Список материалов
САХАЙ, Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы ауыл
САХАЙ, Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы ауыл, Сахай а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 18 км һәм Ҡарлыман т. юл ст. Көнс. табан 3 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 956 кеше; 1920 — 1386; 1939 — 1711; 1959 — 1266; 1989 — 1317; 2002 — 1390; 2010 — 1615 кеше. Татарҙар, башҡорттар йәшәй (2002). Урта мәктәп,...
САХАРОВ Владимир Викторович
САХАРОВВладимир Викторович (20.5.1853 — 1920 й. авг., Таврия губ. Карасубазар ҡ.), дәүләт эшмәкәре. Кавалериянан генерал (1908). Дворяндарҙан. 1877—78 йй. рус‑төрөк һуғышында, 1899—1901 йй. Ҡытайҙа Ихэтуань ихтилалын баҫтырыуҙа, 1904—05 йй. рус‑япон, Беренсе донъя һуғыштарында ҡатнашыусы. Ген. штабтың...
САХАРОЗА
САХАРОЗА, ҡамыш йәки сөгөлдөр шәкәре, иң мөһим дисахаридтарҙың береһе; үҫемлектәрҙең резервтағы матдәһе. Фотосинтез барышында барлыҡҡа килә, япраҡта, һабаҡта, тамырҙа, сәскәлә, емештә туплана. Төҫһөҙ кристалдар (15 төрө билдәле, формаһы кристаллашыу процесының шарттарына бәйле), һыуҙа яҡшы эрей, поляр...
САХНО Зинаида Андреевна
САХНО Зинаида Андреевна (18.9. 1938, БАССР‑ҙың Әлшәй р‑ны Николаевка а. — 7.2.2008, Өфө), театр рәссамы. БАССР‑ҙың атҡ. рәссамы (1977). Театр эшмәкәрҙәре союзы (1977), Рәссамдар союзы (1980) ағзаһы. Өфө сәнғәт уч‑щеһын тамамлағандан һуң (1960; М.М.Цинман класы) Октябрьский ҡ. 1‑се музыка мәктәбендә,...
САЯПОВ Искәндәр Әғзәм улы
САЯПОВ Искәндәр Әғзәм улы (15.9. 1934, БАССР‑ҙың Борай р‑ны Шишмә- Борай а. — 8.7.2008, Өфө), сценограф. БР‑ҙың атҡ. рәссамы (1994). Рәссамдар союзы ағзаһы (1980). Өфө сәнғәт уч‑щеһын (1967; педагогтары А.М.Кудрявцев, Л.В.Кузнецов), ӨДСИ‑не (1978; М.Н.Арыҫланов, Р.М.Нурмөхәмәтов) тамамлаған. 1958—62...
САЯПОВ Ришат Сәлим улы
САЯПОВ Ришат Сәлим улы (5.1. 1963, БАССР‑ҙың Яңауыл р‑ны Яңауыл ҡсб, хәҙ. Яңауыл ҡ.), тренер. Пед. ф. канд. (2007). Кикбоксинг б‑са Рәсәйҙең атҡ. тренеры (1995), бокс б‑са СССР‑ҙың спорт мастеры (1985). БР‑ҙың атҡ. физик культура хеҙм‑ре (2000). ӨАИ‑ны (1985), Силәбе физик культура ин‑тын (1993) тамамлаған....
САЯПОВ Тимер Шаймөхәмәт улы
САЯПОВ Тимер Шәймөхәмәт улы [31.3.1914, Өфө губернаһы Бөрө өйәҙе Үрге Ҡарыш а. (БР‑ҙың Балтас районы) — 17.7.2011, Өфө ҡ.], тарихсы, совет партия-дәүләт эшмәкәре. Тарих фәндәре кандидаты (1969). РСФСР‑ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1975). Журналистар союзы ағзаһы (1965). К.А.Тимирязев исемендәге...
САЯПОВ Тимер Шәймөхәмәт улы
САЯПОВ Тимер Шәймөхәмәт улы [31.3.1914, Өфө губернаһы Бөрө өйәҙе Үрге Ҡарыш а. (БР‑ҙың Балтас районы) — 17.7.2011, Өфө ҡ.], тарихсы, совет партия-дәүләт эшмәкәре. Тарих фәндәре кандидаты (1969). РСФСР‑ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1975). Журналистар союзы ағзаһы (1965). К.А.Тимирязев исемендәге...
САЯПОВА Алһыу Рәфҡәт ҡыҙы
САЯПОВА Алһыу Рәфҡәт ҡыҙы (10.4.1952, БАССР‑ҙың Яңауыл р‑ны Байғужа а.), иҡтисадсы. Иҡт. ф. д‑ры (2001), проф. (2004). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1973) 1976 й. тиклем һәм 1980 й. алып СССР ФА БФ‑та эшләй, 1992 й. — БР Иҡтисад министрлығының баш белгесе, 1995 й. башлап БДУ‑ла (2002 й. алып иҡтисадты прогнозлауҙың...
СӘҒӘҘИЕВ Һиҙиәт Сибәғәт улы
СӘҒӘҘИЕВ Һиҙиәт Сибәғәт улы [1887, Өфө губ. Стәрлетамаҡ өйәҙе Тирмәнйылға а., хәҙ. Ишембай ҡ. эсендә, – 9.10.1937, Мәскәү], Башҡорт милли хәрәкәте эшмәкәре, дәүләт эшмәкәре. Граждандар һуғышында ҡатнашыусы. “Мөхәммәҙиә” мәҙрәсәһен (1911, Ҡазан), Я.М.Свердлов ис. Коммунистик ун‑тты (1919, Мәскәү), Ҡазан...
СӘҒӘТ БҮЛКӘТЕ
СӘҒӘТ БҮЛКӘТЕ, бөтә өлкәләрҙә бер бүлкәт сәғәте ҡабул ителгән геогр. зона. Ер йөҙө шартлы рәүештә 15° оҙонлоҡ киңлегендәге 24 һыҙатҡа (0-дән алып 23‑кә тиклем) бүленгән. Сиктәш бүлкәттәге ваҡыт 1 сәғәткә айырыла. Иҫәпләү нуленсе бүлкәттән көнсығышҡа табан алып барыла. Башланғыс бүлкәт Гринвич обсерваторияһы...
СӘҒҘӘТКИРӘЕВА Миңлегөл Байғужа ҡыҙы
СӘҒҘӘТКИРӘЕВА Миңлегөл Байғужа ҡыҙы (10.5.1946, БАССР‑ҙың Әлшәй р‑ны Ҡыпсаҡ‑Асҡар а.), физик. Физика‑матем. ф. д‑ры (2005). БР‑ҙың атҡ. халыҡ мәғарифы хеҙм‑ре (2006). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1968) 1978 й. тиклем һәм 1984– 2012 йй. шунда уҡ эшләй: 1986 й. башлап лаб. мөдире, 2000 й. – өлкән ғилми хеҙм‑р;...
СӘҒҘИ (Сәғҙиев) Ғабдрахман Ғәйнан улы
СӘҒҘИ (Сәғҙиев) Ғабдрахман Ғәйнан улы [27.3. (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 26.3.) 1889; Өфө губ. Златоуст өйәҙе Таймый а. (БР‑ҙың Салауат р‑ны) – 6.11.1956, Сәмәрҡәнд ҡ.], әҙәбиәт белгесе. Филол. ф. д‑ры (1950), проф. (1946). Һ.Сәғҙиҙең ҡустыһы. “Мөхәмәҙиә” мәҙрәсәһен (1906), Истанбул ун‑тын (1911) тамамлаған....
СӘҒҘИ Һаҙый (Сәғәҙиев Мөхәмәтһаҙый Ғәйнан улы)
СӘҒҘИ Һаҙый [ысын исеме Сәғәҙиев Мөхәмәтһаҙый Ғәйнан улы; 25.3. (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 20.4.) 1883, Өфө губ. Златоуст өйәҙе Таймый а. (БР‑ҙың Салауат р‑ны) – 26.1.1933, Өфө], яҙыусы. Ғ.Сәғҙиҙең ағаһы. “Хөсәйениә”, башҡа мәғлүмәттәр б‑са, “Рәсүлиә” мәҙрәсәһен (1902), Дыуан 2 класлы уч‑щеһын (яҡынса...
СӘҒИҘУЛЛИН Ғабдулла Ғәйфулла улы
СӘҒИҘУЛЛИН Ғабдулла Ғәйфулла улы (30.6.1938, БАССР‑ҙың Ауырғазы р‑ны Түб. Ләкәнде а. – 5.12.1999, Өфө), химик‑технолог. Техник ф. д‑ры (1978). Ленсовет ис. Ленинград технология ин‑тын тамамлағандан һуң (1965) Мәскәүҙә эшләй: “Союзмашпроект” ин‑тында, 1968 й. алып (өҙөклөк м‑н) Мәскәү инженерлыҡ экологияһы...
СӘҒИТ, Ейәнсура р‑нындағы ауыл
СӘҒИТ, Б и ш ө й л ө, Ейәнсура р‑нындағы ауыл, Байыш а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 92 км һәм Ҡыуандыҡ т. юл ст. (Ырымбур өлк.) Т.‑Көнб. табан 61 км алыҫлыҡта Ҡаҫмарт й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. – 314 кеше; 1920 – 371; 1939 – 383; 1959 – 377; 1989 – 296; 2002 – 302; 2010 – 243 кеше. Башҡорттар...
СӘҒИТ, Хәйбулла р‑нындағы ауыл
СӘҒИТ, Ҡ а л т а й, Хәйбулла р‑нындағы ауыл, Маҡан а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 30 км һәм Һары т. юл ст. (Ырымбур өлк.) Т.‑Көнс. табан 88 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. – 403 кеше; 1939 – 246; 1959 – 237; 1989 – 298; 2002 – 353; 2010 – 329 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Төп мәктәп, балалар...
СӘҒИТДИНОВ Мөхәмәт Шәмсетдин улы
СӘҒИТДИНОВ Мөхәмәт Шәмсетдин улы (28.3.1936, БАССР‑ҙың Стәрлебаш р‑ны Айҙарәле а.), иҡтисадсы. Иҡт. ф. д‑ры (2001), проф. (2003). РФ‑тың (1996) һәм БАССР‑ҙың (1986) атҡ. иҡтисадсыһы. Бөтә Союз ситтән тороп уҡыу финанс‑иҡт. ин‑тын тамамлаған (Өфө, 1964). 1959 й. алып Стәрлебаш һәм Стәрлетамаҡ р‑ндарында...
СӘҒИТОВ М. МУЗЕЙЫ
СӘҒИТОВ М. МУЗЕЙЫ, Бөрйән р‑ны Иҫке Собханғол а. урынлашҡан. 1995 й. Милли музей филиалы булараҡ ойошторола, 2002 й. алып Милли әҙәби музей филиалы, 2006 й. хәҙ. статусын ала. Әҙәби музей фондында 400‑ҙән ашыу һаҡлау берәмеге, ш. иҫ. М.М.Сәғитовтың шәхси әйберҙәре, документтары, фотоматериалдары, мәҡәләләре,...
СӘҒИТОВ Марат Усман улы
СӘҒИТОВ Марат Усман улы [8.7. 1925, БАССР‑ҙың Арғаяш кантоны Арғаяш а. (Силәбе өлк. Арғаяш р‑ны) – 15.11.1988, Мәскәү], астроном, гравиметрист. Физика‑матем. ф. д‑ры (1976), проф. (1977). РСФСР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1985), СССР юғары мәктәбе отличнигы (1979), СССР‑ҙың геодезия һәм картография отличнигы...
