Список материалов
СОҠАЛЫ, Балаҡатай р‑нындағы ауыл
СОҠАЛЫ, Балаҡатай р‑нындағы ауыл, Яңы Балаҡатай а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 6 км һәм Үңкерҙе т. юл ст. (Силәбе өлк.) К.- Көнб. табан 42 км алыҫлыҡта Ярышйылға й. (Әй й. басс.) тамағында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 281 кеше; 1920 — 573; 1939 — 386; 1959 — 373; 1989 — 268; 2002 — 302; 2010 — 256...
СОҠАЛЫ, Балтас р‑нындағы ауыл
СОҠАЛЫ, Балтас р‑нындағы ауыл, Иҫке Янбай а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 25 км һәм Көйәҙе т. юл ст. (Пермь крайы) К.‑Көнс. табан 92 км алыҫлыҡта Ар й. (Тере Танып й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 547 кеше; 1920 — 544; 1939 — 565; 1959 — 400; 1989 — 173; 2002 — 163; 2010 — 119 кеше....
СОҠОР МӘҘӘНИӘТЕ
СОҠОР МӘҘӘНИӘТЕ, энеолит осоро археологик мәҙәниәте. Б.э.т. 4—3‑сө мең йыллыҡтарға ҡарай. 1901 й. В.А.Городцов тарафынан айырып күрһәтелә, ҡәбер соҡорҙарының үҙенсәлекле төҙөлөшө б‑са атала. Көнсығышта Көньяҡ Урал буйынан алып көнбайышта Днестр й. басс. тиклем дала зонаһында таралған (Ивановск, Михайловск...
СОҠОРОЙ Ғ. МУЗЕЙЫ
СОҠОРОЙ Ғ. МУЗЕЙЫ, Тәтешле музейы филиалы. Тәтешле р‑ны Иҫке Соҡор а. урынлашҡан. 2001 й. Милли музей филиалы булараҡ асыла, 2002—06 йй. Милли әҙәби музей филиалы, 2009 й. хәҙ. статусын ала. Музей фондында 380‑дән ашыу һаҡлау берәмеге, ш. иҫ. Ғ.Соҡорой төҙөгән “Ирәкте ырыуы шәжәрәһе” нең һәм уның бер...
СОҠОРОЙ Ғәли
СОҠОРОЙ Ғәли (Кейеков Мөхәмәтғәли Ғәбделсәлих улы; 1826, Өфө губ. Бөрө өйәҙе Иҫке Соҡор а., хәҙ. БР‑ҙың Тәтешле р‑ны, — 10.12.1889, шунда уҡ), башҡ. суфый шағиры. Стәрлебаш мәҙрәсәһен тамамлағандан һуң (1850) шунда уҡ уҡыта, 1852 й. тыуған ауылына ҡайта. Уның ижади формалашыуында Ш.Зәки ҙур роль уйнаған....
СОҠСОН ЗАВОДЫ,
СОҠСОН ЗАВОДЫ, 1727 й. Уҫы даруғаһы Ғәйнә улусы башҡорттары ерҙәрендә Соҡсон й. (Сылва й. ҡушылдығы) буйында А.Н.Демидов (ҡара: Демидовтар) тарафынан баҡыр иретеү һәм тимер етештереү заводы булараҡ нигеҙ һалына. Хужалары: Демидовтар, 1848 й. алып Соҡсон тау заводтары акционерҙар ширҡәте, 1863 й. — ҡаҙна,...
СОҠСОН ТАУ ЗАВОДТАРЫ АКЦИОНЕРҘАР ШИРҠӘТЕ
СОҠСОН ТАУ ЗАВОДТАРЫ АКЦИОНЕРҘАР ШИРҠӘТЕ, 1848 й. С.‑Петербургта Эҫем тау округы (ҡара: Тау округтары) базаһында ойошторола. Акцияларҙың төп өлөшө (3000) Демидовтарҙың кредиторҙары ҡулында булған, улар директорҙар советын (А.М.Борх, А.А.Гитшов, П.Г.Демидов, Г.В.Лерхе, И.А.Фуллон) барлыҡҡа килтергән....
СОЛДАТОВ Юрий Фёдорович
СОЛДАТОВ Юрий Фёдорович (9.3. 1940, Асбест ҡ.), скульптор. БР‑ҙың атҡ. рәссамы (1999). Рәссамдар союзы ағзаһы (1977). И.Е.Репин ис. Һынлы сәнғәт, скульптура һәм архитектура ин‑тын тамамлағандан һуң (Ленинград, 1975) Өфөлә йәшәй һәм эшләй. С. ижадында төрлө жанрҙар, темалар, материалды эшкәртеү ысулдары...
СОЛИТОН, тулҡын
СОЛИТОН, хәрәкәт итеү һәм үҙенә оҡшаш тулҡындар м‑н бәрелешеү ваҡытында үҙенең формаһын һәм тиҙлеген һаҡлаған тура һыҙыҡлы булмаған тотороҡло тулҡын; үҙен массаһы, энергияһы һәм импульсы үҙгәрмәй торған һығылмалы өлөшсә кеүек итеп тота. С. бер‑береһе м‑н йәки икенсе болартыуҙар м‑н тәьҫирләшеү ваҡытында...
СОЛОГУБ Наталья Александровна
СОЛОГУБ Наталья Александровна (3.10.1977, Стәрлетамаҡ ҡ.), балет артисы. БР‑ҙың атҡ. артисы (1997). Өфө хореография уч‑щеһын тамамлаған (1994; педагогы Л.С.Ҡыуатова). 1992 й. алып БДОБТ, 1998 й. — Мариин театры (С.‑Петербург), 2006 й. — Дрезден ҡ. (Германия) балет труппаһы солисы. Лирик‑драматик амплуалағы...
СОЛОДИЛОВА Наталья Зиновьевна
СОЛОДИЛОВА Наталья Зиновьевна (3.2.1960, БАССР‑ҙың Шишмә р‑ны Шишмә ҡсб), иҡтисадсы. Иҡт. ф. д‑ры (1998), проф. (2000). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2010), РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2006). Мәскәү технология ин‑тының Өфө филиалын тамамлағандан һуң (1982) ӨДИСУ‑ла эшләй: 1991 й. алып...
СОЛОҠСОЛОҠ
СОЛОҠСОЛОҠ, с о л о ҡ у м а р т а с ы л ы ғ ы, бал ҡорттарын тәбиғи йә махсус соҡоп эшләнгән ағас (солоҡ) ҡыуыштарында бал, бал ҡорто балауыҙы, прополис һ.б. алыу өсөн тотоуға тәғәйенләнгән умартасылыҡтың башланғыс формаһы. Башҡорттарҙың традицион кәсебе. Солоҡто 4—12 м бейеклектәге ағаста (ғәҙәттә,...
СОЛОМЕЩ Айзик Израйлевич
СОЛОМЕЩ Айзик Израйлевич (20.10. 1962, Уржум ҡ.), ботаник, эколог. Биол. ф. д‑ры (1995). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1984) 2002 й. тиклем Биология ин‑тында эшләгән (1994 й. алып лаб. мөдире), бер үк ваҡытта 1997—2001 йй. БР‑ҙың Йәшәйеш хәүефһеҙлеге ҒТИ‑нда лаб. мөдире, 2002 й. башлап Калифорния ун‑тының...
СОЛОНИН Василий Степанович
СОЛОНИН Василий Степанович (25.12.1914, Ырымбур губ. Орск өйәҙе Яңы Михайловка а. — 2.12.1980, БАССР‑ҙың Баймаҡ р‑ны Йылайыр с‑зының Үҙәк усадьбаһы ҡсб, хәҙ. БР‑ҙың ш. уҡ р‑ны Урғаҙа а.), Соц. Хеҙмәт Геройы (1948). 1932 й. алып Баймаҡ р‑нының “Йылайыр” с‑зында тракторсы‑комбайнсы, 1945 й. — комбайнсы‑звено...
СОЛОНЧАНКА I
СОЛОНЧАНКА I, 5—6 бб. археологик ҡомартҡыһы. Ырымбур өлк. Кваркен р‑ны Красный Огородник ҡасабаһынан төньяҡ‑көнсығышҡа табан 2,7 км алыҫлыҡта Һөйөндөк й. (Урал й. ҡушылдығы) һул ярында урынлашҡан. И.М.Батанина тарафынан асыла, 1993 й. А.Д.Таиров өйрәнә. Ҡурғанлы ҡәберлектәргә ҡарай. Балсыҡ урҙары—“мыйыҡтары”...
СОЛТАН, Ҡыйғы р‑нындағы ауыл
СОЛТАН, Ҡыйғы р‑нындағы ауыл, Кандаковка а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 19 км һәм Һилейә т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.‑Көнб. табан 62 км алыҫлыҡта Ҡыйғы й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 118 кеше; 1939 — 165; 1959 — 265; 1989 — 239; 2002 — 254; 2010 — 242 кеше. Татарҙар йәшәй (2002). Төп мәктәп...
СОЛТАНАЕВ Йәүҙәт Тәлғәт улы
СОЛТАНАЕВ Йәүҙәт Тәлғәт улы (19.7.1948, Орск ҡ.), математик. Физика‑математика фәндәре докторы (1990), профессор (1991). РФ‑тың (2010) һәм БР‑ҙың (1997) атҡаҙанған фән эшмәкәре, РФ‑тың почётлы юғары профессиональ белем биреү хеҙмәткәре (2001). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1971) шунда уҡ эшләй: 1990 й....
СОЛТАНАЕВ Хәмит Рахман улы
СОЛТАНАЕВ Хәмит Рахман улы [31.5.1900, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Ниғмәтулла а. (БР‑ҙың Әлшәй р‑ны) — 26.4.1994, Өфө], зоотехник. А.х. ф. кандидаты (1940). БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1960). “Ғәлиә” мәҙрәсәһен (1918), К.А.Тимирязев ис. Мәскәү а.х. акад. (1928) тамамлаған. 1929 й. башлап ТАССР‑ҙың Игенселек...
СОЛТАНАЙ АУЫЛЫ МӘҘРӘСӘҺЕ
СОЛТАНАЙ АУЫЛЫ МӘҘРӘСӘҺЕ, 19 б. 1‑се ярт. Пермь губернаһының Уҫы өйәҙе Солтанай а. (Пермь крайының Барҙы р‑ны) мәсете эргәһендә асыла, тип фараз ителә. Ырымбур мосолман диниә назараты ҡарамағында булған. Айырым шәхестәр аҡсаһына тотолған. Ир балалар ҡабул ителгән. Уҡыу программаһына дини предметтар...
СОЛТАНАЙ, Асҡын р‑нындағы ауыл
СОЛТАНАЙ, Асҡын р‑нындағы ауыл, Яубүләк а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 9 км һәм Көйәҙе т. юл ст. (Пермь крайы) К.‑Көнс. табан 117 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 94 кеше; 1939 — 202; 1959 — 242; 1989 — 203; 2002 — 237; 2010 — 243 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп, фельдшер‑акушерлыҡ...
