Список материалов
СТРЕЛЕЦТАР
СТРЕЛЕЦТАР, 16—17 бб. Рәсәйҙә ялланып эшләгән хеҙмәтле кешеләр категорияһы. Гарнизондарҙа хәрби хеҙмәт үтәгәндәр, уның өсөн хаҡ (аҡсалата, әйберләтә һәм ер бүлеме формаһында) алғандар. С. һайланмаларға (һуңыраҡ — Мәскәүҙекеләр; Мәскәүҙә торғандар) һәм ҡаланыҡыларға (Рәсәйҙең башҡа ҡалаларында) бүлеп...
СТРЕЛЯЕВА Лидия Николаевна
СТРЕЛЯЕВА Лидия Николаевна (7.4.1902, Таврия губ. Мелитополь өйәҙе Кизияр а. — 29.6.1987, БАССР‑ҙың Кушнаренко р‑ны Кушнаренко а.), селекционер. БАССР‑ҙың атҡ. агрономы (1982). 1920—23 йй. М.В.Фрунзе ис. Ҡырым ун‑тында (Симферополь ҡ.) уҡыған. 1926—27 йй. К.А.Тимирязев ис. Мәскәү а.х. акад. эргәһендәге...
СТРЕСС
СТРЕСС, д ө й ө м а д а п т а ц и о н с и н д р о м, организмдың гомеостазын боҙоусы тәьҫиргә (физик йәки психологик) специфик булмаған (дөйөм) яуап реакцияһы; организмды тышҡы кире факторҙарға ҡаршылыҡ күрһәтер өсөн йәлеп итеүгә йүнәлтелгән психофизиологик көсөргәнешлек торошо (кешелә һәм хайуандарҙа)....
СТРИГИН Владимир Александрович
СТРИГИН Владимир Александрович (15.4.1923, Өфө — 19.6.2013, шунда уҡ), иммунолог‑аллерголог. Мед. ф. д‑ры (1973), проф. (1983). БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1984), БАССР‑ҙың атҡ. табибы (1980). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1949) “Иммунопрепарат” пр‑тиеһында эшләгән: 1954 й. алып вирус инфекциялары, 1959...
СТРИЖЕВСКИЙ Вячеслав Александрович
СТРИЖЕВСКИЙ Вячеслав Александрович (3.11.1940, Мәскәү), театр- йәмәғәт эшмәкәре. Сәнғәт ф. канд. (1999). РФ‑тың (1998) һәм БАССР‑ҙың (1988) атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре. Театр эшмәкәрҙәре союзы (1983), Журналистар союзы (1965) ағзаһы. ӨДСИ‑не (1979; Ғ.Ғ.Ғиләжев курсы), ГИТИС эргәһендәге Юғары сәхнә сәнғәте...
СТРИЖКОВА Раиса Семёновна
СТРИЖКОВА Раиса Семёновна (5.1. 1930, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ кантоны Әлшәй иген с‑зының Үҙәк усадьбаһы ҡсб, хәҙ. БР‑ҙың Стәрлетамаҡ р‑ны Первомайский а., — 26.4. 2002, Ишембай ҡ.), тележурналист. БАССР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1979). Журналистар союзы ағзаһы (1958). К.А.Тимирязев ис. Башҡ. пед. ин‑тын...
СТРОГАНОВТАР
СТРОГАНОВТАР, С т р о г о н о в т а р, сәнәғәтселәр, сауҙагәрҙәр, дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәрҙәре. Помор крәҫтиәндәренән, 1722 й. алып дворяндар нәҫеле. Билдәлеләре: Фёдор Лукич С. (?—1497), 15 б. уртаһында Соль‑Вычегодск төбәгендә (хәҙ. Архангельск өлк. Сольвычегодск ҡ.) төпләнә. Уның улы — Аникей Фёдорович...
СТРОКИН Андрей Александрович
СТРОКИН Андрей Александрович (9.5.1977, Чернушка ҡ.), спортсы. Йөҙөү б‑са Рәсәйҙең атҡ. спорт мастеры (1999). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (2001), РФ‑тың физик культура һәм спорт отличнигы (2011). БДПИ‑ны тамамлаған (1998). 18‑се СДЮСШОР тәрбиәләнеүсеһе (тренерҙары Р.М. Зонтова, И.Л.Тверяков), 1999—2008...
СТРОКИН Юрий Васильевич
СТРОКИН Юрий Васильевич (5.9. 1949, Иркутск өлк. Артёмовский Прииск ҡсб), фармхимик. Фарм. ф. д‑ры (1989), проф. (1990). Запорожье мед. ин‑тын тамамлағандан һуң (1972) шунда уҡ эшләй. 1984—95 йй. БДМИ‑ла (1991 й. тиклем фарм. химияһы каф. мөдире). Фәнни эшмәкәрлеге ҡуйыртылған азол сығарылмалары үҙенсәлеген...
СТРУНИН Борис Павлович
СТРУНИН Борис Павлович (28.2. 1952, Өфө), химик‑технолог. Техник ф. д‑ры (2005). ӨНИ‑не тамамлағандан һуң (1975) Өфө аҡһым‑витамин концентраттары тәж. з‑дында, 1979 й. алып Гербицидтар һәм үҫемлектәрҙең үҫеүен көйләгестәр ғилми- тикшеренеү технология ин‑тында эшләй. 1994 й. башлап “Поливит” ЯСЙ (Өфө)...
СТУДЕНТ ОТРЯДТАРЫ
СТУДЕНТ ОТРЯДТАРЫ, студенттарҙың төрлө иҡтисад тармаҡтарында эшләү өсөн ойошторолған хеҙмәт берләшмәләре. Төҙөлөш, а.х., пед., медицина, экологик, соц., проводниктар, сервис һ.б. С.о. айырып йөрөтөлә. СССР‑ҙа студенттарҙың тәүге төҙөлөш отрядтары 1959 й. МДУ‑ла ойошторола. 70—80‑се йй. Бөтә Союз С.о....
СТУКОВ Иннокентий Николаевич
СТУКОВ Иннокентий Николаевич (17.8.1887, Иркутск губ. Тунок а. — 4.11.1936, Мәскәү), совет партия-дәүләт эшмәкәре. 1905 й. алып РСДРП ағзаһы. Граждандар һуғышында ҡатнашыусы. Реаль уч‑щены тамамлаған (Троицкосавск ҡ., 1905). 1905 й. башлап Украинала, 1907 й. — Себерҙә революцион хәрәкәттә ҡатнаша. Февраль...
СТУКОЛКИН, Өфө р‑нындағы ауыл
СТУКОЛКИН, Өфө р‑нындағы ауыл, Булгаков а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 33 км һәм Өршәк т. юл ст. К.‑Көнб. табан 12 км алыҫлыҡта Олокүл (Өршәк й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 19 кеше; 1939 — 43; 1959 — 420; 1989 — 379; 2002 — 406; 2010 — 441 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Булгаков...
СТУЛОВА Ольга Петровна
СТУЛОВА Ольга Петровна (11.6.1915, Әстерхан губернаһы Үрге Баҫҡынсаҡ станцияһы ҡсб — 11.3.1995, Өфө ҡ.), морфолог. Биология фәндәре докторы (1969), профессор (1971). Һарытау университетын тамамлағандан һуң (1937) Бөтә Союз иген хужалығы институтында (Һарытау ҡ.), 1939 й. алып Куйбышев медицина институтында,...
СТУПАЛОВ Юрий Дмитриевич
СТУПАЛОВ Юрий Дмитриевич (27.5. 1927, Төмән ҡ. — 28.12.1979, Өфө), иҡтисадсы. Иҡт. ф. д‑ры (1976), проф. (1976). БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1974). БДАУ‑ҙы тамамлағандан һуң (1945) ш. уҡ эшләй (өҙөклөк м‑н): Уҡытыу‑тәжрибә хужалығы агрономы, 1950 й. алып уҡытыусы, бер үк ваҡытта 1951—53 йй. БАССР Ауыл...
СТУПНИКОВ Анатолий Петрович
СТУПНИКОВ Анатолий Петрович (21.9.1932, БАССР‑ҙың Благовещен__р‑ны Покровское а.), Хеҙмәт Даны орд. тулы кавалеры. 1949 й. алып 161‑се дәүләт союз з‑ды, 1958 й. — ӨПЭЗ‑дә, 1964 й. башлап “Нефтепроводмонтаж” тресының үҙәк ремонт- механика оҫтаханалары, 1988—92 йй. үткәргес торбалар төҙөү һәм эксплуатациялау...
СУБАЕВ Фәтих Йосоп улы
СУБАЕВ Фәтих Йосоп улы [5.7.1911, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Ҡыҫҡайылға а. (БР‑ҙың Бүздәк р‑ны) — 23.9. 1978, Өфө], Соц. Хеҙмәт Геройы (1966). РСФСР‑ҙың почётлы автотранспортсыһы (1970). Флюр Й.Субаевтың ағаһы. Совет‑финлянд (1939—40), Б.В., 1945 й. совет‑япон һуғыштарында ҡатнашыусы. 1929 й. алып Бүздәк...
СУБАЕВ Флүр Йосоп улы
СУБАЕВ Флүр Йосоп улы [20.7.1930, БАССР‑ҙың Бәләбәй кантоны Ҡыҫҡайылға а. (БР‑ҙың Бүздәк р‑ны) — 28.7.2001, Өфө], хәрби эшмәкәр. Ген.‑майор (1980). Фәт.Й.Субаевтың ҡустыһы. Даманский утрауында совет-ҡытай ҡораллы бәрелешендә (1969) һәм Афғанстандағы хәрби хәрәкәттәрҙә (1984) ҡатнашыусы. Алма-Ата хәрби...
СУБВЕНЦИЯ
СУБВЕНЦИЯ (лат. Subvenire — ярҙамға килеү), РФ йәки муниц. мәғариф субъектының дәүләт вәкиллеге тарафынан уларға тапшырылған сығым йөкләмәләрен финанс м‑н тәьмин итеү өсөн түбән кимәлле бюджетҡа түләүһеҙ нигеҙҙә бирелгән аҡса (бюджет‑ара трансферт). С. РФ субъекттары бюджетына торлаҡ-коммуналь хеҙмәтен...
СУБГАРМОНИК ФУНКЦИЯ
СУБГАРМОНИК ФУНКЦИЯ, п‑үлсәмле ысын арауыҡ өлкәһенең (п>1) теләһә ниндәй нөктәһендәге ҡиммәте өлкә эсендә ятҡан һәм үҙәге бирелгән нөктәлә булған һәр бер шар б‑са (п=2 булғанда түңәрәк б‑са) уртаса ҡиммәтенән артмаған, был өлкәлә локаль суммалаштырылыусы һәм өҫкө яҡтан ярым өҙлөкһөҙ функция. С.ф. төп...
