Список материалов
ТОТОШ МӨХИТТӘР МЕХАНИКАҺЫ
ТОТОШ МӨХИТТӘР МЕХАНИКАҺЫ, механиканың һәм теоретик физиканың деформациялана торған газ, шыйыҡ хәлдәге һәм ҡаты хәлдәге мөхиттәрҙең төрлө физик шарттарҙағы макроскопик хәрәкәтен өйрәнгән бүлеге. Фундаменталь материаль континуум төшөнсәһенә нигеҙләнгән бойондороҡһоҙ үҙ аксиоматикаһы бар. Мөхиттең эске...
ТОФА ТЕЛЕ
ТОФА ТЕЛЕ, ҡ а р а ғ а с т е л е, төрки телдәрҙең береһе (уйғыр төркөмө). Тофаларҙың милли теле. Иркутск өлк. Түб. Удинск р‑нында таралған. Тофаларҙың һаны — 800‑ҙән ашыу кеше, шуларҙың яҡынса 370‑е Т.т. һөйләшә (2002). Тува теленә яҡын. Боронғо уйғыр һәм уғыҙ ҡәбиләләре телдәренә барып тоташа. Көндәлек...
ТОЧИССКИЙ Павел Варфоломеевич
ТОЧИССКИЙ Павел Варфоломеевич (3.5.1864, Екатеринбург ҡ. — 10.7.1918, Ырымбур губ. Верхнеурал өйәҙе Белорет заводы а., хәҙ. Белорет ҡ.), революция хәрәкәте эшмәкәре. Дворян. 1898 й. алып РСДРП ағзаһы. 1885 й. С.‑Петербургта “Петербург мастеровойҙары ширҡәте” социал‑демократик ойошмаһына нигеҙ һалған....
ТӨБӘК ТЕЛДӘРЕ ЙӘКИ МИЛЛИ АҘСЫЛЫҠ ТЕЛДӘРЕНЕҢ ЕВРОПА ХАРТИЯҺЫ
ТӨБӘК ТЕЛДӘРЕ ЙӘКИ МИЛЛИ АҘСЫЛЫҠ ТЕЛДӘРЕНЕҢ ЕВРОПА ХАРТИЯҺЫ (European Charter for Regional or Minority Languages and Explanatory Report), 1992 й. 5 нояб. Европа Советының Министрҙар комитеты тарафынан ҡабул ителә. 1998 й. 1 мартында үҙ көсөнә инә. Преамбуланан һәм 15 статьянан ғибәрәт. Европа Советында...
ТӨБӘК ТИКШЕРЕНЕҮҘӘР ИНСТИТУТЫ
ТӨБӘК ТИКШЕРЕНЕҮҘӘР ИНСТИТУТЫ, дәүләт авт. ғилми учреждениеһы. 2009 й. Сибай ҡ. БР ФА‑ның Сибай филиалы (1999 й. ойошторолған) базаһында БР ФА‑ның Т.т.и. булараҡ асыла, 2012 й. алып БР‑ҙың Т.т.и. Эшмәкәрлегенең төп йүнәлештәре: мәҙәниәт, педагогика, психология, тарих, философия, этнолингвистика, этнология,...
ТӨБӘК ҮҪЕШ БАНКЫҺЫ
ТӨБӘК ҮҪЕШ БАНКЫҺЫ, ААЙ. Өфөлә урынлашҡан. Сит ил валютаһы һәм ҡиммәтле ҡағыҙҙар м‑н банк операцияларын (ҡара: Банкылар, Коммерция банкыһы), иҫәп‑хисап һәм касса аша хеҙмәтләндереүҙе, юридик (бәләкәй һәм урта бизнес, төрлө иҡтисад тармаҡтары пр‑тиелары) һәм физик шәхестәрҙе кредитлауҙы, депозит операцияларын...
ТӨБӘК, археологик ҡомартҡыһы
ТӨБӘК, бронза быуаты археологик ҡомартҡыһы. Мәләүез р‑ны Сурағол а. көнбайыш ситендә Ағиҙел й. уң ярында урынлашҡан. 1955 й. В.Д.Викторова тарафынан асыла, 1962 й. К.В.Сальников, 1982—83 йй. М.Ф.Обыдённов, 1986— 91 йй. В.С.Горбунов, Г.Т.Обыдённова һ.б. тикшерә. Боронғо торама б.э.т. 17—15 бб. ҡарай....
ТӨБӘК, Ауырғазы р‑нындағы ауыл
ТӨБӘК, Ауырғазы р‑нындағы ауыл, Туҡай а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 27 км һәм Дәүләкән т. юл ст. Көнс. табан 50 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 410 кеше; 1959 — 258; 1989 — 167; 2002 — 188; 2010 — 176 кеше. Татарҙар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ пункты, клуб бар.
Ауылға 1919 й. Стәрлетамаҡ...
ТӨБӘКТЕ ҺАУАНАН ФОТОҒА ТӨШӨРӨҮ
ТӨБӘКТЕ ҺАУАНАН ФОТОҒА ТӨШӨРӨҮ, осоу аппараттарынан ер өҫтөн фотоға төшөрөү. Масштабы (ҙур һәм бәләкәй масштаблы), геодезия (планлы, перспективалы, майҙанлы, маршрутлы) һәм спектраль (аҡлы‑ҡаралы, төҫлө, күп зоналы, спектраль зоналы, инфраҡыҙыл) характеристикалары б‑са айырыла. Алынған аэрофотоһүрәттәрҙең...
ТӨҘӨК‑ТЕҮӘЛ МӘСЬӘЛӘ
ТӨҘӨК‑ТЕҮӘЛ МӘСЬӘЛӘ, д ө р ө ҫ ҡ у й ы л ғ а н м ә с ь ә л ә, абстракт оператор тигеҙләмәһенең сиселешен түбәндәге шарттар үтәлгән ваҡытта эҙләп табыу б‑са математик мәсьәлә: 1) сиселештәрҙең бирелгән U метрик арауығында мәсьәләнең сиселеше була; 2) был арауыҡта уның сиселеше берҙән‑бер була; 3) был...
ТӨҘӨЛӨШ
ТӨҘӨЛӨШ, иҡтисад тармағы. Төрлө тәғәйенләнешле бина һәм инженер ҡоролмаларын төҙөү, реконструкциялау һәм капиталь ремонтлау, инженер ҡорамалдарын монтажлау, проект, тикшеренеү, быраулау һәм билдәле объекттарҙы төҙөүгә бәйле башҡа эштәрҙе үҙ эсенә ала. Объекттарҙың тәғәйенләнеше б‑са торлаҡ-гражданлыҡ...
ТӨҘӨЛӨШ БЕЛЕМЕ БИРЕҮ
ТӨҘӨЛӨШ БЕЛЕМЕ БИРЕҮ, төҙөлөш өлкәһендә урта һәм юғары квалификациялы белгестәр әҙерләү системаһы, техник белем биреү тармағы; проф. һәм өҫтәлмә белем биреүҙе үҙ эсенә ала. Башҡортостанда Т.б.б. 1877 й. Ер үлсәү училищеһы асылғандан һуң үҫешә. 20 б. 30‑сы йй. Өфөлә төҙөлөш техникумы, 2 төҙөлөш өйрәнсектәре...
ТӨҘӨЛӨШ КОНСТРУКЦИЯЛАРЫ
ТӨҘӨЛӨШ КОНСТРУКЦИЯЛАРЫ, биналарҙың, ҡоролмаларҙың элементтары. Тәғәйенләнеше б‑са терәк, үҙен тотҡан һәм һаҡлаусы (конструкцияларҙың функциялары тура килергә мөмкин); геом. билдәләре б‑са — һыҙыҡлы (стерженлы), яҫы, арауыҡлы; файҙаланылған материалдары б‑са ағас конструкциялар, бетон конструкциялар,...
ТӨҘӨЛӨШ КОНСТРУКЦИЯЛАРЫН УТТАН ҺАҠЛАУ
ТӨҘӨЛӨШ КОНСТРУКЦИЯЛАРЫН УТТАН ҺАҠЛАУ, төҙөлөш конструкцияларының утҡа сыҙамлығының талап ителгән сиген [янғын ваҡытында тотоусы һәм (йәки) кәртәләүсе функцияларҙы һаҡлау һәләтен юғалтмайынса ут тәьҫиренә ҡаршы тороу ваҡыты м‑н билдәләнә] тәьмин итеү. Т.к.у.һ. өсөн плита, табаҡ, ваҡ янмай торған киҫәкле...
ТӨҘӨЛӨШ МАТЕРИАЛДАРЫ
ТӨҘӨЛӨШ МАТЕРИАЛДАРЫ, сәнәғәт һәм граждан объекттары, ш. иҫ. автомобиль юлдары, тимер юлдар, төҙөлөшөндә файҙаланылған тәбиғи һәм яһалма материалдар. Дөйөм (төрлө төҙөлөш конструкцияларын төҙөгәндә, әҙерләгәндә ҡулланыла, мәҫ., цемент, бетон) һәм махсус (акустик материалдар, утҡа сыҙамлы, биҙәкләү материалдары...
ТӨҘӨЛӨШ МАТЕРИАЛДАРЫ СӘНӘҒӘТЕ
ТӨҘӨЛӨШ МАТЕРИАЛДАРЫ СӘНӘҒӘТЕ, ауыл төҙөлөшө, сәнәғәттөҙөлөшө, торлаҡ‑гражданлыҡ төҙөлөшө һәм төҙөлөштөң башҡа төрҙәре өсөн төҙөлөш материалдары етештереү тармаҡтарын үҙ эсенә алған сәнәғәт тармағы. БР‑ҙа йыйылма тимер‑бетон һәм бетон конструкциялар һәм изделиела рсәнәғәте, стена материалдары сәнәғәте,...
ТӨҘӨЛӨШ МАШИНАЛАРЫ
ТӨҘӨЛӨШ МАШИНАЛАРЫ, төҙөлөш эштәрен башҡарыу өсөн механизация саралары. Әҙерлек (йомшартҡыстар, ҡыуаҡ ҡырҡҡыстар, ағас төпләгес машиналар), ер (экскаваторҙар, скреперҙар, бульдозерҙар), свай ҡағыу (копёрҙар, сүкеү машиналары, бетонлау (бетон болғағыстар һәм насостар), арматура һәм санитар-техника (бөгөү,...
ТӨҘӨЛӨШ ОБЪЕКТТАРЫН ПРОЕКТЛАУ
ТӨҘӨЛӨШ ОБЪЕКТТАРЫН ПРОЕКТЛАУ, биналарҙы, ҡоролмаларҙы йәки уларҙың комплекстарын төҙөү (реконструкциялау) өсөн кәрәкле булған текслы һәм график документтар (иҫәп‑хисап, смета, һыҙма һ.б.) комплексын эшләү. Функциональ тәғәйенләнеше б‑са производство (энергетика, транспорт, элемтә биналары һәм ҡоролмалары...
ТӨҘӨЛӨШ ПЛИТАҺЫ
ТӨҘӨЛӨШ ПЛИТАҺЫ, төҙөлөш конструкциялары элементы. Т.п. яһау өсөн төрлө төҙөлөш материалдары ҡулланыла. Башҡортостанда тимер‑бетон плиталар (ҡара: Тимер-бетон конструкциялар, Эре панелле конструкциялар), йөҙләү таштарынан плиталар (ҡара: Биҙәкләү материалдары), керамик плиткалар (ҡара: Керамик төҙөлөш...
ТӨҘӨЛӨШ ПРОИЗВОДСТВОҺЫ ТЕХНОЛОГИЯҺЫ
ТӨҘӨЛӨШ ПРОИЗВОДСТВОҺЫ ТЕХНОЛОГИЯҺЫ, машиналар, механизмдар, яйланмалар, материалдар һәм изделиелар ҡулланып төҙөлөш продукцияһын (биналар һәм ҡоролмалар) булдырыу өсөн эш башҡарыу алымдары һәм ысулдары йыйылмаһы; был алымдарҙы һәм ысулдарҙы уйлап табыу һәм камиллаштырыу б‑са фән. Төҙөлөш объекттарының...
