Список материалов
СЕЛЕНТАШ, археологик ҡомартҡыһы
СЕЛЕНТАШ, б.э. 9—11 бб. археологик ҡомартҡыһы. Силәбе өлк. Александровка ҡасабаһынан көнбайышҡа табан 3,5 км алыҫлыҡта Һынташты й. (Тубыл й. ҡушылдығы) һул ярында урынлашҡан. Ҡурғанлы ҡәберлектәргә (диам. 6—16 м, бейеклеге 0,25— 0,3 м) ҡарай. 3 ҡурған өйрәнелгән. Тура мөйөшлө таш ҡойма рәүешендәге ерләү...
СЕЛИВАНОВ Александр Иванович
СЕЛИВАНОВ Александр Иванович (13.5.1961, Күмертау ҡ.), философ, социолог. Филос. ф. д‑ры (1999), проф. (2001). БДУ‑ны тамамлаған (1984), 1986 й. алып шунда уҡ эшләй. 1991 й. башлап “Полином” аналитик үҙәгенең (Өфө) ғилми дир., бер үк ваҡытта 1992 й. алып Күмертау ҡалаһының 1‑се гимназияһы дир. урынбаҫары....
СЕЛИВАНОВ Александр Иванович
СЕЛИВАНОВ Александр Иванович (13.5.1961, Күмертау ҡ. — 7.12.2020, Мәскәү ҡ.), философ, социолог. Философия фәндәре докторы (1999), профессор (2001). БДУ‑ны тамамлаған (1984), 1986 й. алып шунда уҡ эшләй. 1991 й. башлап “Полином” аналитик үҙәгенең (Өфө ҡ.) ғилми директоры, бер үк ваҡытта 1992 й. алып...
СЕЛИВАНОВКА, Әбйәлил р‑нындағы ауыл
СЕЛИВАНОВКА, Әбйәлил р‑нындағы ауыл, Дәүләт а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 16 км һәм Магнитогорск т. юл ст. (Силәбе өлк.) Көнб. табан 38 км алыҫлыҡта Сыбаркүл буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 246 кеше; 1959 — 303; 1989 — 165; 2002 — 193; 2010 — 188 кеше. Урыҫтар, башҡорттар йәшәй (2002). Халҡы...
СЕЛИВЁРСТОВ Алексей Николаевич
СЕЛИВЁРСТОВ Алексей Николаевич (24.7.1976, Өфө ҡ.), спортсы. Бобслей буйынса Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (2001), Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастеры (2003). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (2005). Урал физик культура академияһын (2000), ӨЮИ‑ны (2005) тамамлаған. 15‑се СДЮСШОР тәрбиәләнеүсеһе (Өфө ҡ.;...
СЕЛИВЁРСТОВ Алексей Николаевич
СЕЛИВЁРСТОВ Алексей Николаевич (24.7.1976, Өфө ҡ.), спортсы. Бобслей буйынса Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (2001), Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастеры (2003). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (2005). Урал физик культура академияһын (2000), ӨЮИ‑ны (2005) тамамлаған. 15‑се СДЮСШОР тәрбиәләнеүсеһе (Өфө...
СЕЛИТРИНА Тамара Львовна
СЕЛИТРИНА Тамара Львовна (25.2. 1942, Минеральные Воды ҡ.), әҙәбиәт белгесе. Филол. ф. д‑ры (1990), проф. (1991). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1964) шунда уҡ эшләй. 1995 й. алып БДПУ‑ла уҡыта (2011 й. тиклем сит ил әҙәбиәте һәм илдәрҙе өйрәнеү каф. мөдире). Фәнни эшмәкәрлеге әҙәби процесты, Көнсығыш Европа...
СЕЛЛАИТ, минерал
СЕЛЛАИТ (итал. минералогы К. Селла исеменән), фторидтар класы минералы, MgF2. Кристалдары бағана, оҙон призма формаһынан алып энәлегә тиклем. Агрегаттары ваҡ бөртөклө, кристаллы ҡабыҡ һәм айырым бөртөктәр рәүешле. Төҫө аҡ, төҫһөҙ, быяла кеүек ялтыр. Ҡатылығы 5—6, тығыҙлығы 3170 кг/м3. Тоҙло, доломит‑ангидрит,...
СЕЛТӘРҠАНАТЛЫЛАР
СЕЛТӘРҠАНАТЛЫЛАР (Neuroptera), бөжәктәр отряды. Бер нисә тиҫтә ғаиләһе, яҡынса 5 мең төрө билдәле; Башҡортостанда яҡынса 30 төрө бар. Кәүҙә оҙонлоғо 0,2—2 см, оҙонса, йәшел йәки көрән төҫтә. Башы хәрәкәтсән, овал фасеткалы, ҡайһы бер төрҙәре шулай уҡ ябай күҙле. Мыйыҡтары еп рәүешле, күп быуынлы, тараҡ,...
СЕЛТӘРЛЕУРТАТАШ
СЕЛТӘРЛЕУРТАТАШ, төбәк, тәбиғәт ҡомартҡыһы (1985). Ишембай р‑ны Маҡар а. көнсығыш ситендә Һикәҙе й. (Егән й. ҡушылдығы) уң ярында, Ишембай заказнигы терр‑яһында урынлашҡан. Майҙаны 5,2 га. Һикәҙе й. текә ташлы төп ярындағы майҙансыҡтан (йылға кимәленән сағыштырмаса бейеклеге яҡынса 40 м) тора. Ландшафы...
СЕЛЬСКИЙ Натан Евсеевич
СЕЛЬСКИЙ Натан Евсеевич (25.9. 1958, Өфө), хирург. Мед. ф. д‑ры (2002). РФ‑тың (2015), БР‑ҙың (2000) атҡ. табибы, БР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (2008). БДМИ‑ны тамамлаған (1982). 1983 й. алып Ишембай ҡ. үҙәк район дауаханаһында эшләй. 1986 й. башлап Бөтә Рәсәй күҙ һәм пластик хирургия үҙәгендә: 1989...
СЕЛЬЧУК Николай Алексеевич
СЕЛЬЧУК Николай Алексеевич (27.10. 1927, Украина ССР-ы Котюжинцы а.), хужалыҡ эшмәкәре. БАССР-ҙың атҡ. урман сәнәғәте хеҙм-ре (1984). Урал урман-техника ин-тын тамамлаған (Свердловск ҡ., 1957). 1948—54 йй. һәм 1957—93 йй. Нуриман р-нының Яманйылға урман сәнәғәте хужалығында эшләй: 1958 й. алып баш инженер,...
СЕЛЬЧУК Николай Алексеевич
СЕЛЬЧУК Николай Алексеевич (27.10.1927, Украина ССР‑ы Котюжинцы а. — 22.1.2016, БР‑ҙың Нуриман районы Красный Ключ а.), хужалыҡ эшмәкәре. БАССР-ҙың атҡаҙанған урман сәнәғәте хеҙмәткәре (1984). Урал урман-техника институтын тамамлаған (Свердловск ҡ., 1957). 1948—54 йй. һәм 1957—93 йй. Нуриман районының...
СЕМАВИН Владимир Петрович
СЕМАВИН Владимир Петрович (16.9. 1935, Белорет ҡ.), йылылыҡ энергетикаһы инженеры. РФ-тың почётлы энергетигы (1996). Мәскәү энергетика ин-тын тамамлағандан һуң (1959) Белорет металлургия комб-тында, 1961 й. алып Көньяҡ Урал ДРЭС- ында (Силәбе өлк.) эшләй; 1970 й. башлап Ҡарман ДРЭС-ында: өлкән мастер,...
СЕМАГИН Василий Александрович
СЕМАГИН Василий Александрович (25.12.1919, Стәрлетамаҡ ҡ. — 19.7. 2014, шунда уҡ), хирург. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. БАССР‑ҙың атҡ. табибы (1955). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1942) Төньяҡ‑Көнбайыш һәм Карелия фронттарында полктың өлкән табибы, 2‑се һәм 3‑сө Украина фронттарында мед.‑санитария батальонының...
СЕМАК Александр Владимирович
СЕМАК Александр Владимирович (11.2.1966, Өфө ҡ.), спортсы. Шайбалы хоккей буйынса СССР‑ҙың халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1987), СССР‑ҙың атҡаҙанған спорт мастеры (1990), Рәсәйҙең атҡаҙанған тренеры (2015). “Салауат Юлаев” СДЮШОР‑ы тәрбиәләнеүсеһе (тренерҙары: В.И.Воробьёв, А.Н.Емелин). “Салауат...
СЕМАСИОЛОГИЯ
СЕМАСИОЛОГИЯ (гр. sēmasia — мәғәнә һәм ...логия), тел ғилеменең семантиканы (һүҙ һәм һүҙбәйләнештәрҙең мәғәнәһе), уларҙың типологияһын, төҙөлөшөн, үҫеш законлылыҡтарын һ.б. өйрәнгән бүлеге. Аңлатмалы һүҙлектәр төҙөгәндә һүҙҙең мәғәнә төҙөлөшөн теүәл һәм тулы яҡтыртыу башҡорт теле С. мөһим бурысы булып...
СЕМАШКО Николай Александрович
СЕМАШКО Николай Александрович (20.9.1874, Орёл губ. Ливенское а. — 18.5.1949, Мәскәү), дәүләт эшмәкәре, һаулыҡ һаҡлауҙы ойоштороусы. СССР мед. ФА (1944) һәм РСФСР пед. ФА (1945) академигы. Ҡазан ун‑тын тамамлағандан һуң (1901) Орёл һәм Һамар губ. эшләй, 1917 й. алып Мәскәү эшсе һәм һалдат депутаттары...
СЕМЁН-МАКАР, Йәрмәкәй р‑нындағы ауыл
СЕМЁН-МАКАР, Йәрмәкәй р‑нындағы ауыл, Йәрмәкәй а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 11 км һәм Приют т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 42 км алыҫлыҡта Ҡоръятмаҫ й. (Рә й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 878 кеше; 1920 — 813; 1939 — 1031; 1959 — 570; 1989 — 363; 2002 — 345; 2010 — 332 кеше. Сыуаштар...
СЕМЁН-ПЕТРОВСКИЙ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл
СЕМЁН-ПЕТРОВСКИЙ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Иртөбәк а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 25 км һәм Мәләүез т. юл ст. К.‑Көнс. табан 60 км алыҫлыҡта Иртөбәк й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 305 кеше; 1920 — 704; 1939 — 555; 1959 — 333; 1989 — 345; 2002 — 364; 2010 — 348 кеше....
