Список материалов
СЫРТЛАНОВ Муллайәр Исламгәрәй улы
СЫРТЛАНОВ Муллайәр Исламгәрәй улы [1923, БАССР‑ҙың Бәләбәй кантоны Сыртлан а. (БР‑ҙың Бүздәк районы) — 1944, Украина ССР‑ы], Советтар Союзы Геройы (1944). Сыртлановтар нәҫеленән. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Благовещен районының Иҫке Турбаҫлы а., 1941 й. алып Ҡарағанда ҡ. эшләгән. 1943 й. башлап Воронеж...
СЫРТЛАНОВ Муллайәр Исламгәрәй улы
СЫРТЛАНОВ Муллайәр Исламгәрәй улы [1923, БАССР‑ҙың Бәләбәй кантоны Сыртлан а. (БР‑ҙың Бүздәк районы) — 1944, Украина ССР‑ы], Советтар Союзы Геройы (1944). Сыртлановтар нәҫеленән. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Благовещен районының Иҫке Турбаҫлы а., 1941 й. алып Ҡарағанда ҡ. эшләгән. 1943 й. башлап Воронеж...
СЫРТЛАНОВ Рәүил Шаһихәйҙәр улы
СЫРТЛАНОВ Рәүил Шаһихәйҙәр улы [29.10.1877, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Шланлыкүл а. (БР‑ҙың Бүздәк р‑ны) – 20.6.1916, Витебск губ. Скробово а. янында, тыуған яғында ерләнгән], хәрби эшмәкәр. Ген.‑майор (1916). Дворяндарҙан. Сыртлановтар нәҫеленән, Ш.Ш.Сыртлановтың улы, Ғ.Ш.Сыртлановтың ҡустыһы. 1904–05...
СЫРТЛАНОВ Рим (Рәхмәй) Солтан улы
СЫРТЛАНОВ Рим (Рәхмәй) Солтан улы [22.8.1908, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Сыртлан а. (БР‑ҙың Бүздәк р‑ны) – 13.9.1979, Өфө], актёр. РСФСР‑ҙың атҡ. (1955), БАССР‑ҙың халыҡ (1954) һәм атҡ. (1945) артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1955). Сыртлановтар нәҫеленән. Башҡ. сәнғәт техникумын тамамлаған (1930;...
СЫРТЛАНОВ Шаһихәйҙәр Шаһгардан улы
С Ы Р Т Л А Н О В Шаһихәйҙәр Шаһгардан улы [1847, Ырымбур губ. Бәләбәй өйәҙе Шланлыкүл а. (БР‑ҙың Бүздәк р‑ны) – ?], Өфө губернаһынан 1‑се (1906) һәм 2‑се (1907) Дәүләт думаһы депутаты. Дворяндарҙан. Сыртлановтар нәҫеленән. 1906 й. алып Халыҡ азатлығы партияһы ағзаһы. Неплюев кадет корпусын тамамлаған....
СЫРТЛАНОВА Мәғүбә Хөсәйен ҡыҙы
СЫРТЛАНОВА Мәғүбә Хөсәйен ҡыҙы (15.7.1912, Бәләбәй ҡ. – 1.10.1971, Ҡазан), лётчик, өлкән лейтенант. Советтар Союзы Геройы (1946). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Тбилиси хәрби авиация мәктәбен тамамлаған (1941). 1930 й. алып Коканд ҡ., 1932 й. башлап Тбилисиҙа эшләгән. 1942 й. дек. башлап Төньяҡ Кавказ,...
СЫРТЛАНОВА Эльза Рәйеф ҡыҙы
СЫРТЛАНОВА Эльза Рәйеф ҡыҙы (23.1.1969, Өфө), терапевт. Мед. ф. д‑ры (2005). БР‑ҙың атҡ. табибы (2010). БДМИ‑ны тамамлаған (1992). 1993 й. алып Өфөнөң 13‑сө дауаханаһында эшләгән: 1998 й. башлап бүлек мөдире, 2001 й. – терапия б‑са баш врач урынбаҫары, бер үк ваҡытта 1994–98 йй. БДМУ‑ла уҡыта. 2010...
СЫРТЛАНОВА‑ШЛЯХТИНА Елизавета Александровна
СЫР Т Л А Н О В А ‑ШЛ Я Х Т И Н А Елизавета Александровна (22.11.1881, Пермь губ. Красноуфимск өйәҙе Соҡсон Заводы ҡсб, хәҙ. Пермь крайы Соҡсон ҡсб, – 11.12.1961, Өфө), актриса, режиссёр. БАССР‑ҙың атҡ. артисы (1943). 1912 й. алып – “Нур”, 1915–17 йй. – “Ширҡәт” труппалары, 1918–19 йй. – 1‑се һәм Төркөстан...
СЫРТЛАНОВТАР
СЫРТЛАНОВТАР, дворяндар нәҫеле. Ҡазан даруғаһының Ҡаңлы улусы Шланлыкүл а. (БР‑ҙың Бүздәк р‑ны) башҡорттары. Нәҫелде башлап ебәреүсе – Ишбулды С. (1757–1833), указлы мулла. Уның улдарынан иң билдәлеләре: Шиһабетдин С. (1793–1813), поход яҫауылы. Ватан һуғышында (1812) һәм рус армияһының сит илгә походтарында...
СЫРХЫУАТ, кешенең инфекцион ауырыуы
СЫРХЫУАТ, кешенең инфекцион ауырыуы, уға организмдың дөйөм ағыуланыуы һәм тән тиреһенең шешеп зарарланыуы хас. Тыуҙырыусыһы: А төркөмөндәге β‑гемолитик стрептококк. С. зарарланыу кимәле б‑са – буллёз, геморрагик, некротик, флегмоноз, эритематоз һ.б.; таралышы б‑са – локалл ºшкән, гиҙеүсе, метастатик;...
СЫРЧИН Анатолий Константинович
СЫРЧИН Анатолий Константинович (13.8.1941, Өфө ҡ.), тренер. Парашют спорты буйынса СССР‑ҙың атҡаҙанған тренеры (1984), СССР‑ҙың спорт мастеры (1961), СССР‑ҙың почётлы спорт мастеры (1967), халыҡ‑ара (1988), Бөтә Союз (1976) һәм Бөтә Рәсәй (2018) категориялы судья. ӨАИ‑ны (1968), Ю.А.Гагарин исемендәге...
СЫРЧИНА Нэлли Михайловна
СЫРЧИНА Нэлли Михайловна (23.12.1941, Өфө), спортсы. Парашют спорты б‑са СССР‑ҙың спорт мастеры (1962). ӨАИ‑ны тамамлаған (1973). ДОСААФ авиация спорт клубы тәрбиәләнеүсеһе (Өфө, тренерҙары М.С.Ғәлиәкбәров, С.А.Домрачев, В.А.Станкевич). РСФСР (1962) һәм СССР (1964) ДОСААФ‑ы чемп., Румынияла (1963) һәм...
СЫСӘРТ ЗАВОДТАРЫ
СЫСӘРТ ЗАВОДТАРЫ, Сысәрт й. (Исәт й. ҡушылдығы) буйында Себер даруғаһының Һалйот, Һеңрән һәм Терһәк улустары башҡорттары ерҙәрендә нигеҙ һалына; Түб. Сысәрт суйын, баҡыр иретеү һәм тимер етештереү з‑ды 1732 й. – ҡаҙна, Үрге Сысәрт тимер етештереү з‑ды 1847 й. П.Д.Соломирский һәм Турчаниновтар тарафынан...
СЫСҠАН, Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы ауыл
СЫСҠАН, Б а ҡ с а л ы, Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы ауыл, Сахай а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 19 км һәм Ҡарлыман т. юл ст. Көнс. табан 5 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 111 кеше; 1920 – 175; 1939 – 208; 1959 – 190; 1989 – 102; 2002 – 116; 2010 – 109 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп...
СЫСҠАНДАР
СЫСҠАНДАР (Muridae), кимереүселәр ғаиләһе. Яҡынса 120 заты, 500‑ҙән ашыу төрө билдәле, бөтә Ер шары буйлап таралған. БР‑ҙа 4 заттан (өй сысҡандары, урман һәм баҫыу сысҡандары, ваҡ сысҡандар, ғәҙәти ҡомаҡтар) 6 төрө бар. Кәүҙәһе төҙ, муйын билтәге айырылып тора, оҙонлоғо 7‑нән алып (ваҡ сысҡан) 27 см...
СЫТЫРБАШ, Миәкә р‑нындағы ауыл
СЫТЫРБАШ, Миәкә р‑нындағы ауыл, Миәкә а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 6 км һәм Аксёнов т. юл ст. К.‑Көнс. табан 48 км алыҫлыҡта Булат й. (Дим й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. – 123 кеше; 1959 – 137; 1989 – 87; 2002 – 149; 2010 – 117 кеше. Татарҙар йәшәй (2002).
Ауылға 20 б. 30‑сы йй....
СЫТЫРМАН, Яңауыл р‑нындағы ауыл
СЫТЫРМАН, Яңауыл р‑нындағы ауыл, Ямаҙы а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнс. табан 29 км алыҫлыҡта Байман й. (Гәрә й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 738 кеше, 1920 – 690; 1939 – 457; 1959 – 417; 1989 – 234; 2002 – 215; 2010 – 188 кеше. Удмурттар, башҡорттар йәшәй (2002)....
СЫУАЛ, мейес
СЫУАЛ, тура мөрйәле, алды асыҡ мейес. Торлаҡ эсендә С., ғәҙәттә, ишек алдында урынлашҡан, стенаға терәлмәгән, традицион интерьер элементтарының береһе булған. Төп материал булып балсыҡ, ағас, ҡатламлы таш, һуңыраҡ кирбес хеҙмәт иткән. С. эшләр өсөн иҙәндә балсыҡтан ҡалҡыу көлдөксә әҙерләгәндәр, уның...
СЫУАЛКИП, Шишмә р‑нындағы ауыл
СЫУАЛКИП, Шишмә р‑нындағы ауыл, Сыуалкип а/с үҙәге. Район үҙәгенән К. 38 км һәм Шөңгәккүл т. юл ст. Көнс. табан 15 км алыҫлыҡта Сыуалкип й. (Өршәк й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 1605 кеше; 1920 – 1400; 1939 – 1011; 1959 – 1153; 1989 – 616; 2002 – 538; 2010 – 451 кеше. Татарҙар йәшәй...
СЫУАШ ӘҘӘБИӘТЕ
СЫУАШ ӘҘӘБИӘТЕ, башҡорт әҙәбиәте м‑н боронғо тарихи бәйләнештәре бар. Байтаҡ күренекле сыуаш яҙыусылары, ш. иҫ. сыуаш милли әҙәбиәте классигы К.В.Иванов, Сыуашстандың халыҡ шағиры Я.Ухсай һ.б., Башҡортостанда тыуған. Башҡортостанда 20 б. башында сыуаш телендә китаптар нәшер ителә башлай. 1920–22 йй....
