Список материалов
СЕМЁНКИН, Ауырғазы р‑нындағы ауыл
СЕМЁНКИН, Ауырғазы р‑нындағы ауыл, Семёнкин а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 28 км һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. Т.- Көнб. табан 34 км алыҫлыҡта Аҫау й. (Ҡуғанаҡ й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1700 кеше; 1920 — 2115; 1939 — 1229; 1959 — 1075; 1989 — 775; 2002 — 724; 2010 — 679 кеше....
СЕМЁНКИН, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл
СЕМЁНКИН, У я л, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл, Иҫке Йәш а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнс. 41 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнс. табан 64 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 327 кеше; 1920 — 287; 1939 — 248; 1959 — 232; 1989 — 175; 2002 — 128; 2010 — 109 кеше. Мариҙар йәшәй (2002).
Ауылға 19 б. 1‑се ярт....
СЕМЁНОВ Анатолий Петрович
СЕМЁНОВ Анатолий Петрович (17.2. 1953, Ырымбур өлк. Абдулла р‑ны Васильевка а.), спортсы. Дзюдо б‑са СССР‑ҙың халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1973). Силәбе физик культура ин‑тын тамамлаған (1977). 6‑сы “Геркулес” СДЮСШОР‑ы (Өфө, тренеры Н.Д.Попов), “Динамо” физкультура‑спорт йәмғиәте (Силәбе ҡ., Х.М.Йосопов)...
СЕМЁНОВ Виктор Васильевич
СЕМЁНОВ Виктор Васильевич (19.3. 1955, Мордва АССР-ы Явас ҡсб), токарь. 1975 й. алып “Кварц” Калининград машиналар эшләү з-дында, 1985 й. — “Ишимбайтрансмаш” ААЙ-нда эшләй. 1997 й. башлап “Славнефть- Мегионнефтегаз” ААЙ-нда. ДТ-10П һәм ДТ-30П йөҙмә сылбырлы тәгәрмәсле ике звенолы транспортёрҙар эшләп...
СЕМЁНОВ Владимир Дмитриевич
СЕМЁНОВ Владимир Дмитриевич (10.1.1938, Орехово‑Зуево ҡ.), тау инженеры‑геофизик. Геол.‑минералогия ф. канд. (1978). Мәскәү геол.- разведка ин‑тын тамамлағандан һуң (1961) Ырымбур терр. геол. идаралығында эшләй: отряд нач., партияның өлкән геофизигы. 1969 й. алып “Башкиргеология” ПБ‑ның Башҡ‑н геофизика...
СЕМЁНОВ Николай Николаевич
СЕМЁНОВ Николай Николаевич (3.4.1896, Һарытау ҡ. — 25.9.1986, Мәскәү), физик, физик‑химик, йәмәғәт эшмәкәре. СССР ФА акад. (1932). Соц. Хеҙмәт Геройы (1966, 1976). Петроград ун‑тын тамамлаған (1917). 1957 й. алып Химия фәндәре бүлегенең акад.‑секретары, 1963—71 йй. СССР ФА вице‑президенты. Фәнни хеҙмәттәре...
СЕМЁНОВКА, Баймаҡ р‑нындағы ауыл
СЕМЁНОВКА, Баймаҡ р‑нындағы ауыл, Семёновка а/с үҙәге. Район үҙәгенән К. 10 км һәм Сибай т. юл ст. К.‑Көнб. табан 51 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 790 кеше; 1939 — 223; 1959 — 586; 1989 — 456; 2002 — 354; 2010 — 276 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп, балалар баҡсаһы, фельдшер‑акушерлыҡ...
СЕМИЛЕТКА, Дүртөйлө р‑нындағы ауыл
СЕМИЛЕТКА, Дүртөйлө р‑нындағы ауыл, Семилетка а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 27 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т. табан 100 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1959 й. — 427 кеше; 1989 — 3689; 2002 — 4155; 2010 — 3977 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Халҡы “Чекмагушнефть” НГДУ‑һында эшләй. Урта һәм...
СЕМИРЕЧЬЕ, Күгәрсен р‑нындағы утар
СЕМИРЕЧЬЕ, Д ә ү л ә т ҡ о л, Күгәрсен р‑нындағы утар, Күгәрсен а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 36 км һәм Төйлөгән т. юл ст. (Ырымбур өлк.) Т.‑Көнс. табан 63 км алыҫлыҡта Күгәрсен й. (Һаҡмар й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 285 кеше; 1920 — 392; 1939 — 332; 1959 — 191; 1989 — 108; 2002 —...
СЕНАЖ
СЕНАЖ, киптерелгән (50—55% дымлылыҡҡа тиклем) үләндәрҙән әҙерләнгән, анаэроб шарттарҙа консерваланған мал аҙығы. С. әҙерләү өсөн күп йыллыҡ һәм бер йыллыҡ үләндәр (башлыса ҡуҙаҡлылар һәм уларҙың ҡыяҡлылар м‑н ҡатышмалары), иген фуражы культураларының ҡуҙаҡлы- ҡыяҡлы ҡатышмалары ҡулланыла. С. соҡорҙа...
СЕНАТ
СЕНАТ, И д а р а и т е ү с е С е н а т, Рәсәйҙә императорға буйһонған иң юғары дәүләт м‑н идара итеү органы. 1711 й. Мәскәүҙә ойошторола (1714 й. алып С.‑Петербургта). 1722 й. башлап ген.-прокурор (бер үк ваҡытта 1802 й. алып юстиция министры булған) етәкселек итә, ярҙамсылары (обер-прокурорҙар) м‑н...
СЕНАТОР РЕВИЗИЯЛАРЫ
СЕНАТОР РЕВИЗИЯЛАРЫ, хөкүмәт саралары. Урындағы власть органдары эшмәкәрлеген, ғәҙәттән тыш хәлдәрҙе тикшерер өсөн Пётр I 1722 й. 4 апр. Указы м‑н индерелә. Махсус тәғәйенләнгән сенаторҙар тарафынан үткәрелгән, С.р. ваҡытын һәм урынын император билдәләгән. Һөҙөмтәләре императорға күрһәтелгән, Сенатта,...
СЕНЧЕНКО Геннадий Степанович
СЕНЧЕНКО Геннадий Степанович (5.2.1919, Украина ССР‑ы Злинка а. — 17.7.1985, Өфө), геолог. Геол.-минералогия ф. д‑ры (1976). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Һарытау ун‑тын тамамлағандан һуң (1941) шунда уҡ эшләй: Геология ҒТИ‑ның геологы, өлкән ғилми хеҙм‑ре. 1952—85 йй. Геология ин‑тында: өлкән ғилми хеҙм‑р,...
СЕНЧЕНКО Евгений Гаврилович
СЕНЧЕНКО Евгений Гаврилович (18.3.1953, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ р‑ны Николаевка а.), тренер. Еңел атлетика б‑са Рәсәйҙең атҡ. тренеры (2003). БР‑ҙың атҡ. физик культура хеҙм‑ре (2005). Силәбе пед. ин‑тын тамамлаған (1982). 1975 й. алып Белорет ҡ. эшләй: металлургия комб‑тының “Хеҙмәт” ДСО‑һы ДЮСШ‑нда...
СЕНЧЕНКО Татьяна Васильевна
СЕНЧЕНКО Татьяна Васильевна (10.9.1952, БАССР‑ҙың Әбйәлил р‑ны Борисов а.), тренер. Еңел атлетика б‑са Рәсәйҙең атҡ. тренеры (2001). БР‑ҙың атҡ. физик культура хеҙм‑ре (2000), БР‑ҙың мәғариф отличнигы (1996). 1975 й. алып Белорет ҡ. эшләй: металлургия комб‑тының “Хеҙмәт” ДСО‑һы ДЮСШ‑нда саңғы ярышы...
СЕҢЛӘҮ
СЕҢЛӘҮ, башҡ. йола фольклоры жанры, кейәү йортона оҙатыр алдынан ҡыҙҙың хушлашыу йыры (ҡара: Туй йолалары). Илау магияһы м‑н бәйле мосолман диненә тиклемге ҡараштарға барып тоташа: илау йолаһы ваҡытлыса үлемде, ҡыҙҙың үҙ ырыуынан башҡа ырыуға күсеүен аңлата. С. көйө пентатоникаға нигеҙләнгән, речитатив...
СЕПСИС
СЕПСИС (гр. sépsis — сереү), д ө й ө м э р е н л е и н ф е к ц и я, кеше һәм хайуандар ауырыуы, шешеү сығанағынан (ҡан һәм лимфа аша туҡымаларға һәм ағзаларға) инфекция таралыуы һөҙөмтәһендә үҫешә.
Кеше С. Септик сығанаҡтың урыны б‑са — хирургия, терапия, яра, кендек һ.б.; этиологияһы б‑са — стафилококк,...
СЕРАВКИН Игорь Борисович
СЕРАВКИН Игорь Борисович (8.6.1935, Воронеж ҡ. — 4.1.2021, Өфө ҡ.), инженер‑геолог- разведкалаусы. Геология‑минералогия фәндәре докторы (1983). Воронеж университетын тамамлаған (1959). 1962 й. алып Геология институтында: геохимия һәм мәғдән ятҡылыҡтары лабораторияһының өлкән лаборанты, 1971 й. башлап...
СЕРАФИМОВ Максим Владимирович
СЕРАФИМОВ Максим Владимирович (8.1.1995, Өфө ҡ. — 27.2.2022, тыуған яғында ерләнгән). Өлкән лейтенант. Рәсәй Федерацияһы Геройы (2022). Донецк һәм Луганск Халыҡ Республикаларын һаҡлау буйынса махсус хәрби операцияла ҡатнашыусы (2022). Рязань юғары һауа-десант команда училищеһын тамамлаған (2018). 2013 й....
СЕРАФИМОВ, Туймазы р‑нындағы ауыл
СЕРАФИМОВ, Туймазы р‑нындағы ауыл, Серафимов а/с үҙәге. Район үҙәгенән һәм Туймазы т. юл ст. К. табан 23 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1959 й. — 7757 кеше; 1989 — 9789; 2002 — 10340; 2010 — 9813 кеше. Урыҫтар, башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Халҡы “Серафимов мамығы” ЯСЙ‑нда, “Туймазанефть” НГДУ‑һында...
