 йй. бер нисә тапҡыр ҡулға алына һәм һөргөнгә ебәрелә. 1887—93 йй. Өфө губ. лесничий ярҙамсыһы, 1898—1902 йй....
