Список материалов
ТАБЫН, Ғафури р‑нындағы ауыл
ТАБЫН, Ғафури р‑нындағы ауыл, Табын а/с үҙәге; пристань. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 12 км һәм Аҡкүл т. юл ст. Көнс. табан 32 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 3064 кеше; 1920 — 4252; 1939 — 3442; 1959 — 2560; 1989 — 1931; 2002 — 2153; 2010 — 1827 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Урта...
ТАБЫН, племя
ТАБЫН, 1) башҡорттарҙың ырыу-ҡәбилә берләшмәһе. Бишул, бәҙрәк, ҡумрыҡ, ҡыуаҡан, табын, һырҙы ҡәбиләләрен үҙ эсенә алған. 12 б. аҙ. — 13 б. башында барлыҡҡа килгән. 17—19 бб. берләшмә көнбайышта — Сирмешән й. үҙәнен, Ыҡ й. (Кама й. ҡушылдығы) түбәнге ағымын; көньяҡта — Туҡ, Кесе Уран, Оло Ырғыҙ һәм Кәмәлек...
ТАБЫШ
ТАБЫШ, продукция (хеҙмәт) һатыуҙан алынған килемдең етештереү һәм һатыу сығымдарынан артыуы; предприятиеларҙың һәм эшҡыуарҙарҙың хужалыҡ итеү эшмәкәрлегендәге финанс һөҙөмтәләренең төп күрһәткесе. Продукттарҙы (хеҙмәттәрҙе) һатыуҙан килгән төшөм м‑н етештереү факторҙары сығымдарының суммаһы араһындағы...
ТАВАСИЕВ Сосланбек Дафаевич
ТАВАСИЕВ Сосланбек Дафаевич (25.12.1894, Терек өлк. Фаснал а. — 10.4.1974, Мәскәү), скульптор. Төньяҡ Осетия (1955) һәм Башҡорт (1967) АССР‑ҙарының халыҡ рәссамы. СССР Рәссамдар союзы ағзаһы (1935). Граждандар һуғышында ҡатнашыусы. Ленинград юғары художество‑техник ин‑тын тамамлаған (1927; педагогы...
ТАВРИОН
ТАВРИОН (донъяуи исеме Батозский Тихон Данилович; 28.7.1898, Харьков губ. Краснокутск ҡ. — 13.8. 1978, Изге Троица монастыры Спасо‑Преображение пустыны, Латвия ССР‑ының Валгунде ҡсб), дин әһеле. Беренсе донъя һуғышында ҡатнашыусы. Архимандрит (1927). Монахлыҡ ҡабул иткән (1920). 1926 й. алып Марк Изге...
ТАВРИЧАНКА, Әлшәй р‑нындағы ауыл
ТАВРИЧАНКА, Әлшәй р‑нындағы ауыл, Ҡыҙыл а/с үҙәге. Район үҙәгенән һәм Раевка т. юл ст. К.‑Көнс. табан 58 км алыҫлыҡта Ҡоро Ҡыҙыл й. (Өршәк й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 263 кеше; 1920 — 316; 1939 — 400; 1959 — 565; 1989 — 808; 2002 — 734; 2010 — 635 кеше. Урыҫтар, башҡорттар йәшәй...
ТАГАРИЕВ Рәшит Зәки улы
ТАГАРИЕВ Рәшит Зәки улы [3.12. 1952, БАССР‑ҙың Байҡыбаш р‑ны Тигермән а. (БР‑ҙың Ҡариҙел р‑ны)], педагог. Пед. ф. д‑ры (1992), проф. (1992). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2000), РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1989), БР‑ҙың мәғариф отличнигы (1995), РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2012)....
ТАҒАНОВ Ғәлимйән Ғирфан улы
ТАҒАНОВ Ғәлимйән Ғирфан улы, Т а ғ а н Ғ. [1.1.1892, Ырымбур губ. Силәбе өйәҙе Тәңреғол а. (Ҡурған өлк. Әлмән р‑ны) — 29.6.1948, Гамбург ҡ., Германия], Башҡорт милли хәрәкәте эшмәкәре, этнограф, музей белгесе. Иҡт. ф. д‑ры (1929). Беренсе донъя һәм Граждандар һуғыштарында ҡатнашыусы. Тифлис прапорщиктар...
ТАДИАШВИЛИ Валентин Георгиевич
ТАДИАШВИЛИ Валентин Георгиевич (1.12.1921, Владикавказ — 25.2. 1993, Өфө), архитектор. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Әзербайжан политехник ин‑тын тамамлағандан һуң (Баҡы, 1953) “БашНИПИнефть” ин‑тында архитектор, 1954 й. алып өлкән архитектор һәм бер үк ваҡытта архитектура төркөмөнөң өлкән инженеры, 1971...
ТАДИАШВИЛИ Ольга Семёновна
ТАДИАШВИЛИ Ольга Семёновна (29.8.1928, Владикавказ — 23.4.2001, Өфө), архитектор. БР‑ҙың атҡ. архитекторы (1992). Архитекторҙар союзы ағзаһы (1962). Әзербайжан политехник ин‑тын тамамлағандан һуң (Баҡы, 1953) “БашНИПИнефть” ин‑тының төҙөлөш бүлегендә архитектор, 1972 й. алып өлкән һәм 1981—84 йй. төп...
ТАҘ БАТЫР
ТАҘ БАТЫР, Т а ҙ, фольклор персонажы, башҡ. әкиәттәре геройы. Кинйә малайҙың ҡушаматы, “аңра”, “иҫәр” һүҙҙәренең синонимы булып ҡулланыла. Юмористик әкиәттәрҙә (“Таҙ”, “Баҙарсы таҙ” һ.б.) Таҙ изге күңелле, яҡшы ниәттәр м‑н йәшәгән һантый итеп күрһәтелә: туңған ҡарсыҡ икән тип, түмәрҙе кейендерә; атҡа...
ТАҘ, племя
ТАҘ, т а ҙ л а р, башҡ. ҡәбиләһе. Табынырыу-ҡәбилә берләшмәһе составына ингән. Тамғалары: . Этник яҡтан б.э. 2‑се мең йыллығы башында Арал буйына күсеп килгән Саян-Алтай ҡалҡыулығының монгол һәм төрки ҡәбиләләренә барып тоташа. “Таҙ” этнонимы ҡаҙаҡ, ҡырғыҙ, нуғай, төрөкмән, үзбәктәрҙә билдәле. Алтын...
ТАҘАРТЫУ ҠОРОЛМАЛАРЫ
ТАҘАРТЫУ ҠОРОЛМАЛАРЫ, производство, ямғыр, хужалыҡ‑көнкүреш ағынты һыуҙарында булған бысраҡты таҙартыр өсөн инженер ҡоролмалары йыйылмаһы. Ағынты һыуҙарҙы таҙартыу производствола файҙаланыу йәки һыу объекттарына ағыҙыу маҡсатында башҡарыла. Бысраныу кимәленә һәм таҙартыуҙың талап ителгән дәрәжәһенә...
ТАҘЛАР СТАНЦИЯҺЫ АУЫЛЫ, Ҡырмыҫҡалы р нындағы ауыл
ТАҘЛАР СТАНЦИЯҺЫ АУЫЛЫ, Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы ауыл, Яңы Ҡыйышҡы а/с ҡарай; т. юл станцияһы. Район үҙәгенән К.‑Көнс. табан 16 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 80 кеше; 1959 — 229; 1989 — 89; 2002 — 116; 2010 — 69 кеше. Урыҫтар, башҡорттар йәшәй (2002). Ауылға 20 б. 30‑сы йй. Куйбышев т. юлының...
ТАҘЛАР, Ейәнсура р‑нындағы ауыл
ТАҘЛАР, Ейәнсура р‑нындағы ауыл, Таҙлар а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 10 км һәм Һарыҡташ т. юл ст. (Ырымбур өлк.) Т.‑Көнс. табан 64 км алыҫлыҡта Кесе Һүрәм й. тамағында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 184 кеше; 1920 — 226; 1939 — 468; 1959 — 615; 1989 — 1173; 2002 — 1109; 2010 — 1119 кеше. Башҡорттар,...
ТАҘТҮБӘ
ТАҘТҮБӘ, О л о Т а ҙ т ү б ә, ҡалдыҡ тау, тәбиғәт ҡомартҡыһы (1985). Дыуан р‑ны Таҙтүбә һәм Вознесенка аа. араһында урынлашҡан. Абс. бейеклеге 403,7 м. Формаһы көмбәҙ рәүешендә, түбәһе яҫы. Һаҡмар ярусының таҙтүбә горизонты стратотибынан торған тоҡомдарҙан ғибәрәт. Т. иртә пермгә ҡараған Урал алды диңгеҙ...
ТАҘТҮБӘ, Дыуан р‑нындағы ауыл
ТАҘТҮБӘ, Дыуан р‑нындағы ауыл, Вознесенка а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 40 км һәм Һилейә т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.‑Көнб. табан 115 км алыҫлыҡта Мәләкәҫ й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 4639 кеше; 1920 — 2785; 1939 — 1692; 1959 — 1636; 1989 — 1234; 2002 — 1259; 2010 — 1148 кеше. Урыҫтар...
ТАЖДАРОВА Нәғимә Әхмәҙулла ҡыҙы
ТАЖДАРОВА (Әхмәҙуллина) Нәғимә Әхмәҙулла ҡыҙы (25.5.1888, Ҡазан губ. Утар-Аты а. — 16.3.1947, Ҡазан), актриса. РСФСР‑ҙың атҡ. (1940), ТАССР‑ҙың халыҡ (1939) артисы. 1915 й. алып “Сәйяр” труппаһы, Граждандар һуғышы йылдарында фронт бригадалары, 1922 й. башлап Үрнәк татар‑башҡорт театры, 1926 й. — Татар...
ТАЖЕТДИН (Тажетдинов) Тәлғәт Сафа улы
ТАЖЕТДИН (Тажетдинов) Тәлғәт Сафа улы (12.10.1948, Ҡазан ҡ.), дин әһеле, Рәсәй мосолмандарының Үҙәк Диниә назараты рәйесе (1980 й. алып), Шәйех-әл-ислам (1990 й. алып), Рәсәйҙең Баш мөфтөйө (1992 й. алып). Мир‑Араб мәҙрәсәһен (Бохара ҡ., 1973), Әл-Әзһәр университетын (Ҡаһирә ҡ., 1978) тамамлаған. 1973...
ТАЖИ Мөхитдин Язар улы
ТАЖИ (Тажитдинов) Мөхитдин Язар улы [3.4.1906, Ырымбур губ. Верхнеурал өйәҙе Кәртәле а. (БР‑ҙың Белорет р‑ны) — 11.8.1991, Өфө], шағир. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1936). 1929—33 йй. “Башҡурдистан” (ҡара: “Башҡортостан”) гәз., 1936—38 йй. һәм 1950—53 йй. ТТӘИ, 1939 й. алып БАССР ХКС эргәһендәге Сәнғәт...
