Список материалов
СКВАЖИНА
СКВАЖИНА, файҙалы ҡаҙылмаларҙы разведкалау һәм сығарыу, тау тоҡомдарының составын, төҙөлөшөн, үҙсәнлектәрен өйрәнеү, шартлатыу эштәрен башҡарыу өсөн Ер ҡабығында быраулау инструменты м‑н үткәрелгән цилиндрик яһалма көпшә. Тамағынан (ер өҫтөнә сығыу урыны), забойҙан (төбө), шахта үҙәгенән һәм башҡа элементтарҙан...
СКВАЖИНАЛАР ТЕРМОМЕТРИЯҺЫ
СКВАЖИНАЛАР ТЕРМОМЕТРИЯҺЫ, төрлө ҡоролмалар ҡулланып скважина көпшәһе эсендәге т‑раны үлсәү; скважиналарҙы геофизик тикшереү ысулы. Т‑раның тәбиғи (геотермик) бүленеүен һәм скважиналарҙы быраулау, цементажлау, перфорациялау, эксплуатациялау м‑н бәйләнгән йылылыҡ аномалияларын өйрәнергә мөмкинлек бирә....
СКВАЖИНАЛАРҘЫ ГЕОФИЗИК ТИКШЕРЕҮ
СКВАЖИНАЛАРҘЫ ГЕОФИЗИК ТИКШЕРЕҮ киҫелештең геол. төҙөлөшөн өйрәнеү, ятҡылыҡ үҙләштереүҙе контролдә тотоу, скважинаның техник торошон баһалау һ.б. өсөн скважинала тәбиғи йәки яһалма физик ҡырҙарҙың параметрҙарын үлсәүгә нигеҙләнә. Электр, магнит, радиоактив, термик, акустик, сейсмик, механик һ.б. ысулдар...
СКВОРЦОВ КОККОНЕИСЫ
СКВОРЦОВ КОККОНЕИСЫ (Cocconeis skvortzowii), бер күҙәнәкле диатом ылымыҡтар төрө. Ҡапҡастарының оҙонлоғо 14—36, киңлеге8—22 мкм. Ике ҡапҡасы ла киң ланцет формаһында, уларҙағы штрихтар ҡыҫҡа, пунктир, радиаль, бер нисә буй тулҡынлы структураһыҙ һыҙыҡтар м‑н өҙөлгән. Аҫҡы ҡапҡасы еп рәүешле йөйлө. Һыуҙың...
СКВОРЦОВ ЦИМБЕЛЛАҺЫ
СКВОРЦОВ ЦИМБЕЛЛАҺЫ (Cymbella skvortzowii), бер күҙәнәкле диатом ылымыҡтар төрө. Ҡапҡастары ярым эллипс формаһында, асимметрик, ҡабарынҡы арҡа һәм ҡорһаҡ сите тура тиерлек, оҙонлоғо 25,9— 67,2 мкм, киңлеге 11,2—24,0 мкм; остары суҡыш рәүешле һуҙылған, киң йомрайтылған, радиаль, шыма ҡырҙар рәүешендә...
СКВОРЧИХА, Ишембай р‑нындағы ауыл
СКВОРЧИХА, Ҡ о л о н, Ишембай р‑нындағы ауыл, Скворчиха а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 18 км һәм Салауат т. юл ст. К.‑Көнс. табан 36 км алыҫлыҡта Юрғаш й. (Ағиҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1020 кеше; 1920 — 1309; 1939 — 1539; 1959 — 687; 1989 — 489; 2002 — 441; 2010 — 459 кеше....
СКИФТАР
СКИФТАР, б.э.т. 7 б. — б.э. 3 б. күсмә һинд‑иран ҡәбиләләре. Антик авторҙар (Диодор Сицилийский, Геродот, Өлкән Плиний, Страбон һ.б.)__ хеҙмәттәрендә, Ассирияның шына яҙыулы яҙмаларында телгә алына. Геродот яҙыуынса, улар бер нисә төркөмгә бүленгәндәр: батша С., игенсе С., күсмә С., эллин С., ер һөрөүсе...
СКОБЕЛЕВКА, Бәләбәй р‑нындағы ауыл
СКОБЕЛЕВКА, Бәләбәй р‑нындағы ауыл, Малиновка а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 14 км һәм Аксаков т. юл ст. К.‑Көнб. табан 5 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 173 кеше; 1920 — 141; 1939 — 113; 1959 — 70; 1989 — 100; 2002 — 114; 2010 — 114 кеше. Башҡорттар, урыҫтар йәшәй (2002).
Ауылға 19 б. аҙ....
СКОБЕЛКИН Валерий Михайлович
СКОБЕЛКИН Валерий Михайлович (20.8.1969, Өфө), композитор, педагог. БР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (2016). Композиторҙар союзы (1999), РФ Композиторҙар союзы (2000) ағзаһы. ӨДСИ‑не тамамлағандан һуң (1997; З.Ғ.Исмәғилев класы) М.Ғафури ис. Үҙәк мәҙәниәт һәм ял паркының (Өфө) Ҡала эстрада‑тынлы оркестры...
СКОВОРОДИН Евгений Николаевич
СКОВОРОДИН Евгений Николаевич (6.6.1958, Иваново ҡ.), ветеринар врач. Ветеринария ф. д‑ры (1999), проф. (2001). Иваново а.х. ин‑тын тамамлаған (1980). 2001 й. алып БДАУ‑ҙа: 2005—11 йй. анатомия, патологик анатомия, акушерлыҡ һәм хирургия каф. мөдире. Фәнни эшмәкәрлеге малдарҙың үрсеү ағзалары һәм эске...
СКОЛИОЗ
СКОЛИОЗ (гр. scoliosis — кәкрәйеү), умыртҡалыҡтың фронталь, торсия м‑н, сагитталь һәм горизонталь йүнәлештәрҙә кәкрәйеп формаһы боҙолоуы. Барлыҡҡа килеү сәбәптәре б‑са диспластик (тоташтырғыс туҡыманың системалы дисплазияһы), тыумыштан (умыртҡаның үҫеш аномалияһы), нейро‑мускул (үҙәк нервы системаһы...
СКРИПИЛЬ Валентин Иванович
СКРИПИЛЬ Валентин Иванович (3.1. 1920, Краснодар ҡ. — 3.7.1998, Өфө), тау инженеры. Новочеркасск политехник ин‑тын тамамлаған (1948). 1949 й. алып “Башкиргеология” ПБ‑нда: геолог, өлкән геолог, 1956 й. башлап Гай экспедицияһының баш геологы, 1960 й. — тематик партия нач., 1963 й. — комплекслы тематик...
СКРИПКИН Артур Геннадиевич
СКРИПКИН Артур Геннадиевич (9.9. 1968, Украина ССР‑ы Рубежное ҡ.), спортсы. Ауыр атлетика б‑са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1992). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (1994). Урал физик культура акад. тамамлаған (1996). “Хеҙмәт” ДСО‑һы (Белорет ҡ.) тәрбиәләнеүсеһе, 1992—97 йй. армия спорт клубы өсөн...
СКРЯБИН Игорь Петрович
СКРЯБИН Игорь Петрович (17.2. 1937, Киров ҡ.), тренер. Тау саңғыһы спорты б‑са РСФСР‑ҙың атҡ. тренеры (1974). 1956 й. алып “Хеҙмәт” ДСО‑һы (Киев), 1962 й. — “Спартак” ДСО‑һы (Белорет ҡ.) тренеры. 1976 й. башлап Украинала эшләй. СССР (1980 й. алып), БДБ (1992), Рәсәй (1993—98) ҡатын‑ҡыҙҙар йыйылма командаһы...
СКУЛЬПТУРА
СКУЛЬПТУРА (лат. sculptura), әҫәрҙәре өс үлсәүле формалы булған, соҡоу, ҡырҡыу, әүәләү, сүкеү, ҡойоу һ.б. алымдар м‑н эшләнгән һынлы сәнғәт төрө. С. һүрәтләү объекты — кеше, һирәгерәк хайуандар һ.б.; төп жанрҙары: портрет, анималистика, тормош‑көнкүреш жанры, тарихи жанр, ш. уҡ символик, аллегорик композициялар;...
СКУРКО Евгения Романовна
СКУРКО Евгения Романовна (5.8. 1947, Куйбышев ҡ.), музыка белгесе. Сәнғәт ғилеме д‑ры (2005), проф. (2007). БР‑ҙың (2001) һәм РФ‑тың (2014) атҡ. сәнғәт эшмәкәре. Композиторҙар союзы ағзаһы (1984). Мәскәү консерваторияһын тамамлағандан һуң (1970) Белорус консерваторияһы эргәһендәге урта махсус музыка...
СЛАВИНСКИЙ Пётр Михайлович
СЛАВИНСКИЙ Пётр Михайлович (16.10.1899, Харьков ҡ. – 2.5.1977, Мәскәү), дирижёр. РСФСР‑ҙың атҡ., БАССР‑ҙың халыҡ (икеһе лә – 1944) артисы. Мәскәү консерваторияһын тамамлаған (1928; С.М.Козолупов класы). 1925 й. алып СССР‑ҙың Ҙур театры оркестры солисы, 1936 й. – Пермь, Ташкент ҡҡ. опера театрҙары дирижёры....
СЛАВЯНДАР ТУРАҺЫНДА ФӘН
СЛАВЯНДАР ТУРАҺЫНДА ФӘН, с л а в и с т и к а, славян халыҡтарының теле, әҙәбиәте, фольклоры, тарихы, матди һәм рухи мәҙәниәте т‑дағы фәнни дисциплиналар йыйылмаһы. С.т.ф. барлыҡҡа килеүе 16—17 бб. ҡарай, ул ваҡытта төрлө славян грамматикалары барлыҡҡа килә. Башҡортостанда С.т.ф. б‑са тикшеренеүҙәр 20...
СЛИВА
СЛИВА (Prunus), роза һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған ағас йәки ҡыуаҡлыҡ заты. 30‑ҙан ашыу төрө билдәле, Евразияның, Төньяҡ Американың уртаса бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда уссури С. һәм ҡытай С. төрҙәренә ҡараған сорттар үҫтерелә. Бейеклеге 2,5—3,5 м булған ағас йәки ҡыуаҡ. Япрағы йомортҡа йәки кире...
СЛИНИН Владимир Игоревич
СЛИНИН Владимир Игоревич (28.12. 1951, Ярославль ҡ. — 18.12.2004, Өфө), спортсы. Пуля менән атыу б‑са СССР‑ҙың халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1975). Мәскәү өлкә физик культура ин‑тын тамамлаған (1990). ДОСААФ‑тың атыу клубы тәрбиәләнеүсеһе (Өфө, тренеры А.П.Банников). СССР (1975) һәм РСФСР (1973—79)...
