Список материалов
ҠАНДРА-ТӨМӘКӘЙ, Туймазы р‑нындағы ауыл
ҠАНДРА-ТӨМӘКӘЙ, Туймазы р‑нындағы ауыл, Николаевка а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.-Көнс. 35 км һәм Ҡандра т. юл ст. К.-Көнб. табан 11 км алыҫлыҡта Ҡандракүл буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 293 кеше; 1920 — 338; 1939 — 280; 1959 — 182; 1989 — 107; 2002 — 100; 2010 — 135 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002).
Ауылға...
ҠАНДРА, Туймазы р‑нындағы ауыл
ҠАНДРА, Туймазы р‑нындағы ауыл, Ҡандра а/с үҙәге; т. юл станцияһы. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 35 км алыҫлыҡта Оло Нөгөш й. (Кама й. басс.) буйында, Һамар—Өфө—Силәбе автомобиль юлында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 170 кеше; 1939 — 3065; 1959 — 8362; 1989 — 10785; 2002 — 12077; 2010 — 10885 кеше. Башҡорттар,...
ҠАНДРАКҮЛ ТӘБИҒИ ПАРКЫ
ҠАНДРАКҮЛ ТӘБИҒИ ПАРКЫ. Бөгөлмә‑Бәләбәй ҡалҡыулығының төньяҡ‑көнсығышында Туймазы р‑ны сигендә урынлашҡан. Майҙаны — 5,4 мең га, 48,9%‑ы урман м‑н ҡапланған. Тәбиғи парк терр‑яһында Ҡандракүл бар. 1995 й. күл басс. уникаль тәбиғәт комплекстарын, хайуан һәм үҫемлектәрҙең һирәк төрҙәрен һаҡлау, ял һәм...
ҠАНДРАКҮЛ, Бишбүләк р‑нындағы ауыл
ҠАНДРАКҮЛ, Бишбүләк р‑нындағы ауыл, Бишбүләк а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнб. 2 км һәм Приют т. юл ст. К.-Көнс. табан 42 км алыҫлыҡта Ҡорған й. (Мәнәүез й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 100 кеше; 1959 — 110; 1989 — 142; 2002 — 151; 2010 — 131 кеше. Сыуаштар йәшәй (2002).
Ауылға 20 б....
ҠАНДРАКҮЛ, күл
ҠАНДРАКҮЛ, Өҫән й. басс. күл, тәбиғәт ҡомартҡыһы, БР‑ҙа күл өҫтө майҙаны б‑са 2‑се урында тора. Туймазы р‑ны Ҡандра а. көньяҡ- көнбайышҡа табан 5 км алыҫлыҡта Бөгөлмә‑Бәләбәй ҡалҡыулығының төньяҡ‑көнсығышында, Ҡандракүл тәбиғи паркы терр‑яһында урынлашҡан. Күл өҫтө майҙаны 15,6 км2, уртаса оҙонлоғо...
ҠАНДРАКҮЛ, Туймазы р‑нындағы ауыл
ҠАНДРАКҮЛ, Туймазы р‑нындағы ауыл, Николаевка а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 33 км һәм Ҡандра т. юл ст. К.‑Көнб. табан 10 км алыҫлыҡта Ҡандракүл буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1048 кеше; 1920 — 1253; 1939 — 915; 1959 — 774; 1989 — 527; 2002 — 488; 2010 — 547 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002)....
ҠАНКҮЛ, һаҙлыҡ
ҠАНКҮЛ, Инйәр й. басс. һаҙлыҡ. Архангел р‑ны Үрге Ырныҡшы а. көньяҡ‑көнсығышҡа табан 1 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Уйһыу һаҙлыҡ, дөйөм майҙаны 414 га, торфтың уртаса ҡалынлығы 1,2 м, иң ҡалыны — 2,5 м. Туйыныуы ҡатнаш. Аҡ ҡайын, ат ҡуҙғалағы, ҡаҙ үләне, ҡара ерек, көньяҡ ҡамышы, күрәндәр, мурт эт муйылы,...
ҠАНСАҠ, һырт
ҠАНСАҠ, Башҡортостан (Көньяҡ) Уралындағы һырт. Ишембай һәм Мәләүез р‑ндары буйлап Үрек һәм Нөгөш йй. киңлек ағымы араһында меридиональ йүнәлештә һуҙылған. Оҙонлоғо 20 км, төньяҡ өлөшөнөң киңлеге 8 км яҡын, үҙәк — 6 км, көньяҡ — 7 км тирәһе. Абс. бейеклеге 726 м (Аҡҡыр тауы), 15‑кә яҡын түбәһе (Аҡҡолаҡ,...
ҠАНСУРИН Хәбибулла Баймырҙа улы
ҠАНСУРИН Хәбибулла Баймырҙа улы (1808—?), кантон башлығы, сотник (1857). Верхнеурал өйәҙе Бөрйән улусы Баймырҙа а. (БР‑ҙың Баймаҡ р‑ны) башҡорто. Хиуа походында (1839—40), Силәбе өйәҙендә 1843 й. дәүләт крәҫтиәндәре ихтилалын баҫтырыуҙа ҡатнаша. 1833 й. алып йорт старшинаһы, 1842 й. — 7‑се башҡ. кантоны...
ҠАНСЫРА, Көйөргәҙе р‑нындағы ауыл
ҠАНСЫРА, Көйөргәҙе р‑нындағы ауыл, Шәбағыш а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. табан 18 км һәм Күмертау т. юл ст. 3 км алыҫлыҡта Күксар й. (Мәләүез й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 260 кеше; 1920 — 231; 1939 — 180; 1959 — 219; 1989 — 158; 2002 — 188; 2010 — 185 кеше. Башҡорттар йәшәй...
ҠАНУНИӘТ, хоҡуҡ акттары йыйылмаһы
ҠАНУНИӘТ, ошо дәүләттә эш итеүсе йәки ижт. мөнәсәбәттәрҙең билдәле бер өлкәһен көйләүсе норматив хоҡуҡ акттары йыйылмаһы (енәйәт, гражданлыҡ, ғаилә, хеҙмәт һ.б.). БР‑ҙың норматив хоҡуҡ акттары системаһына түбәндәгеләр инә: БР Конституцияһы, БР закондары, Башҡортостан Республикаһы Президенты указдары,...
ҠАНҮЛӘН
ҠАНҮЛӘН, к е й ә ү ү л ә н е (Thymus), ирен сәскә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 150 төрө билдәле, Евразияла (тропиктарҙан башҡа) һәм Африкала таралған. Башҡортостанда 9 төрө үҫә. Ағас һабаҡлы һырылыусан, күтәрелеүсән, һирәгерәк төҙ ваҡ ҡыуаҡлыҡ, бейеклеге 5—30 см. Япрағы бөтөн, ҡапма‑ҡаршы,...
ҠАНЫҠАЙ, Бишбүләк р‑нындағы ауыл
ҠАНЫҠАЙ, Бишбүләк р‑нындағы ауыл, Биҡҡол а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 36 км һәм Приют т. юл ст. К.‑Көнс. табан 77 км алыҫлыҡта Дим й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 643 кеше; 1920 — 837; 1939 — 651; 1959 — 454; 1989 — 425; 2002 — 427; 2010 — 360 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Урта мәктәп,...
ҠАҢЛЫ, башҡ. ҡәбиләһе
ҠАҢЛЫ, башҡ. ҡәбиләһе. Ырыу составы: аҡтау‑Ҡ., иҙел‑Ҡ., йөрәктау‑Ҡ., ҡыр‑Ҡ. Тамғалары — . Ҡаңлылар этник яҡтан Арал буйы һәм Урта Азияның бәшнәк-уғыҙ ҡәбиләләренә (ҡайһы бер ғалимдар фекеренсә, төрки ҡәбиләләренә) барып тоташа. “Ҡаңлы” этнонимы ҡаҙаҡтарҙа, ҡарағалпаҡтарҙа, ҡырғыҙҙарҙа, ҡырым татарҙарында,...
ҠАҢЛЫ, Кушнаренко р‑нындағы ауыл
ҠАҢЛЫ, Кушнаренко р‑нындағы ауыл, Әхмәт а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнс. 21 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 60 км алыҫлыҡта Ҡаңлы күле (Ағиҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 553 кеше; 1920 — 632; 1939 — 642; 1959 — 506; 1989 — 270; 2002 — 244; 2010 — 208 кеше. Удмурттар йәшәй (2002)....
ҠАҢНЫ-ТӨРКӘЙ, Бүздәк р‑нындағы ауыл
ҠАҢНЫ-ТӨРКӘЙ, Бүздәк р‑нындағы ауыл, Ҡаңны-Төркәй а/с үҙәге. Район үҙәгенән һәм Бүздәк т. юл ст. К.‑Көнб. табан 33 км алыҫлыҡта Сәрмәсән й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1495 кеше; 1920 — 1155; 1939 — 848; 1959 — 616; 1989 — 829; 2002 — 724; 2010 — 878 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Урта мәктәп,...
ҠАПҠАЕВ Ғиниәтулла
ҠАПҠАЕВ Ғиниәтулла (14.9.1856, Пенза губ. Саранск өйәҙе Ғайса а. — 21.3.1930, Өфө), дин әһеле. Ҡәҙимселек яҡлы. Ҡазан губ. Ҡашҡар а. мәҙрәсәһен тамамлағандан һуң тыуған ауылында имам булып хеҙмәт итә. 1893—1917 йй. — Ырымбур мосолман диниә назараты (Диниә назараты ағзалары эшмәкәрлеген тикшерә һәм эш...
ҠАПҠАЕВА Илүзә Эрик ҡыҙы
ҠАПҠАЕВА Илүзә Эрик ҡыҙы (31.8.1955, ТАССР‑ҙың Мари‑Һыуыҡһыуы а.), журналист. БР‑ҙың атҡ. матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙм‑ре (2005). Журналистар союзы ағзаһы (1997). БДУ‑ны тамамлаған (1980). 1985 й. алып “Вечерняя Уфа” гәз.: 1999 й. — бүлек мөдире, 2001 й. — баш мөхәррир урынбаҫары, 2008 й. — 1‑се урынбаҫары...
ҠАПҠАТАШ, тау
ҠАПҠАТАШ, тау, Баштау һыртының бейеклек б‑са 2‑се түбәһе. Белорет р‑ны Исмаҡай а. көньяҡ‑көнсығышҡа табан 6 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Абс. бейеклеге 1099 м. Түбәһе ҡаялы, таш ҡаласыҡтар бар. Битләүҙәре текә. Ландшафы ҡарағай‑ҡайын һәм ҡарағас урмандарынан тора.
Р.Ә.Хәмиҙуллин
Тәрж. А.Н.Күсеев...
ҠАПҠАТАШ, тәбиғәт ҡомартҡыһы
ҠАПҠАТАШ, тәбиғәт ҡомартҡыһы (1965). Салауат р‑ны Лаҡлы а. көнсығышҡа табан 1,3 км алыҫлыҡта Әй й. үҙәненең ҡаялы һул ярында Ыласынташ төбәгендә урынлашҡан. Текә баҫып торған эзбизташ ҡатламынан (ҡалынлығы 2 м яҡын) ғибәрәт аҫҡы өлөшө карст мәмерйәһе емерелеү сәбәпле барлыҡҡа килгән арка (бейеклеге...
