Список материалов
НЕВРОЗДАР
НЕВРОЗДАР (невр... һүҙенән), н е в р о т и к ҡ а ҡ ш а у, үҙенсәлекле эмоциональ‑аффектив һәм соматик-вегетатив билдәләр аша беленгән психоген нервы‑психик боҙолоштар. Нервы системаһында күҙгә күренгән патоморфол. үҙгәрештәрҙең, психотик билдәләрҙең (һаташыу, галлюцинация, үҙ‑үҙеңде тотоуҙа яңылышыу)...
НЕВРОЛОГИЯ
НЕВРОЛОГИЯ (невро... һәм ...логия), нормала һәм патологияла нервы системаһының төҙөлөшө һәм функциялары, уның фило‑ һәм онтогенетик үҫеше законлыҡтары т‑дағы мед.-биол. фән. Клиник Н. (невропатология) — нервы ауырыуҙары этиологияһын, патогенезын һәм клиник сағылышын өйрәнеүсе, уларҙы диагностикалау,...
НЕГАНОВ Фәнил Миҙхәт улы
НЕГАНОВ Фәнил Миҙхәт улы (2.12.1956, Ишембай ҡ.), философ. Философия фәндәре докторы (1996), профессор (1998). Урал дәүләт университетын тамамлаған (Свердловск ҡ., 1987). 1981 й. алып БАССР‑ҙың Ҡариҙел районы Ҡараяр урта мәктәбе уҡытыусыһы, 1984 й. — Ишембай транспорт машиналары эшләү заводында эшләй....
НЕГОВОРА Андрей Владимирович
НЕГОВОРА Андрей Владимирович (12.8.1968, Тимашёвск ҡ.), инженер-механик. Техник ф. д‑ры (2005), проф. (2010). БР‑ҙың атҡ. транспорт хеҙм‑ре (2014).Томск инженерлыҡ‑төҙөлөш ин‑тын тамамлағандан һуң (1991) шунда уҡ эшләй (лаб. мөдире). 1992 й. алып “Геофизприбор” Өфө ПБ‑нда, 1993 й. — БДАУ‑ҙа (2005 й....
НЕГОВОРА Андрей Владимирович
НЕГОВОРА Андрей Владимирович (12.8.1968, Тимашёвск ҡ.), инженер-механик. Техник ф. д‑ры (2005), проф. (2010). БР‑ҙың атҡ. транспорт хеҙм‑ре (2014).Томск инженерлыҡ‑төҙөлөш ин‑тын тамамлағандан һуң (1991) шунда уҡ эшләй (лаб. мөдире). 1992 й. алып “Геофизприбор” Өфө ПБ‑нда, 1993 й. — БДАУ‑ҙа (2005 й....
НЕДОЛИН Иван Петрович
НЕДОЛИН (Маркелов) Иван Петрович [17.10.1892, Өфө губ. Стәрлетамаҡ өйәҙе Борон а. (хәҙ. БР‑ҙың Ғафури р‑ны), — 5.3.1947, Мәскәү], яҙыусы. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1935). Беренсе донъя һәм Граждандар һуғыштарында ҡатнашыусы. 1908—14 йй. Әстерхан ҡ., 1918 й. алып Стәрлетамаҡ ҡ. типографияларында хәреф...
НЕДОРЕЗКОВ Владимир Дмитриевич
НЕДОРЕЗКОВ Владимир Дмитриевич (1.3.1947, БАССР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны Яңы Аҡташ а.), агроном, дәүләт эшмәкәре. А.х. ф. д‑ры (2003), проф. (2002). РФ‑тың атҡ. а.х. хеҙм‑ре (1994), РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1985), РФ‑тың физик культура отличнигы (2007). БАХИ‑ны тамамлаған (1973). 1965—68 йй. Ҡырмыҫҡалы...
НЕДОШИВИН Вениамин Георгиевич
НЕДОШИВИН Вениамин Георгиевич [13.10.1917, Ырымбур губернаһы шул уҡ исемле өйәҙе Ермолаевка а. (БР‑ҙың Көйөргәҙе районы) — 25.1.1988, Дүшәмбе ҡ., Тажикстан], подполковник. Советтар Союзы Геройы (1944). 1939—40 йй. совет‑финлянд һәм Б.В. һуғыштарында ҡатнашыусы. СССР ЭЭМ‑ы Юғары мәктәбен тамамлаған (1961)....
НЕЙРО...
НЕЙРО... (невро...) (гр. neчuron — ҡан тамыры, нерв), ҡушма һүҙҙәрҙең нервы системаһына мөнәсәбәтле булыуын күрһәткән өлөшө (мәҫ. неврология, нейродермит).
Р.Ә.Сиражитдинов
НЕЙРОДЕРМИТ
НЕЙРОДЕРМИТ, д и ф ф у з д е р м а т и т (нейро... һәм гр. derma — тире), тән тиреһенең нәҫелдән килеү сәбәпле хроник ҡабатланып торған шешеү ауырыуы. Сикле һәм диффуз Н. айырыла. Булышлыҡ итеүсе факторҙар: аллергик реакцияларға нәҫелдән килгән бирешеүсәнлек, экзо‑ һәм эндоген ярһытҡыстар тәьҫире, нервы...
НЕЙРОЛИНГВИСТИК ПРОГРАММАЛАУ
НЕЙРОЛИНГВИСТИК ПРОГРАММАЛАУ, психотерапия һәм ғәмәли психология йүнәлеше. Нейрофизиология, психолингвистика, кибернетика һ.б. ҡаҙаныштарын файҙалана. 20 б. 70‑се йй. үҫеш ала. Н.п. нигеҙендә кеше мейеһе һәм компьютер функциялары оҡшашлығында төҙөлгән кешенең психик процестары һәм тәртибенең моделе...
НЕЙРОХИРУРГИЯ
НЕЙРОХИРУРГИЯ (нейро... һәм хирургия), медицинаның үҙәк һәм периферик нервы системаһы ауырыуҙарын һәм зарарланыуын өйрәнеүсе, уларҙы диагностикалау һәм хирургик дауалау ысулдарын эшләүсе бүлеге. Башҡортостанда тәүге нейрохирургик операциялар 20 б. 30‑сы йй. аҙ. Өфө физиатрия ғилми‑тикшеренеү ин‑тында...
НЕКРАСОВ Виктор Борисович
НЕКРАСОВ Виктор Борисович (14.7.1925, Өфө — 26.7.2019, шунда уҡ), тренер. Спорт гимнастикаһы б‑са Рәсәйҙең атҡ. тренеры (1993), халыҡ‑ара (1997), бөтә Союз (1978) һәм респ. (1961) категориялы судья. БАССР‑ҙың атҡ. физик культура хеҙм‑ре (1987), СССР‑ҙың физик культура отличнигы (1966). Б.В. һуғышында...
НЕКРАСОВА Ольга Николаевна
НЕКРАСОВА Ольга Николаевна (5.6.1979, Өфө), спортсы. Туплы хоккей (1998) һәм бобслей (2003) б‑са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры. Рәсәй физик культура акад. Иркутск филиалын тамамлаған (Мәскәү, 2001). 10‑сы ДЮСШ тәрбиәләнеүсеһе (туплы хоккей б‑са тренеры В.Б.Рязанов), 2002—03 йй. Юғары спорт...
НЕКРОБАКТЕРИОЗ
НЕКРОБАКТЕРИОЗ, н е к р о б а ц и л л ё з, йорт һәм ҡырағай хайуандарҙың инфекцион ауырыуы, туҡымаларҙың, башлыса ослоҡтарҙың аҫҡы өлөшөнөң, эренле‑некрозлы зарарланыуы хас. Ауырыуҙы Bacterium necrophorum бактерияһы тыуҙыра. Н. м‑н а.х. малдары араһынан йышыраҡ һарыҡ, һыйыр малы, сусҡа, йылҡы ауырый;...
НЕЛИДОВ Григорий Васильевич
НЕЛИДОВ Григорий Васильевич (?—9.12.1826, Өфө), дәүләт эшмәкәре. Действительный статский советник. Дворяндарҙан. 1822—26 йй. Ырымбур граждан губернаторы. 1824 й. 16—18 сент. Өфөлә император Александр I ҡабул итеүҙә, Изге Благоверный кенәз Александр Невский ҡорамына (ҡара: Александр сиркәүе) нигеҙ һалыуҙа...
НЕЛЮБИН Иван Яковлевич
НЕЛЮБИН Иван Яковлевич [29.6. 1914, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Кондрашин Лоб а., хәҙ. БР‑ҙың Благовещен р‑ны Арамелевка а., — 8.3. 1945, Янош‑Шаморе а. (Венгрия) ерләнгән], Советтар Союзы Геройы (1945). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1937 й. алып Әшә ҡ. эшләй. 1940 й. башлап Ҡыҙыл Армияла. 1941 й. июленән...
НЕМАТОДАЛАР
НЕМАТОДАЛАР, й о м р о с е л ә ү с е н д ә р (Nematoda), беренсел ҡыуышлы селәүсендәр класы. 10 меңдән ашыу төрө билдәле, бөтә Ер шарында таралған. Үҫемлек һәм хайуандарҙың паразиттары (аскаридалар, ҡамсығорттар, ҡыл селәүсендәр һ.б.), ҡайһы берҙәре тупраҡта, һыу ятҡылыҡтары төбөндә йәшәй. БР‑ҙа 350‑нән...
НЕМЕЦ ТЕЛЕ
НЕМЕЦ ТЕЛЕ, герман телдәренең береһе (көнбайыш герман төркөмсәһе). Австрия, Германия, Лихтенштейндың рәсми теле; Бельгия, Люксембург, Швейцарияның рәсми телдәренең береһе. Шулай уҡ АҠШ, Италия, Канада, Румыния, РФ, Францияның айырым өлкәләрендә, Көньяҡ Американың ҡайһы бер дәүләттәрендә таралған. Һөйләшеүселәр...
НЕМЕЦТАР
НЕМЕЦТАР (үҙ атамаһы дойче), халыҡ, Германияның төп халҡы. Н. һаны 1989 й. РСФСР‑ҙа — 842 мең, 2002 й. РФ‑та — 597,2 мең, 2010 й. 394,1 мең кеше. БАССР‑ҙа 1989 й. 11 мең Н. йәшәгән, БР‑ҙа 2002 й. — 8,2 мең, 2010 й. — 5,9 мең. БР‑ҙа (2010 й. мәғлүмәттәре б‑са; кеше) Н. айырыуса Өфө (1638), Октябрьский...
