Список материалов
СЛОБОДЧИКОВ Иван Фёдорович
СЛОБОДЧИКОВ Иван Фёдорович [27.3.1905, Пермь губ. Екатеринбург өйәҙе Слободчикова а. (Силәбе өлк. Кәҫле р‑ны) — 2.7.1994, Өфө], яҙыусы. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1965). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1937 й. алып Башҡортостанда йәшәй һәм эшләй: Учалы урман хужалығы дир., Учалы башҡарма ком‑ты рәйесе урынбаҫары,...
СЛОВАКИЯ
СЛОВАКИЯ, С л о в а к и я Р е с п у б л и к а һ ы, Көнсығыш Европалағы дәүләт. Майҙаны — 49 мең км2. Баш ҡалаһы — Братислава. Дәүләт башлығы — президент. Халҡы — 5,4 млн кеше (2011): словактар (85,8%), венгрҙар (9,7%) һ.б. Рәсми тел — словак теле. Диндарҙарҙың күпселеге — католиктар. БР‑ҙың С. м‑н...
СЛУЧЕВСКИЙ Измаил Фёдорович
СЛУЧЕВСКИЙ Измаил Фёдорович (17.10.1903, Тула ҡ. — 21.6.1966, Ленинград), психиатр. Мед. ф. д‑ры (1938), проф. (1943). РСФСР‑ҙың атҡ. табибы (1944), БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1944), СССР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1943). 1‑се Ленинград мед. ин‑тын тамамлағандан һуң (1926) шунда уҡ эшләй, 1932 й....
СЛЮДАЛАР
СЛЮДАЛАР, ҡатлы силикаттар ярым класы минералдар төркөмө, XY2‑3Z(Al)0‑2 Z(Si)2‑4O10(OH,F)2, X — K, Na, Ca, Ba, Rb, Sc һ.б.; Y — Al, Mg, Fe, Mn, Cr, Li, Ti; Z — Si, Al, Fe3+, Ti. С. үҙе (мусковит, парагонит, флогопит‑биотит, лепидолит һ.б.) һәм мурт (маргарит, клинтонит һ.б.), химик составы б‑са алюмин...
СМАҠ, Мәләүез р‑нындағы ауыл
СМАҠ, Мәләүез р‑нындағы ауыл, Арыҫлан а/с үҙәге. Район үҙәгенән һәм Мәләүез т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 14 км алыҫлыҡта Нөгөш й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 247 кеше; 1920 — 257; 1939 — 251; 1959 — 290; 1989 — 536; 2002 — 478; 2010 — 444 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Урта...
СМАҠАЙ, ауыл, Ишембай ҡ. эсендә
СМАҠАЙ, ауыл, 1940 й. алып Ишембай ҡ. эсендә. Ауылға Стәрлетамаҡ өйәҙе Юрматы улусы башҡорттары үҙ ерҙәрендә нигеҙ һала, 1795 й. алып билдәле (18 йортта 85 кеше иҫәпкә алынған). Шулай уҡ Исмаҡай исеме м‑н теркәлгән. 1865 й. 55 йортта 252 кеше йәшәгән. Малс‑ҡ, игенселек, умарт‑ҡ, ылаусылыҡ, сана яһау...
СМАҠОВ Ғәли Мөғәллим улы
СМАҠОВ Ғәли Мөғәллим улы (20.10. 1938, БАССР‑ҙың Белорет р‑ны Инйәр а. — 2.7.2002, Мәскәү), хирург. Мед. ф. д‑ры (1986), проф. (1990). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1962) Иглин һәм Өфө райондары участка дауаханаларында (1963 й. алып баш табип) эшләгән. 1965 й. башлап Мәскәү мед.‑стоматология ун‑тында....
СМАҠОВ Илфаҡ Мөзип улы
СМАҠОВ Илфаҡ Мөзип улы (22.1. 1940, БАССР‑ҙың Саҡмағош р‑ны Рапат а. — 27.5.1993, Өфө, тыуған ерендә ерләнгән), йырсы (лирик баритон). РСФСР‑ҙың атҡ. (1989), БАССР‑ҙың халыҡ (1985) һәм атҡ. (1978) артисы. Өфө сәнғәт уч‑щеһын тамамлаған (1963; М.Ғ.Мортазина класы). 1964—66 йй. һәм 1968—91 йй. Башҡ. филармонияһы,...
СМАҠОВ Ислам Нәсибулла улы
СМАҠОВ Ислам Нәсибулла улы (1903, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Аҡтау а., хәҙ. БР‑ҙың Бүздәк р‑ны Иҫке Аҡтау а., — 1980, шунда уҡ), шағир- импровизатор. Тыуған ауылында 4 класлы халыҡ уч‑щеһын тамамлаған (1916). 1922 й. алып Аҡтау а/с секретары, 1925 й. — Бүздәк улусы башҡарма ком‑тында финанс бүлеге мөдире,...
СМАҠОВ Муса Ғәтиәтулла улы
СМАҠОВ Муса Ғәтиәтулла улы [1885, Өфө губ. Стәрлетамаҡ өйәҙе Смаҡ а. (БР‑ҙың Мәләүез р‑ны) — ?], Башҡорт милли хәрәкәте эшмәкәре. Бөтә башҡорт ҡоролтайҙарында ҡатнашыусы. 1917 й. авг. алып Башҡорт мәркәз шураһы ағзаһы (нояб. мәғариф бүлеге мөдире), дек. — Кесе ҡоролтай ағзаһы. 1918 й. Башҡорт хөкүмәтенең...
СМАҠОВА Асия Вәфир ҡыҙы
СМАҠОВА Асия Вәфир ҡыҙы (27.8. 1947, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ р‑ны Латип а.), йырсы. БР‑ҙың халыҡ (2010) һәм атҡ. (1995) артисы. Өфө сәнғәт уч‑щеһын (1970; А.Л.Легкота класы), ӨДСИ‑не (1975; М.А. Букатова класы) тамамлаған. 1969 й. алып Башҡ. филармонияһының Башҡ. хор капеллаһы, 1982 й. —эстрада солисы,...
СМИРНОВ Алексей Петрович
СМИРНОВ Алексей Петрович (10.6. 1899, Мәскәү — 10.3.1974, шунда уҡ), археолог. Тарих ф. д‑ры (1944), профессор (1951). ТАССР‑ҙың (1959), Сыуаш АССР‑ының (1958) атҡ. фән эшмәкәре. 1922—24 йй. 1‑се МДУ‑ла уҡый. 1929 й. алып СССР ФА‑ның Археология ин‑тында эшләй: 1932 й. башлап дир. урынбаҫары, 1956 й....
СМИРНОВ Вадим Донатович
СМИРНОВ Вадим Донатович (13.8. 1948, Өфө — 6.2.2015, Мәскәү), иммунолог. Мед. ф. д‑ры (1991). Ҡазан мед. ин‑тын тамамлағандан һуң (1972) “Иммунопрепарат” ҒПБ‑нда эшләй: 1979 й. алып өлкән ғилми хеҙм‑р, 1986 й. — АКДС‑вакцинаһы лаб. мөдире. 1997 й. башлап Мәскәүҙә эшләгән. Фәнни эшмәкәрлеге сәсәтмә бактерияларының...
СМИРНОВ Валентин Борисович
СМИРНОВ Валентин Борисович [15.8.1916, Өфө губ. Златоуст өйәҙе Мәсәғүт а. (БР‑ҙың Дыуан р‑ны) — 27.2.1993, С.‑Петербург], геофизик. Техник ф. канд. (1954). СССР‑ҙың почётлы полярнигы (1955), гидрометеорология хеҙмәте отличнигы (1967, 1980). М.А.Бонч‑Бруевич ис. Ленинград электротехник элемтә ин‑тын...
СМИРНОВ Валерий Валентинович
СМИРНОВ Валерий Валентинович (24.6.1957, Өфө), ҡурсаҡ йөрөтөүсе актёр. РФ‑тың атҡ. артисы (2001). Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1992). Свердловск театр уч‑щеһын (1982; Б.Н.Сорокин курсы), Ярославль театр ин‑тын (1992; Е.Ю.Гимельфарб курсы) тамамлаған. 1982 й. алып Пенза өлкә ҡурсаҡ театры, 1983 й....
СМИРНОВ Владимир Вячеславович
СМИРНОВ Владимир Вячеславович (24.9.1949, Хабаровск крайы Нексекан ҡсб), спортсы. Ғәмәли янғын спорты б‑са СССР‑ҙың спорт мастеры (1972). “Динамо” физкультура- спорт йәмғиәте тәрбиәләнеүсеһе (Өфө; тренеры О.В.Шендель). СССР (1975— 78) һәм РСФСР (1976) чемп., СССР чемпионатының көмөш призёры (1979),...
СМИРНОВ Георгий Алексеевич
СМИРНОВ Георгий Алексеевич (9.11. 1909, Екатеринбург ҡ. — 12.5.2005, шунда уҡ), геолог. Геол.‑минералогия ф. д‑ры (1970). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. А.М.Горький ис. Свердловск ун‑тын тамамлаған (1937). 1975—77 йй. Геология ин‑тының (Өфө) өлкән ғилми хеҙмәткәре‑консультанты. Фәнни эшмәкәрлеге төбәк геологияһы,...
СМИРНОВ Константин Фёдорович
СМИРНОВ Константин Фёдорович (28.6.1917, Тула губ. Ненашево а. — 8.10.1980, Мәскәү), археолог. Тарих ф. д‑ры (1965). Мәскәү философия, әҙәбиәт һәм тарих ин‑тын тамамлаған (1940). 1946 й. алып СССР ФА‑ның Археология ин‑тында эшләй. Фәнни хеҙмәттәре иртә тимер быуатҡа арналған. 1956—74 йй. Түб. Волга...
СМИРНОВА Валентина Алексеевна
СМИРНОВА Валентина Алексеевна (16.1.1896, Һарытау губ. Козловка а. — 10.10.1966, Өфө), оториноларинголог. Мед. ф. д‑ры (1947), проф. (1947). РСФСР‑ҙың (1957) һәм БАССР‑ҙың (1944) атҡ. табибы, БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1952), СССР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1943). Һарытау ун‑тын тамамлағандан һуң...
СМОГ
СМОГ (ингл. smog), ҙур ҡалаларҙа, сәнәғәт үҙәктәрендә һауаның антропоген ташландыҡтар м‑н ныҡ бысраныуы. Ҡышҡы (лондон) — төтөн һәм сәнәғәт газ ҡалдығы ҡушылмаһы булған ҡуйы томанды (нигеҙҙә, көкөрт диоксидлы), йәйге (лос‑анджелес) — юғары концентрациялы зәһәр газ һәм аэрозолдәр япмаһын (нигеҙҙә, озон...
