Список материалов
ҠУҘҒАЛАҠ
ҠУҘҒАЛАҠ(Rumex), ҡарабойҙай һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 200 төрө билдәле, ике ярымшарҙың да тропик булмаған бүлкәттәрендә, ш. уҡ тропиктарҙың тауҙарында таралған. Башҡортостанда 14 төрө үҫә: ат Ҡ., турғай Ҡ., урыҫ Ҡ., һыу Ҡ. һ.б. Күп, ике йәки бер йыллыҡ үлән. Һабағы төҙ, ғәҙәттә...
ҠУҘЛЫЯЛ, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл
ҠУҘЛЫЯЛ, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл, Әмзебаш а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 23 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнб. табан 79 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 446 кеше; 1920 — 413; 1939 — 450; 1959 — 243; 1989 — 211; 2002 — 218; 2010 — 151 кеше. Мариҙар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ пункты, клуб...
ҠУҘЫ, Бөрө р‑нындағы ауыл
ҠУҘЫ, Курыш, Бөрө р‑нындағы ауыл, Шишмә а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 30 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 105 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 348 кеше; 1920 — 434; 1939 — 416; 1959 — 525; 1989 — 368; 2002 — 440; 2010 — 444 кеше. Мариҙар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ пункты, клуб,...
ҠУЖАБАҠ, Ейәнсура р‑нындағы ауыл
ҠУЖАБАҠ, Ейәнсура р‑нындағы ауыл, Яңы Себенле а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнб. 20 км һәм Төйлөгән т. юл ст. (Ырымбур өлк.) К.‑Көнс. табан 41 км алыҫлыҡта Яманйылға (Ташлы й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 149 кеше; 1920 — 256; 1939 — 271; 1959 — 161; 1989 — 165; 2002 — 186; 2010 — 157 кеше....
ҠУЖАҠОВ Морат Ғәлләм улы
ҠУЖАҠОВ Морат Ғәлләм улы [10.3.1904, Ырымбур губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Иҫке Мораптал а. (БР‑ҙың Көйөргәҙе р‑ны) — 30.10.1986, Өфө, Иҫке Мораптал а. ерләнгән], Советтар Союзы Геройы (1944). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1929 й. алып Көйөргәҙе р‑нының В.И.Чапаев ис. к‑зында эшләй. 1942 й. апр. башлап Сталинград,...
ҠУЖАН, Әбйәлил р‑нындағы ауыл
ҠУЖАН, Хоҙайбирҙе, Әбйәлил р‑нындағы ауыл, Таштимер а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 13 км һәм Магнитогорск т. юл ст. (Силәбе өлк.) Көнб. табан 42 км алыҫлыҡта Моһаҡ й. (Йәнгел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 280 кеше; 1920 – 261; 1939 – 269; 1959 – 247; 1989 – 298; 2002 – 297; 2010 –...
ҠУЖАНАҠ, Ейәнсура р‑нындағы ауыл
ҠУЖАНАҠ, Ейәнсура р‑нындағы ауыл, Яңыбай а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 117 км һәм Ҡыуандыҡ т. юл ст. (Ырымбур өлк.) Т.‑Көнб. табан 20 км алыҫлыҡта Ҡоруйыл й. (Һаҡмар й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 407 кеше; 1920 — 391; 1939 — 237; 1959 — 186; 1989 — 501; 2002 — 499; 2010 — 420 кеше....
ҠУЖӘХМӘТОВ Григорий Ғилмийәр улы
ҠУЖӘХМӘТОВ Григорий Ғилмийәр улы (14.10.1939, БАССР‑ҙың Ҡалтасы районы Көркәк а. — 16.5.2015, Өфө ҡ.), ботаник. Биология фәндәре докторы (2000), профессор (2001). БР‑ҙың атҡаҙанған халыҡ мәғарифы хеҙмәткәре (2001). БДУ‑ны тамамлаған (1966). 1959—68 йй. Ҡалтасы районы Оло Ҡасаҡ һигеҙ йыллыҡ мәктәбендә...
ҠУЖБАҠТЫ, Илеш р‑нындағы ауыл
ҠУЖБАҠТЫ, Илеш р‑нындағы ауыл, Ҡужбаҡты а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 22 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т. табан 129 км алыҫлыҡта Баҙы й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 721 кеше; 1920 — 917; 1939 — 974; 1959 — 675; 1989 — 431; 2002 — 402; 2010 — 372 кеше. Татарҙар йәшәй (2002). Урта мәктәп, балалар...
ҠУЙСАҠ
ҠУЙСАҠ, Һынташты мәҙәниәте археологик ҡомартҡылары комплексы. Б.э.т. 3—2-cе мең йыллыҡтарға ҡарай. Силәбе өлк. Еңгәй ҡасабаһынан көньяҡ-көнбайышҡа табан 2,3 км алыҫлыҡта Еңгәй й. (Урал й. басс.) уң ярында һәм уның уң ҡушылдығы Ҡуйсаҡ буйында урынлашҡан. 1987 й. И.М.Батанина тарафынан асыла, 1988 й....
ҠУЙЫ ТЕШЛЕ ПЛАГИОМНИУМ
ҠУЙЫ ТЕШЛЕ ПЛАГИОМНИУМ (Plagiomnium confertidens), мүк һымаҡтар төрө. Ике өйлө, күп йыллыҡ, ос емешле мүк, бейеклеге 2—7 см, йәшел йәки ҡуйы йәшел төҫтәге кәүшәк кәҫлек барлыҡҡа килтерә. Һабағы күтәрелеүсән йәки төҙ, осо дуға рәүешендә бөгөлгән. Япрағы оҙонса‑овал, ҡаймалы, сите тешле, бер аҙ тулҡынлы....
ҠУҠРАУЫҠ, шарлауыҡ
ҠУҠРАУЫҠ, шарлауыҡ, тәбиғәт ҡомартҡыһы (1965). Ишембай р‑ны Егән а. көнсығышҡа табан 6 км алыҫлыҡта Ҡуҡрауыҡ й. (Егән й. басс.) буйында, Ишембай заказнигы терр‑яһында урынлашҡан. Һикәлтәһенең бейеклеге яҡынса 12 м, 3 баҫҡысы бар; баҫҡыстарының бейеклеге 3‑тән 4 м тиклем, киңлеге 5 м яҡын. Өҫкө вендтыңҡуҡрауыҡ...
ҠУЛ ҺУҒЫШЫ
ҠУЛ ҺУҒЫШЫ, спорт төрө, аяҡ һәм ҡулдар м‑н һуғыу, ҡармап тотоу, ырғытыу, ауырттырыу һәм быуыу алымдары ҡулланылған бергә‑бер көрәш. Ҡ.һ. б‑са комплекслы ярыштар 2 турҙа үтә: 1‑се — ҡораллы көрәштәштән һаҡланыу техникаһын күрһәтеү, 2‑се — көрәш (ҡорал ҡулланмайынса). 20 б. 40‑сы йй. уртаһында Өфөлә “Дина‑...
ҠУЛАЕВ Мстислав Александрович
ҠУЛАЕВ Мстислав Александрович [Мөхәмәтхан Сәхипгәрәй улы; 7.2. 1873, Ырымбур губ. Орск өйәҙе Ейәнсура а. (Ырымбур өлк. Ҡыуандыҡ р‑ны) — 1959, Ҡазан], Башҡорт милли хәрәкәте эшмәкәре, тел‑ се, табип. СССР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1943). Беренсе донъя һәм Граждандар һуғыштарында ҡатнашыусы. Ҡазан...
ҠУЛАҠСАҺЫҘ ИҪӘП-ХИСАП
ҠУЛАҠСАҺЫҘ ИҪӘП-ХИСАП, ҡулаҡса ҡатнашлығынан тыш матди ҡиммәттәр м‑н тәьмин итеү һәм төрлө хеҙмәттәр күрһәтеү б‑са килешеүҙәр төҙөү барышында иҫәпләшеү ысулы. Түләү документтары ярҙамында аҡ‑ са күсереү юлы м‑н банкылар аша, ш. иҫ. электрон формала һәм пластик карталар файҙаланып, башҡарыла. Аҡса операцияларын...
ҠУЛЛАНЫЛЫШТАН ҮТКӘН МАЙҘАР
ҠУЛЛАНЫШТАН ҮТКӘН МАЙҘАР, эксплуатациялау ваҡытында химик һәм физик үҙенсәлектәре үҙгәреү сәбәпле төп тәғәйенләнеше б‑са файҙаланыла алмаған, файҙаланыуҙың норматив мөҙҙәттәре үткән һәм алыштырылырға тейеш булған синтетик, минераль майҙар йәки уларҙың ҡатышмалары. Майҙарҙың үҙенсәлектәре насарайыуы...
ҠУЛЛАНЫУСЫЛАР ЙӘМҒИӘТЕ
ҠУЛЛАНЫУСЫЛАР ЙӘМҒИӘТЕ, физик һәм юридик шәхестәрҙең ирекле берекмәһе, ағзалыҡ нигеҙендә матди һ.б. ихтыяждарҙы ҡәнәғәтләндереү өсөн терр. билдә б‑са төҙөлә (ҡара: Ҡулланыусылар кооперацияһы). Өфө губернаһындағы тәүге Ҡ.й. 1871 й. Өфөлә ойошторола. Пай түләүе 20 һум тәшкил итә; ҡатнашыусылар һәм пайҙар...
ҠУЛЛАНЫУСЫЛАР ЙӘМҒИӘТТӘРЕ СОЮЗЫ
ҠУЛЛАНЫУСЫЛАР ЙӘМҒИӘТТӘРЕ СОЮЗЫ (Башпотребсоюз), БР‑ҙың ҡулланыусылар йәмғиәттәре һәм район ҡулланыусылар йәмғиәттәре союздары эшмәкәрлеген көйләү, уларҙың мөлкәт һ.б. төрлө хоҡуҡтарын, дәүләт органдарында һәм урындағы үҙидара органдарында мәнфәғәттәрен яҡлау өсөн булдырылған ирекле бе‑ рекмә. Өфөлә...
ҠУЛЛАНЫУСЫЛАР КӘРЗИНЕ
ҠУЛЛАНЫУСЫЛАР КӘРЗИНЕ, кеше һаулығын һаҡлау һәм уның йәшәү эшмәкәрлеген тәьмин итеү өсөн кәрәк булған аҙыҡ-түлек, сәнәғәт тауарҙары һәм хеҙмәттәрҙең миним. йыйылмаһы. Халыҡтың төп соц.‑демографик төркөмдәре (хеҙмәткә яраҡлылар, пенсионерҙар, балалар) өсөн федераль башҡарма власть органдары эшләгән һәм...
ҠУЛЛАНЫУСЫЛАР КООПЕРАЦИЯҺЫ
ҠУЛЛАНЫУСЫЛАР КООПЕРАЦИЯҺЫ, кооперация төрө. Башҡортостанда 19 б. 2‑се ярт. барлыҡҡа килә. 1916 й. Өфө кооперативтар ширҡәте ойошторола. Революциянан (1917) һуң крәҫтиәндәрҙе күпләп ҡулланыусылар кооперативтарына индереү башлана. 1924 й. Ҡ.к. 33 мең, 1934 й. 1150 мең пайсы-ағза була. Респ. ваҡлап һатыуҙағы...
