Список материалов
НУКЛЕИН КИСЛОТАЛАРЫ
НУКЛЕИН КИСЛОТАЛАРЫ, п о л и н у к л е о т и д т а р, тере организмдарҙа генетик мәғлүмәтте һаҡлау һәм тапшырыуҙы тәьмин иткән биополимерҙар. Ҡабатланыусы блоктарҙан — нуклеотидтарҙан — торған оҙон полимер молекулалар. Н.к. составына ниндәй углевод — дезоксирибоза йәки рибоза инеүенә ҡарап, дезоксирибонуклеин...
НУҠАЙ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл
НУҠАЙ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Нуҡай а/с үҙәге. Район үҙәгенән К. 25 км һәм Мәләүез т. юл ст. К.‑Көнс. табан 95 км алыҫлыҡта Янташ й. (Һаҡмар й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. – 716 кеше; 1920 – 797; 1939 – 524; 1959 – 470; 1989 – 281; 2002 – 309; 2010 – 298 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002)....
НУР АУЫРЫУЫ
НУР АУЫРЫУЫ, кеше организмына мөмкин булған кимәлдән артыҡ дозаларҙа ионлы нурланыш тәьҫир иткәндә үҫешә торған ауырыу. Н.а. киҫкен һәм хроник төрҙәргә айыралар. Н.а. үҫешенә тышҡы (дөйөм һәм урындағы) һәм эске (радиоактив матдәләрҙең организмға һауа, аҙыҡ һ.б. аша инә) нурланыш сәбәпсе була. Кеше һаулығы...
НУР, Нуриман р‑нындағы ауыл
НУР, Нуриман р‑нындағы ауыл, Яңы Субай а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 20 км һәм Иглин т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 70 км алыҫлыҡта Һалдыбаш й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 241 кеше; 1959 — 150; 1989 — 163; 2002 — 107; 2010 — 96 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Клуб бар. Ауылға 20 б....
НУР, Саҡмағош р‑нындағы ауыл
НУР, Саҡмағош р‑нындағы ауыл, Үрнәк а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.-Көнс. 19 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 86 км алыҫлыҡта Сәғәҙи й. (Сәрмәсән й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 393 кеше; 1959 – 196; 1989 – 96; 2002 – 103; 2010 – 68 кеше. Татарҙар, башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ...
НУРА УРМАН СӘНӘҒӘТЕ ХУЖАЛЫҒЫ
НУРА УРМАН СӘНӘҒӘТЕ ХУЖАЛЫҒЫ, ағас әҙерләү һәм эшкәртеү м‑н шөғөлләгән. 1964 й. Белорет р‑нында ойошторолған, 1987 й. алып “Башагропромстрой” тресы (ҡара: “Башсельстрой”) составында, 2000 й. — МУП, 2001 й. ябыла. Составына Ҡатарыж, Нура, Урал аръяғы ағас әҙерләү участкалары, ағас әйберҙәр эшләү, арболит...
НУРАЛИ
НУРАЛИ (1710—1790, Өфө), Хиуа ханлығы (1740—42), Ҡаҙаҡ ханлығының Кесе йөҙ (1748 й. алып) ханы. Әбелхәйерҙең улы. 1749 й. апр. императрица Елизавета Петровна уға рәсми рәүештә ҡаҙаҡ ханы титулы биреп, дәүләт жалованиеһы тәғәйенләй. Башҡорт ихтилалы (1755—56) осоронда ҡаҙаҡтарҙа йәшенеп ятҡан башҡорттарҙы...
НУРҒӘЛИЕВ Данис Карл улы
НУРҒӘЛИЕВ Данис Карл улы (1.9.1956, БАССР‑ҙың Борай районы Абдулла а.), инженер‑геофизик. Геология‑минералогия фәндәре докторы (1997), профессор (2000). ТР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (2005), РФ‑тың почётлы ер аҫты разведкалаусыһы (2000). Ҡазан университетын тамамлағандан һуң (1978) шунда уҡ эшләй:...
НУРҒӘЛИЕВА Мәрйәм Ноғман ҡыҙы
НУРҒӘЛИЕВА Мәрйәм Ноғоман ҡыҙы (20.3.1916, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Йомран а., хәҙ. БР‑ҙың Кушнаренко р‑ны Иҫке Йомран а., — 31.10. 2003, Мәскәү), химик, педагог‑методист. Химия ф. канд. (1942). Урта Азия ун‑тын тамамлағандан һуң (Ташкент, 1938) Үзбәк ССР‑ы ХКС‑ы эргәһендәге Фәндәр ком‑тында, 1939...
НУРҒӘЛИН Зиннур Әхмәҙиә улы
НУРҒӘЛИН Зиннур Әхмәҙиә улы [4.10.1928, БАССР‑ҙың Тамъян-Ҡатай кантоны Ташбулат а. (БР‑ҙың Әбйәлил районы) — 10.6.2020, Өфө ҡ.], әҙәбиәт белгесе, театр тәнҡитсеһе, публицист. БР ФА‑ның почётлы академигы (2002), тарих фәндәре кандидаты (1968), филология фәндәре докторы (1984), профессор (1985). БАССР‑ҙың...
НУРИӘХМӘТОВ Фирдант Сәлимйән улы
НУРИӘХМӘТОВ Фирдант Сәлимйән улы (5.12.1961, БАССР‑ҙың Ҡариҙел р‑ны Ҡараяр а.), скульптор. БР‑ҙың атҡ. рәссамы (2012). Рәссамдар союзы ағзаһы (1993). БДПИ‑ны тамамлаған (1989).
Салиравия псевдонимы аҫтында эшләй. Н. ижадында традицион академик йүнәлеш (“Рәссам М.Назаров портреты”, 1997, бронза; “Футурист...
НУРИЕВ Дамир Әхмәт улы
НУРИЕВ Дамир Әхмәт улы (18.3. 1941, БАССР‑ҙың Салауат р‑ны Көҫәпәй а.), философ. Филос. ф. д‑ры һәм проф. (1996). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2004), РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (1998). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1970) шунда уҡ эшләй. 1976 й. алып Өфө элемтә аппаратураһы з‑дында. 1978...
НУРИЕВ Зыя Нурый улы
НУРИЕВ Зыя Нурый улы [21.3.1915, Өфө губ. Бөрө өйәҙе Үрге Ласынтау а. (БР‑ҙың Бөрө р‑ны) — 19.10. 2012, Мәскәү], совет партия-дәүләт эшмәкәре. Иҡт. ф. д‑ры (1966). Соц. Хеҙмәт Геройы (1975). К.А. Тимирязев ис. Башҡ. пед. ин‑тын (1933), ВКП(б) ҮК эргәһендәге Юғары партия мәктәбен (Мәскәү, 1951) тамамлаған....
НУРИЕВ Р. ИСЕМЕНДӘГЕ ХАЛЫҠ-АРА БАЛЕТ СӘНҒӘТЕ ФЕСТИВАЛЕ
НУРИЕВ Р. ИСЕМЕНДӘГЕ ХАЛЫҠ-АРА БАЛЕТ СӘНҒӘТЕ ФЕСТИВАЛЕ. 1993 й. алып йыл һайын (1996—97 йй. башҡа) Өфөлә үткәрелә. 2003 й. фестиваль “Рәсәй мәҙәниәте” федераль программаһына индерелә. Фестивалдә ҡатнашыусылар араһында “Юрий Григорович балет” труппаһы (художество етәксеһе Ю.Н.Григорович), Бәләкәй симфоник...
НУРИЕВ Р. ИСЕМЕНДӘГЕ ХОРЕОГРАФИЯ КОЛЛЕДЖЫ
НУРИЕВ Р. ИСЕМЕНДӘГЕ ХОРЕОГРАФИЯ КОЛЛЕДЖЫ. 1986 й. Өфө хореография уч‑щеһы булараҡ асыла, 1996 й. алып Башҡ. хореография уч‑щеһы, 1998 й. Р.Х.Нуриев исеме бирелә, 2009 й. Нуриев Р. ис. башҡ. хореография колледжы. Колледжда Башҡортостандан, Рәсәй Федерацияһынан һәм сит илдәрҙән балалар уҡытыла; 10 йәштә...
НУРИЕВ Рудольф Хәмит улы
НУРИЕВ Рудольф Хәмит улы (17.3. 1938, Алыҫ Көнсығыш крайы Раздольное ст. – 6.1.1993, Париж), балет артисы, балетмейстер. Артист карьераһын Өфөлә башлай: 1948 й. алып Уҡытыусылар йорто (педагогы А.И.Удальцова), Пионерҙар йорто (педагогы Е.К.Войтович) эргәһендәге балет түңәрәктәрендә, 1953—55 йй. БДОБТ...
НУРИМАН РАЙОНЫ
НУРИМАН РАЙОНЫ, БР‑ҙың үҙәк өлөшөндә урынлашҡан. Төньяҡта — Ҡариҙел, төньяҡ‑көнсығышта — Дыуан, көнсығышта — Салауат р‑ндары һәм Силәбе өлк., көньяҡта — Иглин, көнбайышта Благовещен р‑ндары м‑н сиктәш. 1930 й. 20 авг. Иҫке Күл р‑ны булараҡ ойошторола (ҡара: Административ район), составына Өфө кантоны...
НУРИМАНОВ Баһауетдин Йәләлетдин улы
НУРИМАНОВ Баһауетдин Ялалетдин улы [2.5.1893, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Яңы Күл а. (БР‑ҙың Нуриман р‑ны) — 11.8.1918, башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 1918 й. окт., Ырымбур губ. Орск өйәҙе Орск ҡ.], революция хәрәкәте эшмәкәре. 1917 й. алып РСДРП(б) ағзаһы. Граждандар һуғышында ҡатнашыусы. 1917 й. Өфө эшсе...
НУРҠАЕВ Талип Латип улы
НУРҠАЕВ Талип Латип улы [9.3.1925, БАССР‑ҙың Бәләбәй кантоны Үҫтем а. (БР‑ҙың Баҡалы районы) — 24.9.1997, Октябрьский ҡ.], капитан (1947). Советтар Союзы Геройы (1944). РСФСР‑ҙың атҡаҙанған газ сәнәғәте хеҙмәткәре (1985), БАССР‑ҙың атҡаҙанған нефтсеһе (1975), СССР‑ҙың почётлы нефтсеһе. Б.В. һуғышында...
НУРЛЫҒАЯНОВ Разит Баязит улы
НУРЛЫҒАЯНОВ Разит Баязит улы (29.1.1961, БАССР‑ҙың Илеш р‑ны Исәмәт а.), агроном. А.х. ф. д‑ры (2003). БР‑ҙың атҡ. а.х. хеҙм‑ре (1994), Кемерово өлк. агросәнәғәт комплексының почётлы хеҙм‑ре (2012). Журналистар союзы ағзаһы (1996). БАХИ‑ны тамамлағандан һуң (1984) Илеш р‑нында эшләй: “Уңыш” к‑зы агрономы,...
