Список материалов
#2 Ҡыҫҡартыуҙар
БИБЛИОГРАФИЯЛАҒЫ ҠЫҪҠАРТЫУҘАР
{jkefel kefelui title=[БАШҠОРТСА]}
авт.-төҙ. — автор-төҙөүсе
авторҙ. — авторҙаш, авторҙашлыҡ
баҫ. — баҫма
һ.б. — һәм башҡалар
й.к. — йылы күрһәтелмәгән
кит. — китап
киҫ. — киҫәк
М. — Мәскәү
өҫт. — өҫтәлгән, өҫтәлмә
мөхәр. — мөхәррир
ред-да — редакцияһында
сығ-ш...
#3 Ҡыҫҡартыуҙар
ҮЛСӘҮ БЕРӘМЕКТӘРЕНЕҢ ҠЫҪҠАРТЫУҘАР ИСЕМЛЕГЕ
А — ампер
а.б. — астрономик берәмек
а.к. — ат көсө
м.а.б. —массаның атом берәмеге
т.а. — техник атмосфера
атм — нормаль атмосфера
Б — бел
Бк — беккерель
В — вольт
В•А — вольт-ампер
вар — реактив вольт-ампер
Вб — вебер
Вт — ватт
г — грамм
га —...
#4 Шартлы билдәләр
ШАРТЛЫ БИЛДӘЛӘР
pH — водород күрһәткесе
tбыялаланыу — быялаланыу температураһы
tгазға әйләнеү — газға әйләнеү температураһы, °С
tиреү — иреү температураһы, °С
tйомшарыу — йомшарыу температураһы, °С
tҡайнау — ҡайнау температураһы, °С
tҡатыу — ҡатыу температураһы, °С
tтарҡалыу — тарҡалыу...
2,4‑ДИХЛОРФЕНОКСИУКСУС КИСЛОТАҺЫ
2,4‑ДИХЛОРФЕНОКСИУКСУС КИСЛОТАҺЫ (2,4‑Д), 2,4‑Cl2C6H3OCH2COOH. Аҡ төҫтәге еҫһеҙ кристалл матдә (2,4‑дихлорфенол ҡатышмаһы булғанға насар еҫле техник продукт); tиреү 141—142°С. Ацетонда, бензолда, спиртта һәм эфирҙа яҡшы эрей; һаҡланыуға тотороҡло. Карбон кислоталарына һәм галогендарҙан сығарылған ароматик...
CӘЙЕТ, Кушнаренко р‑нындағы ауыл
CӘЙЕТ, Кушнаренко р‑нындағы ауыл, Горький а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 34 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 93 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. – 394 кеше; 1959 – 346; 1989 – 302; 2002 – 284; 2010 – 257 кеше. Татарҙар, башҡорттар йәшәй (2002). Балалар баҡсаһы, фельдшер‑акушерлыҡ пункты,...
CЕЛИВАНОВ Сергей Григорьевич
CЕЛИВАНОВ Сергей Григорьевич (1.4.1948, Хабаровск ҡ.), инженер‑механик. Техник ф. д-ры (1991), проф. (1993). БР-ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1997). ӨАИ‑ны тамамлағандан һуң (1970) шунда уҡ эшләй. Фәнни эшмәкәрлеге машиналар эшләүҙә производствоны технологик яҡтан әҙерләү проблемаларына арналған. С. ҡатнашлығында...
CИҘӘШ‑НУҒАЙ, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл
CИҘӘШ‑НУҒАЙ, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл, Үреш‑Битулла а/с ҡарай; пристань. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 51 км һәм Щучье Озеро т. юл ст. (Пермь крайы) К. табан 100 км алыҫлыҡта Үреш й. (Ҡариҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 320 кеше; 1920 — 990; 1939 — 725; 1959 — 596; 1989 — 228; 2002 —...
CМЫСЛОВ Анатолий Михайлович
CМЫСЛОВ Анатолий Михайлович (28.1.1950, БАССР‑ҙың Иглин р‑ны Көҙәй ҡсб), инженер‑механик. Техник ф. д‑ры (1993), проф. (1994). БР‑ҙың атҡ. машиналар эшләүсеһе (1992), СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1987). ӨАИ‑ны тамамлағандан һуң (1973) шунда уҡ эшләй (2003— 13 йй. машиналар эшләү технологияһы каф. мөдире)....
CОПОЛИМЕРИЗАЦИЯ
CОПОЛИМЕРИЗАЦИЯ, 2 йәки унан да күберәк мономерҙарҙың бергә полимерлашыуы. Радикаллы, ионлы С. айырыла. Үҫеүсе сылбырҙың остарында актив үҙәктәрҙең реакцияға һәләтле булыуы уларҙың аҙаҡҡы быуын тибына бәйле. Мономерҙарҙың активлығы аралыҡ төҙөлөшөнә, эйәртеүле булыуына, икеләтә бәйләнештәрҙең полярлығына...
CУЛПАН 2‑се, Благовар р‑нындағы ауыл
CУЛПАН 2‑се, Благовар р‑нындағы ауыл, Күсәрбай а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 41 км һәм Благовар т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 56 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 368 кеше; 1959 — 324; 1989 — 184; 2002 — 145; 2010 — 134 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002).
Ауылға 20 б. башында Бәләбәй өйәҙендә...
CУЛПАН, Бишбүләк р-нындағы ауыл
CУЛПАН, Бишбүләк р‑нындағы ауыл, Ҡыңғыр‑Мәнәүез а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнс. 7 км һәм Аксёнов т. юл ст. К.‑Көнб. табан 46 км алыҫлыҡта Ҡорған й. (Мәнәүез й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 74 кеше; 1959 — 102; 1989 — 103; 2002 — 117; 2010 — 121 кеше. Татарҙар йәшәй (2002).
Ауылға...
CУЛПАН, Салауат р‑нындағы ауыл
CУЛПАН, Салауат р‑нындағы ауыл, Янғантау а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 14 км һәм Кропачёво т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.‑Көнс. табан 43 км алыҫлыҡта Йүрүҙән й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 197 кеше; 1959 — 234; 1989 — 167; 2002 — 377; 2002 — 376 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Халҡы...
CУРТАН, Дыуан р‑нындағы ауыл
CУРТАН, Дыуан р‑нындағы ауыл, Дыуан а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 35 км һәм Һилейә т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.‑Көнб. табан 110 км алыҫлыҡта Суртан күле (Мәләкәҫ й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 764 кеше; 1920 — 850; 1939 — 784; 1959 — 638; 1989 — 267;__ 2002 — 246; 2010 — 242 кеше....
CУРТАН, Стәрлетамаҡ р‑нындағы ауыл
CУРТАН, Стәрлетамаҡ р‑нындағы ауыл, Уҫылы а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. Т.- Көнб. табан 37 км алыҫлыҡта Суртан й. (Ҡуғанаҡ й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 185 кеше; 1939 — 203; 1959 — 146; 1989 — 389; 2002 — 470; 2010 — 474 кеше. Урыҫтар, татарҙар йәшәй (2002). Урта...
CЫУАШ‑ҠАРАМАЛЫ, Ауырғазы р‑нындағы ауыл
CЫУАШ‑ҠАРАМАЛЫ, Ауырғазы р‑нындағы ауыл, Сыуаш‑Ҡарамалы а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 25 км һәм Аҡкүл т. юл ст. К.‑Көнб. табан 7 км алыҫлыҡта Ҡарамалы й. (Ағиҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 1328 кеше; 1920 – 1515; 1939 – 1509; 1959 – 1400; 1989 – 850; 2002 – 897; 2010 – 854 кеше....
CЫУАШ‑ҠОБАУ, Иглин р‑нындағы ауыл
CЫУАШ‑ҠОБАУ, Иглин р‑нындағы ауыл, Сыуаш‑Ҡобау а/с үҙәге; т. юл станцияһы. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. табан 15 км алыҫлыҡта Лобовка й. (Ҡариҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 1127 кеше; 1920 – 1510; 1939 – 1799; 1959 – 1785; 1989 – 1386; 2002 – 1464; 2010 – 1602 кеше. Сыуаштар йәшәй...
CЫУАШ‑ҠУҒАНАҠ, Стәрлетамаҡ р‑нындағы ауыл
CЫУАШ‑ҠУҒАНАҠ, Стәрлетамаҡ р‑нындағы ауыл, Краснояр а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 15 км һәм Ҡуғанаҡ т. юл ст. К.‑Көнб. табан 5 км алыҫлыҡта Ҡуғанаҡ й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 152 кеше; 1920 – 129; 1939 – 174; 1959 – 357; 1989 –179; 2002 – 179; 2010 – 213 кеше. Сыуаштар йәшәй (2002)....
Happy New Year
ЯҢЫ ЙЫЛ МЕНӘН, ДУҪТАР!...
А...
А... (гр. — түгел, -һыҙ/-һеҙ), һүҙҙең тамырында бирелгән мәғәнәнең юҡлығын аңлата (мәҫ., атеизм); һуҙынҡы алдынан — ан... (анаэробтар).
АБАҒА ҺЫМАҠТАР
АБАҒА ҺЫМАҠТАР (Polypodiophyta), ҡатмарлы төҙөлөшлө споралы үҫемлектәрҙең боронғо бүлеге. Үҫемлектәрҙең 3 хәҙерге (мараттиялар, полиподийҙар, йылан абағалары) һәм бер нисә ҡаҙылма класын (зигоптерийҙар, кладоксилейҙар һ.б.) берләштерә. Яҡынса 12 мең хәҙерге төрө билдәле, бөтә Ер шарында таралған. Башҡортостанда...
