Список материалов
СОЯ
СОЯ (Glycine), ҡуҙаҡлылар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. 10 төрө билдәле, Африка, Көньяҡ‑Көнсығыш Азия һәм Американың дымлы тропиктарында, субтропиктарында таралған. Башҡортостанда ябай С. үҫтерелә. Бер йыллыҡ үлән. Һабағы төҙ, ныҡ тармаҡлы, ҡыуаҡ барлыҡҡа килтерә, бейеклеге 1,5 м тиклем. Япрағы өсәрле....
СӨГӨЛДӨР
СӨГӨЛДӨР (Beta), алабута һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған бер, ике һәм күп йыллыҡ үҫемлек заты. 15 төрө билдәле, башлыса Европала һәм өлөшләтә Америка, Азия, Африкала таралған. Башҡортостанда ябай тамыраҙыҡлы (аш С., мал С., шәкәр С.) һәм япраҡлы (мангольд) С. үҫтерәләр. Ике йыллыҡ үҫемлектәр. Һабаҡтары төҙ,...
СӨЙӘЛ ҮЛӘНЕ
СӨЙӘЛ ҮЛӘНЕ (Chelidonium), мәк һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. 1 төрө— эре С.ү. билдәле, Евразияла таралған. Ҡыҙғылт һары төҫтәге һөт һымаҡ һуты булған һәм ныҡ ботаҡланған үҙәк тамырлы күп йыллыҡ үлән. Һабағы һутлы, төҙ, тармаҡлы, бейеклеге 30—90 см. Япрағы йомшаҡ, ябай, сиратлы, ишһеҙ ҡауырһын...
СӨЙӘЛЛЕ ООЦИСТИС
СӨЙӘЛЛЕ ООЦИСТИС (Oocystis verrucosa), бер күҙәнәкле йәшел ылымыҡтар төрө. Күҙәнәктәре овал формала, оҙонлоғо 5,5—16 мкм, киңлеге 2,5—9,6 мкм, йомро полюстар м‑н, яңғыҙар йәки 2—8 күҙәнәктән торған ябай колонияларҙа йәшәй. Күҙәнәк тышсаһы асыҡ йәки ҡара‑көрән төҫтә, нескә, сөйәлдәр м‑н тигеҙ ҡапланған,...
СӨЙӘРМӘТ, Йәрмәкәй р‑нындағы ауыл
СӨЙӘРМӘТ, Йәрмәкәй р‑нындағы ауыл, Ҡыҙылъяр а/с үҙәге. Район үҙәгенән Көнб. 15 км һәм Приют т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 46 км алыҫлыҡта Ыҡ й. (Кама й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 245 кеше; 1920 — 438; 1939 — 442; 1959 — 319; 1989 — 241; 2002 — 185; 2010 — 166 кеше. Татарҙар, башҡорттар...
СӨЛӘЙМӘН МӨҺӨРӨ
СӨЛӘЙМӘН МӨҺӨРӨ (Polygonatum), ләлә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 50 төрө билдәле, Төньяҡ ярымшарҙың уртаса бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда 2 төрө үҫә: хуш еҫле йәки шифалы С.м. һәм күп сәскәле С.м. Күп йыллыҡ үләндәр. Һабаҡтары дуға рәүешендә йәки төҙ, бейеклеге 20— 100 см. Япраҡтары...
СӨЛӘЙМӘН, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл
СӨЛӘЙМӘН, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл, Урғыш а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 32 км һәм Щучье Озеро т. юл ст. (Пермь крайы) К. табан 117 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 257 кеше; 1920 — 637; 1939 — 526; 1959 — 431; 1989 — 228; 2002 — 202; 2010 — 154 кеше. Татарҙар, башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ...
СӨЛӘЙМӘНОВ Әхмәт Мөхәмәтвәли улы
СӨЛӘЙМӘНОВ Әхмәт Мөхәмәтвәли улы (15.3.1939, БАССР‑ҙың Бөрйән р‑ны Нәби а. — 21.11.2016, Өфө, тыуған яғында ерләнгән), фольклорсы. БР ФА‑ның почётлы ағзаһы (2016), филол. ф. д‑ры (1991), проф. (1995). РФ‑тың (2006) һәм БР‑ҙың (1997) атҡ. фән эшмәкәре, БАССР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1991), БР‑ҙың мәғариф...
СӨЛӘЙМӘНОВ Вафа Сағуман улы
СӨЛӘЙМӘНОВ Вафа Сағуман улы [9.12.1901, Өфө губ. Бөрө өйәҙе Усман а. (БР‑ҙың Балтас р‑ны) — 11.5. 1983, Өфө], астроном. РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1954). Халыҡ мәғарифы ин‑тын (1928), МДУ эргәһендәге математиктар курсын тамамлаған. 1922 й. алып балалар йортонда эшләй (Бөрө ҡ.). 1925 й. башлап...
СӨЛӘЙМӘНОВ Вәлиәхмәт Ғимал улы
СӨЛӘЙМӘНОВ Вәлиәхмәт Ғимал улы (15.4.1924, БАССР‑ҙың Тамъян- Ҡатай кантоны Ҡушый а., хәҙ. БР‑ҙыңӘбйәлил р‑ны, — 15.7.2011, ш. уҡ р‑ндың Асҡар а.), Дан орд. тулы кавалеры. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1941—42 йй. Әбйәлил р‑нының III Интернационал ис. к‑зында эшләй. 1943 й. февр. алып 1‑се һәм 3‑сө Украина...
СӨЛӘЙМӘНОВ Ғ. МУЗЕЙЫ
СӨЛӘЙМӘНОВ Ғ. МУЗЕЙЫ, Баймаҡ р‑ны 1‑се Төрөкмән а. урынлашҡан.__ 1992 й. Ғ.З.Сөләймәновтың тыуыуына 80 йыл тулыу айҡанлы ойошторола. Шул уҡ йылда экспозиция асыла. 1995 й. алып Милли музей филиалы, 2006 й. хәҙ. статусын ала. Музей фондында 700‑ҙән ашыу һаҡлау берәмеге, ш. иҫ. ҡурайсының шәхси әйберҙәре,...
СӨЛӘЙМӘНОВ Ғата Зөлҡәфил улы
СӨЛӘЙМӘНОВ Ғата Зөлҡәфил улы [15.6.1912, Ырымбур губ. Орск өйәҙе 1‑се Төрөкмән а. (БР‑ҙың Баймаҡ р‑ны) — 25.6.1988, Өфө], актёр, йырсы (баритон), ҡурайсы, педагог. РСФСР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1978), БАССР‑ҙың халыҡ (1963) һәм атҡ. (1953) артисы. 1927—29 йй. Башҡ. сәнғәт техникумында, 1936— 41 йй....
СӨЛӘЙМӘНОВ Ғәбделвәхит
СӨЛӘЙМӘНОВ Ғәбделвәхит (1786 — 4.8.1862, Өфө, мосолман зыяратында ерләнгән), дин әһеле, Ырымбур мосолман диниә назараты мөфтөйө (1840—62). Ахун (1822). Тархан (1832). Сәйет биҫтәһендә мәҙрәсә тамамлаған (ҡара: Ҡарғалы мәҙрәсәләре). Фарсы һәм ғәрәп телен белгән. 1822 й. алып граждандар имам‑хатибы, 1828...
СӨЛӘЙМӘНОВ Йәлил Әхмәт улы
СӨЛӘЙМӘНОВ Йәлил Әхмәт улы (16.3.1968, БАССР‑ҙың Бөрйән р‑ны Нәби а.), рәссам. БР‑ҙың атҡ. рәссамы (2011). Рәссамдар союзы ағзаһы (1996). Ә.М.Сөләймәновтың улы. ӨДСИ‑не тамамлаған (1995; педагогтары М.А.Назаров, Н.Л.Пеганов, Э.М.Сәйетов). 1996—99 йй. ӨДСИ эргәһендәге Рәсәй художество акад. ижади оҫтаханаһында...
СӨЛӘЙМӘНОВ Килдебай Сөләймән улы
СӨЛӘЙМӘНОВ Килдебай Сөләймән улы (27.1.1943, БАССР‑ҙың Хәйбулла районы Йомағужа а. — 23.3.2021, БР-ҙың шул уҡ районы Яңы Украинка а.), Социалистик Хеҙмәт Геройы (1973). 1958—2003 йй. Хәйбулла районының “Таналыҡ” МУАХП‑нда эшләй: 1959 й. алып һауынсы, 1967 й. — малсы, 1984 й. башлап һәм 2001 й. — бригадир,...
СӨЛӘЙМӘНОВ Марат Ноғман ул
СӨЛӘЙМӘНОВ Марат Ноғман улы (5.4.1957, БАССР‑ҙың Әбйәлил районы Гусев а. — 6.1.1996, Өфө ҡ.), философ, социолог. Философия фәндәре докторы (1991), профессор (1993). БР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1995). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1979) Йәнгел урта мәктәбе директоры урынбаҫары, 1980 й. алып Әбйәлил районы...
СӨЛӘЙМӘНОВ Наил Тимерйән улы
СӨЛӘЙМӘНОВ Наил Тимерйән улы (15.4.1939, ТАССР‑ҙың Ашытбаш а.), инженер‑электромеханик. Техник ф. д‑ры (1998), проф. (2000). РФ‑тың атҡ. юғары мәктәп хеҙм‑ре (2010), БР‑ҙың атҡ. уйлап табыусыһы (1998), СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1978). Саңғы ярышы б‑са СССР‑ҙың спорт мастеры (1964). Ҡазан авиация ин‑тын...
СӨЛӘЙМӘНОВ Рафаил Әнүәр улы
СӨЛӘЙМӘНОВ Рафаил Әнүәр улы (31.5.1952, Черемхово ҡ.), гигиенист. Мед. ф. д‑ры (2001). РФ‑тың санитария‑эпидемиология хеҙмәте отличнигы (2001), РФ‑тың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (2004), Рәсәй Дәүләт санитария‑эпидемиология хеҙмәтенең почётлы хеҙм‑ре (2015). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1978) Өфө хеҙмәт мед....
СӨЛӘЙМӘНОВ Ренарт Вафа улы
СӨЛӘЙМӘНОВ Ренарт Вафа улы (27.7.1937, Өфө), спортсы. Физика-матем. ф. канд. (1966). Пуля менән атыу б‑са СССР‑ҙың атҡ. спорт мастеры (1970), СССР‑ҙың атҡ. тренеры (1984), халыҡ‑ара категориялы судья (1976). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (1994). В.С.Сөләймәновтың улы. БДУ‑ны тамамлаған (1960). “Динамо”...
СӨЛӘЙМӘНОВ Рим Солтан улы
СӨЛӘЙМӘНОВ Рим Солтан улы (3.1.1949, БАССР‑ҙың Ауырғазы р‑ны Яңы Ҡарамалы а.), хужалыҡ эшмәкәре. Техник ф. канд. (1993). РФ‑тың атҡ. нефть һәм газ сәнәғәте хеҙм‑ре (1992), БР‑ҙың атҡ. нефтсеһе (1998), СССР‑ҙың газ сәнәғәте (1984) һәм РФ яғыулыҡ‑энергетика комплексының почётлы хеҙм‑ре (1998). ӨНИ‑не...
