Список материалов
СЕРЕБРОВСКИЙ Александр Павлович
СЕРЕБРОВСКИЙ Александр Павлович (13.12.1884, Өфө — 10.2.1938, Мәскәү), революцион хәрәкәт эшмәкәре. 1903 й. алып РСДРП ағзаһы. Беренсе донъя һәм Граждандар һуғыштарында ҡатнашыусы. Юғары техник уч‑щены тамамлаған (Брюссель, 1911). 1914—17 йй. рус армияһында. 1900 й. алып А.И.Свидерскийҙың йәшерен түңәрәгенә...
СЕРЕБРЯКОВ Иван Давыдович
СЕРЕБРЯКОВ Иван Давыдович [1881 (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 1882), Өфө губ. Златоуст өйәҙе Йүрүҙән а., хәҙ. Йүрүҙән ҡ., — 1914], Өфө губернаһынан 2‑се Дәүләт думаһы (1907) депутаты. Крәҫтиәндәрҙән. 1903 й. алып РСДРП ағзаһы. Беренсе донъя һуғышында ҡатнашыусы. Йүрүҙән-Ивановка заводының контора хеҙм‑ре....
СЕРЕБРЯННИКОВ Александр Георгиевич
СЕРЕБРЯННИКОВ Александр Георгиевич [1904 й. июне, Ырымбур губ. Верхнеурал өйәҙе Бәләкәй Ҡаҙаҡҡол а. (БР‑ҙың Учалы р‑ны) — 8.7. 1943, Курск өлк. Ольховатка а. ерләнгән], Советтар Союзы Геройы (1943). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1942 й. майынан Үҙәк фронтта хеҙмәт иткән. Герой исеменә 13‑сө армияның 6‑сы...
СЕРЁГИН Иван Тимофеевич
СЕРЁГИН Иван Тимофеевич (9.9. 1933, БАССР‑ҙың Мәләүез р‑ны Богородский а. — 24.6.1996, БР‑ҙың Ҡалтасы р‑ны Краснохолмский ҡсб), нефтсе. СССР‑ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1979). 1952 й. алып “Башнефть” ПБ‑нда эшләгән: Ҡалтасы быраулау контораһы быраулаусыһы, 1962—94 йй. Краснохолмский быраулау эштәре...
СЕРЁГИН Леонид Алексеевич
СЕРЁГИН Леонид Алексеевич (1.4.1944, БАССР‑ҙың Белорет р‑ны Лапышты а.), и н ж е н е р ‑ т ө ҙ ө ү с е . БАССР‑ҙың атҡ. төҙөүсеһе (1981). Магнитогорск тау‑металлургия ин‑тын тамамлаған (1969). 1961—64 йй. һәм 1977 й. алып “Белорецкстрой” ААЙ‑нда эшләгән: төҙөлөш идаралығы нач., 1978 й. башлап баш инженер,...
СЕРЕДА Нина Алексеевна
СЕРЕДА Нина Алексеевна (9.2.1948, БАССР‑ҙың Мәсетле р‑ны Оло Ыҡтамаҡ а.), тупраҡ белгесе‑агрохимик. Биол. ф. д‑ры (1999), проф. (2004). БР‑ҙың атҡ. а.х. хеҙм‑ре (2004). МДУ‑ны тамамлаған (1971). 1976 й. алып Башҡ‑н а.х. химиялаштырыу проект‑тикшеренеү ст.: баш агрохимик, бүлек нач.; 1990 й. башлап “Башҡортостан”...
СЕРЁЖИН Игорь Николаевич
СЕРЁЖИН Игорь Николаевич (28.5. 1958, Термез ҡ.), офтальмолог. Мед. ф. д‑ры (2007). БР‑ҙың атҡ. табибы (2003). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1981) Өфө күҙ ауырыуҙары ҒТИ‑нда (1989 й. алып өлкән ғилми хеҙм‑р), 2008 й. башлап “Татнефть” асыҡ АЙ‑ның һәм Әлмәт ҡ. мед.‑санитария бүлегендә эшләй. Фәнни эшмәкәрлеге...
СЕРЁНЬКИН ҠАЛАСЫҒЫ
СЕРЁНЬКИН ҠАЛАСЫҒЫ, Пьяный Бор мәҙәниәте археологик ҡомартҡыһы. Б.э.т. 2 б. — б.э. 3 б. ҡарай. Илеш р‑ны Гремучий Ключ а. көнбайышҡа табан 0,2 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. бейек һул ярында урынлашҡан. 1972 й. М.Ф.Обыдённов тарафынан асыла, 1978—79 йй. В.А.Иванов, 1983 й. Б.Б.Агеев һәм В.Н.Васильев, 1989 й....
СЕРЕТМӘ
СЕРЕТМӘ (лат. humus — ер, тупраҡ), с е р е м т ә, тупраҡтың юғары молекуляр органик матдәләр комплексы. Үҫемлек, хайуан һәм бактерия ҡалдыҡтарының тарҡалыу продукттары сереү һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килә. С. составына гумин, гематомелан к‑талары, фульвокислоталар, гумин һәм специфик булмаған берләшмәләр...
СЕРИКОВ Иван Павлович
СЕРИКОВ Иван Павлович (26.6.1916, Курск губ. Яңы Таволжанка а. — 5.3.1958, Өфө), полковник. Советтар Союзы Геройы (1945). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Өфө хәрби пехота уч‑щеһын тамамлаған (1944). Яңы Таволжанкала шәкәр з‑дында, 10‑сы урта мәктәптең комсомол ком‑ты секретары булып эшләгән. 1939 й. алып...
СЕРКОВ Андрей Игнатьевич
СЕРКОВ Андрей Игнатьевич (1.8. 1919, Ырымбур губ. Орск өйәҙе Преображенск заводы а., хәҙ. БР‑ҙың Йылайыр р‑ны Йылайыр а., — 2.1.1944, Украина ССР‑ының Глыбочка а., Фурсы а. ерләнгән), Советтар Союзы Геройы (1944). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Йылайырҙа эшләгән. 1939 й. алып Ҡыҙыл Армияла. 1942 й. июненән...
СЕРМӘН БАЛАЛАР ЙОРТО
СЕРМӘН БАЛАЛАР ЙОРТО, дәүләт ҡарамағындағы уҡытыу һәм тәрбиә учреждениеһы. Белорет р‑нында урынлашҡан. 1919 й. ата‑әсәһе революция (1917) йәки Граждандар һуғышы ваҡытында һәләк булған балалар өсөн хеҙмәт коммунаһы булараҡ асыла; 1930 йй. алып хеҙмәт колонияһы, 1941 й. — Йырматау һәм Темәс балалар йорттарын...
СЕРМӘН УРТА МӘКТӘБЕ.
СЕРМӘН УРТА МӘКТӘБЕ. Белорет р‑нында урынлашҡан. 1885 й. 2 класлы урыҫ‑башҡорт халыҡ училищеһы булараҡ асыла, 1918 й. алып 1‑се баҫҡыс, 1934 й. — колхоз йәштәре мәктәбе м‑н ҡушылғандан һуң тулы булмаған урта мәктәп, 1947 й. хәҙ. статусын ала. Әзекәй а. филиалы бар. Компьютер класы, уҡыу оҫтаханаһы,...
СЕРМӘН, Белорет р‑нындағы ауыл
СЕРМӘН, Белорет р‑нындағы ауыл, Сермән а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 23 км һәм Сермән т. юл ст. К.‑Көнб. табан 5 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 973 кеше; 1920 — 1425; 1939 — 1425; 1959 — 1590; 1989 — 1863; 2002 — 1888; 2010 — 2018 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Сермән...
СЕРНОВОД‑АБДУЛЛА БӨГӨЛӨ
СЕРНОВОД‑АБДУЛЛА БӨГӨЛӨ, С е р н о в о д ‑ А б д у л л а у й п а т л ы ғ ы, С е р н о в о д ‑ А б д у л л а а в л а к о г е н ы, Волга‑Урал антеклизаһының беренсе дәрәжәле кире тектоник структураһы. И.С.Огаринов (1957) һ.б. тарафынан өйрәнелә. Субкиңлек йүнәлешле. БР‑ҙа С.‑А.б. төп өлөшө үҫешкән....
СЕРНОВОД‑АБДУЛЛА БӨГӨЛӨ
СЕРНОВОД‑АБДУЛЛА БӨГӨЛӨ, С е р н о в о д ‑ А б д у л л а у й п а т л ы ғ ы, С е р н о в о д ‑ А б д у л л а а в л а к о г е н ы, Волга‑Урал антеклизаһының беренсе дәрәжәле кире тектоник структураһы. И.С.Огаринов (1957) һ.б. тарафынан өйрәнелә. Субкиңлек йүнәлешле. БР‑ҙа С.‑А.б. төп өлөшө үҫешкән....
СЕРОВ Владимир Николаевич
СЕРОВ Владимир Николаевич (24.11. 1931, Свердловск ҡ.), акушер-гинеколог. Рәсәй Мед. ФА акад. (1999), БР ФА‑ның почётлы акад. (1991). Мед. ф. д‑ры (1971), проф. (1972). РФ‑тың атҡ. фән эшмәкәре (2001). Горький мед. ин‑тын тамамлағандан һуң (1955) Коми АССР‑ында эшләй. 1961 й. алып И.М.Сеченов ис. 1‑се...
СЕРПЕНТИНИТ, тау тоҡомо
СЕРПЕНТИНИТ (лат. serpentinus — йылан), з м е е в и к, метаморфик тау тоҡомо. Mg3[Si2O5](OH)4 составлы серпентин төркөмө минералдары хризотилдан, антигориттан, лизардиттан һәм ромб пироксены б‑са бастит псевдоморфозаларынан тора. Составында тальк, термолит, магнетит, хромит ҡушылмалары бар. Төҫө төрлө...
СЕРПУХОВ ЯРУСЫ
СЕРПУХОВ ЯРУСЫ, карбондың аҫҡы бүлегенең өҫкө бүлексәһе. Визе ярусында ята, башҡорт ярусы м‑н ҡаплана. С.Н.Никитин тарафынан айырып күрһәтелә (1890). Серпухов ҡ. исеме м‑н аталған. БР‑ҙа диңгеҙҙәге карбонат һәм терриген‑карбонат ултырмаларынан тора. Ылымыҡтар, фораминиферҙар, мәрйендәр, брахиоподтар,...
СЕСКУТОВ Юрий Васильевич
СЕСКУТОВ Юрий Васильевич (13.11. 1927, Вольск ҡ. — 26.9.2008, Салауат ҡ.), хужалыҡ эшмәкәре. БАССР‑ҙың атҡ. төҙөүсеһе (1977). СССР‑ҙың Төҙөлөш материалдары сәнәғәте министрлығының Юғары инженерлыҡ курстарын тамамлаған (Мәскәү, 1955). 1946—52 йй. — Калинин өлк., 1955 й. алып Һарытау ҡ. эшләй. 1960 й....
