Список материалов
ПРАВОСЛАВИЕ РУХАНИҘАРЫ
ПРАВОСЛАВИЕ РУХАНИҘАРЫ, православиела дини йолаларҙы һәм хеҙмәттәрҙе проф. нигеҙҙә үткәреү м‑н шөғөлләнгән һәм иерархиялы корпорацияларға ойошҡан йола башҡарыу хеҙм‑рҙәре (руханиҙар һәм сиркәү хеҙм‑рҙәре). Улар ҡара (монах тормошо м‑н йәшәйҙәр; ҡара: монахлыҡ) һәм аҡ (мәхәлләлә хеҙмәт итәләр, “донъялыҡта”...
ПРАВОСЛАВИЕ СИРКӘҮЕ ИЗГЕЛӘРЕ
ПРАВОСЛАВИЕ СИРКӘҮЕ ИЗГЕЛӘРЕ, тәҡүәле тормоштары, диндарлыҡтары, дингә тоғролоҡтары өсөн сиркәү тарафынан айырыуса хөрмәт ителгән кешеләр. Тәүге П.с.и. – Богородица, апостолдар, 1—4 бб. дин юлында һәләк ителгән (мучениктар) йәки зарар күргән (исповедниктар) христиандар. Мучениктар араһында великомучениктар...
ПРАВОСЛАВИЕҒА БАШҠА ДИНДӘН КҮСЕҮСЕЛӘР ӨСӨН МӘХӘЛЛӘЛӘР
ПРАВОСЛАВИЕҒА БАШҠА ДИНДӘН КҮСЕҮСЕЛӘР ӨСӨН МӘХӘЛЛӘЛӘР, православие динен ҡабул иткән урыҫ булмаған (сит) халыҡтар йәшәгән урындарҙа Урыҫ православие сиркәүе ойошторған түбәнге сиркәү‑адм. берәмектәр. Өфө губернаһында Дионисий I юллауы б‑са Изге Синодтың 1885 й. 30 нояб. Указы м‑н Бөрө өйәҙендә – 1,...
ПРАВОСЛАВИЕЛА БЛАЖЕННЫЙҘАР
ПРАВОСЛАВИЕЛА БЛАЖЕННЫЙҘАР, донъя рәхәтлектәренән, туғандарынан һәм дөйөм ҡабул ителгән йәшәү рәүешенән үҙ ирке м‑н баш тартҡан фиҙакәрҙәр. Монахлыҡ ҡабул итмәйенсә, аскеттарса йәшәү рәүеше (ҡара: Дини аскетизм) алып баралар, доға уҡыуға биреләләр. П.б. Алланан бүләккә әүлиәлек һәләте һәм аҡыл ала,...
ПРАВОСЛАВИЕЛА ИР‑АТТАР ҺӘМ ҠАТЫН-ҠЫҘҘАР ЙӘМҒИӘТТӘРЕ
ПРАВОСЛАВИЕЛА ИР‑АТТАР ҺӘМ ҠАТЫН‑ҠЫҘҘАР ЙӘМҒИӘТТӘРЕ, православие ҡорамдары эргәһендә диндарҙарҙың миссионерлыҡ, мәғрифәтселек, хәйриә маҡсаттары м‑н ойошторолған йәмғиәттәре. Йәмғиәттәр тәүге тапҡыр 15—17 бб. Белоруссия, Украина, Литва, Чехия терр‑яларында булдырыла, улар ка‑ толицизмдың әүҙем таралыуы...
ПРАВОТОРОВ Евгений Юрьевич
ПРАВОТОРОВ Евгений Юрьевич (4.8.1967, Орджоникидзе ҡ.), спортсы. Уҡ атыу б‑са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1995). “Динамо” физкультура‑спорт йәмғиәте тәрбиәләнеүсеһе, 1996—2000 йй. армия спорт клубы өсөн сығыш яһай (Өфө; тренеры Ю.В.Правоторов). РСФСР чемп. (1982—83), Рәсәйҙең абс. чемп....
ПРАГА ЯРУСЫ
ПРАГА ЯРУСЫ (Прага ҡ. исеменән), девондың аҫҡы бүлегенең урта бүлексәһе. Лохков ярусында ята, эмсский ярусы м‑н ҡаплана. И.Хлупач тарафынан Чехияла айырып күрһәтелә (1958). Көньяҡ Уралда П.я. тәүге тапҡыр А.П.Тяжёва һ.б. тарафынан 1976 й. Ырғыҙлы й. буйы киҫелештәрендә, Тютюлень й. (икеһе лә — Ағиҙел...
ПРЕДПРИЯТИЕ
ПРЕДПРИЯТИЕ, табыш алыу маҡсатында продукция етештереү, эштәр башҡарыу һәм хеҙмәттәр күрһәтеү өсөн ойошторолған үҙ аллы хужалыҡ иткән субъект; эшҡыуарлыҡ эшмәкәрлеген алып барыу өсөн ҡулланылған милек комплексы. Ҡағиҙә булараҡ, юридик шәхес булып тора. П. һатыу‑алыу, залог, ҡуртым һ.б. килешеү объекты...
ПРЕЗИДЕНТ СОВЕТЫ
ПРЕЗИДЕНТ СОВЕТЫ, Башҡортостан Республикаһы Президенты ҡарамағындағы кәңәшмә орган. БР Президентының 1994 й. 4 апр. Указына ярашлы ойошторола. РФ Конституцияһы, БР Конституцияһы, федераль һәм респ. закондарына, РФ һәм БР‑ҙың башҡа норматив‑хоҡуҡи акттарына ярашлы эш иткән. БР Президенты тарафынан дәүләт...
ПРЕЗИДЕНТ ХАКИМИӘТЕ
ПРЕЗИДЕНТ ХАКИМИӘТЕ. БР Конституцияһының 87‑се статьяһының 24‑се пунктына ярашлы Башҡортостан Республикаһы Президенты (2015 й. алып — БР Башлығы) тарафынан үҙенең эшмәкәрлеген ойоштороу, хоҡуҡи яҡтан, мәғлүмә‑ ти‑аналитик, матди‑техник һәм финанс йәһәтенән тәьмин итеү өсөн булдырыла. 2014 й. 25 дек....
ПРЕКОС
ПРЕКОС (фр. précoce), ит‑йөн йүнәлешле, нәҙек йөнлөһарыҡтар тоҡомо. 19 б. аҙ. Францияла урындағы нәҙек йөнлөһарыҡтарҙы америка рамбульеһы тоҡомо тәкәләренән ҡасырыу ысулы м‑н сығарыла, һуңынан лейстер тоҡомо тәкәләре м‑н ҡасырыу ҡулланыла. Эре һөлдәле мал; кәүҙәһе оҙон һәм киң, күкрәге тәрән һәм киң....
ПРЕМИЯ
ПРЕМИЯ (лат. praemium – бүләк), эшмәкәрлектең төрлө өлкәләрендәге юғары ҡаҙаныштар өсөн дәртләндереү ысулы. Лауреаттарға дипломдар, түшкә таға торған иҫтәлекле һәм почётлы билдәләр, аҡсалата бүләк һ.б. бирелә.
Башҡортостан Республикаһының әҙәбиәт, сәнғәт һәм архитектура өлкәһендәге Салауат Юлаев исемендәге...
ПРЕОБРАЖЕНОВКА, Стәрлетамаҡ р-нындағы ауыл
ПРЕОБРАЖЕНОВКА, Стәрлетамаҡ р‑нындағы ауыл, Николаевка а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. К.‑Көнб. табан 18 км алыҫлыҡта Стәрле й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 855 кеше; 1920 – 1094 (Ҡунаҡбай а. халҡы м‑н бергә иҫәпкә алынған); 1939 – 1342; 1959 – 554; 1989 – 398; 2002 – 390;...
ПРЕОБРАЖЕНСК ЗАВОДЫ
ПРЕОБРАЖЕНСК ЗАВОДЫ, Й ы л а й ы р з а в о д ы, 1750 й. Нуғай даруғаһы Бошман‑Ҡыпсаҡ һәм Үҫәргән улусы башҡорттарынан ҡуртымға алынған ерҙәрҙә Урман Йылайыры й. буйында И.С.Мясников (ҡара: Мясниковтар) һәм И.Б. Твердышев (ҡара: Твердышевтар) тарафынан баҡыр иретеү заводы булараҡ нигеҙ һалына. Хужалары:...
ПРЕОБРАЖЕНСКИЙ Евгений Алексеевич
ПРЕОБРАЖЕНСКИЙ Евгений Алексеевич (3.2.1886, Орёл губ. Болхов ҡ. — 13.7.1937), совет партия‑дәүләт эшмәкәре. 1903 й. алып РСДРП ағзаһы. Граждандар һуғышында ҡатнашыусы. 1905—08 йй. Мәскәү, Брянск, Орёл, Өфө, Златоуст ҡҡ. революцион эшмәкәрлек м‑н шөғөлләнә. 1909—17 йй. һөргөндә була. 1918—19 йй. РКП(б)‑ның...
ПРЕСЛАУ
ПРЕСЛАУ м е т а л д а р ҙ ы, һығылмалылығы сағыштырмаса бәләкәй булған металдарҙың һәм иретмәләрҙең формаһын уларҙың емерелмәйенсә деформацияланыуын юғары дәрәжәлә тәьмин итә торған пластик деформация ысулы. Башлыса горизонталь гидравлик престарҙа әҙерләмәләрҙе йылытып башҡарыла. Металлургияла П. —...
ПРИБЕЛЬСКИЙ, Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы ауыл
ПРИБЕЛЬСКИЙ, Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы ауыл, Прибельский а/с үҙәге. Район үҙәгенән Көнс. 24 км һәм Шәкәр заводы т. юл ст. Көнс. табан 5 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1959 й. — 3365 кеше; 1989 — 4148; 2002 — 4959; 2010 — 4859 кеше. Урыҫтар, башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). П. Ҡарлыман...
ПРИБОРҘАР ЭШЛӘҮ
ПРИБОРҘАР ЭШЛӘҮ, үлсәү, иҫәпләү, контролдә тотоу, автоматлаштырыу сараларын һәм идара итеү системаларын етештергән машиналар эшләү тармағы; фән һәм техника өлкәһе. Башҡортостанда авиация, автомобиль, геофизика приборҙары эшләнә. Авиация П.э. 1941 й. Өфөгә поршенлы авиация двигателдәре өсөн ҡабыҙыу системалары...
ПРИБЫЛОВ Владимир Васильевич
ПРИБЫЛОВ Владимир Васильевич [28.12.1934, БАССР‑ҙың Бәләбәй р‑ны Ляхов а. (БР‑ҙың Йәрмәкәй р‑ны) — 5.12.2006, Өфө], актёр. РСФСР‑ҙың (1982), БАССР‑ҙың (1978) халыҡ артисы, БАССР‑ҙың атҡ. артисы (1973). Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1970). Өфө сәнғәт уч‑щеһын тамамлағандан һуң (1967; Ш.М.Мортазина...
ПРИИСКЫЛАР ҺӘМ РУДНИКТАР
ПРИИСКЫЛАР ҺӘМ РУДНИКТАР, тау‑ҡаҙылма сәнәғәтенең һибелмә ятҡылыҡтарҙы үҙләштереү (прииск), ер аҫтынан мәғдән, тау‑химия сеймалы һәм төҙөлөш материалдары сығарыу (рудник) пр‑тиелары. Ярҙамсы цехтар һәм ҡоролмалар комплексын (ваҡлау‑сортлау һәм байыҡтарыу ф‑калары, механика цехтары һ.б.) үҙ эсенә ала....
