Список материалов
АКСАКОВ С.Т. ИСЕМЕНДӘГЕ БАҠСА
АКСАКОВ С.Т. ИСЕМЕНДӘГЕ БАҠСА. Өфөлә урынлашҡан (Пушкин урамы, 110). Майҙаны — 3,15 га. 1860 й. Н.К.Блохин (ҡара: Блохиндар) утары урынында төҙөлә, 1892 й. алып Видинеев баҡсаһы (ҡара: В.И.Видинеев), 1917 й. — А.В.Луначарский ис. баҡса, 1989 й. — Аксаков С.Т. ис. мәҙәниәт һәм ял баҡсаһы (ҡара: С.Т.Аксаков)....
АКСАКОВ С.Т. ИСЕМЕНДӘГЕ ШИФАХАНА
АКСАКОВ С.Т. ИСЕМЕНДӘГЕ ШИФАХАНА. БР‑ҙың Бәләбәй р‑нында, Бәләбәй ҡ. 10 км алыҫлыҡта Аксаков а. эргәһендә урынлашҡан. Климаты континенталь, ҡыш уртаса һалҡын (ғин. уртаса т‑ра —17°С), йәй йылы (июлдә уртаса т‑ра 20°С). 1890 й. О.Г.Аксакова (С.Т.Аксаковтың ейәнсәре) тарафынан хосуси ҡымыҙ дауаханаһы...
АКСАКОВ Сергей Тимофеевич
АКСАКОВ Сергей Тимофеевич (20.9.1791, Өфө — 30.4.1859, Мәскәү, Новодевичье зыяратында ерләнгән), урыҫ яҙыусыһы. Бала сағы Өфөлә һәм Ырымбур губ. Боғорослан өйәҙендә нәҫелдән нәҫелгә күсә килгән Яңы Аксаков имениеһында (Ырымбур өлк. Боғорослан р‑ны Аксаков а.) үтә. Ҡазан ун‑тында уҡый (1805—07). 1808...
АКСАКОВ ФОНДЫ
АКСАКОВ ФОНДЫ, Халыҡ-ара славян яҙмаһы һәм мәҙәниәте фондының Башҡортостан бүлексәһе, славян халыҡтары мәҙәниәтен тергеҙеү өсөн булдырылған йәмәғәт ойошмаһы. Өфөлә урынлашҡан. 1992 й. майында ойошторола.
Эшмәкәрлегенең төп йүнәлеше — Халыҡ-ара славян яҙмаһы һәм мәҙәниәте фондының Аксаков программаһын...
АКСАКОВ ХАЛЫҠ ЙОРТО
АКСАКОВ ХАЛЫҠ ЙОРТО, 20 б. башы тарих һәм архитектура ҡомартҡыһы. Өфөлә урынлашҡан (Ленин урамы, 5а). А.х.й. С.Т.Аксаковтың вафатына 50 йыл тулыу айҡанлы төҙөргә ҡарар ителә. Ул мәғрифәт һәм сәнғәт үҙәге булараҡ нигеҙләнә: 1200 урынлыҡ театр һәм 600 урынлыҡ аудитория, халыҡ өсөн бушлай китапхана-уҡыу...
АКСАКОВ ЭЛЕКТР БҮЛЕҮ СЕЛТӘРҘӘРЕ
АКСАКОВ ЭЛЕКТР БҮЛЕҮ СЕЛТӘРҘӘРЕ, Бишбүләк, Бәләбәй, Дәүләкән, Йәрмәкәй, Миәкә, Әлшәй р‑ндары ҡулланыусыларын, ш. иҫ. “Аксаковнефть” НГДУ‑һын, Куйбышев тимер юлының Башҡортостан бүлексәһе өлөштәрен электр энергияһы м‑н тәьмин итә. Оператив-диспетчер хеҙмәте Бәләбәй р‑ны Аксаков а., район диспетчер пункттары...
АКСАКОВ, Бәләбәй р‑нындағы ауыл
АКСАКОВ, Бәләбәй р‑нындағы ауыл, Аксаков а/с үҙәге; т. юл станцияһы. Район үҙәгенән К. табан 10 км алыҫлыҡта Сиушка й. (Өҫән й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 1762 кеше; 1959 — 3742; 1989 — 2457; 2002 — 3173; 2010 — 3131 кеше. Урыҫтар, татарҙар, сыуаштар, башҡорттар йәшәй (2002). Урта...
АКСАКОВТАР
АКСАКОВТАР, дворяндар нәҫеле. Өфө тармағына нигеҙ һалыусы — Степан Михайлович Аксаков, 18 б. уртаһында Сембер губернаһынан Ырымбур губернаһына күсә. Уның улы — Тимофей Степанович Аксаков, Өфө юғары земство суды прокуроры. 3 улы була, уларҙың иң билдәлеһе Сергей Тимофеевич Аксаков (ҡара: С.Т.Аксаков)....
АКСЁНОВ АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ ТЕХНИКУМЫ
АКСЁНОВ АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ ТЕХНИКУМЫ, Әлшәй р‑ны Ким а. урынлашҡан. 1896 й. Аксёнов т. юл ст. янында алпауыт хужалығы етәкселәрен әҙерләү б‑са 1‑се разрядлы Бәләбәй а.х. мәктәбе булараҡ нигеҙ һалына, 1920 й. алып а.х. техникумы, 1925 й. — Йәштәрҙең коммунистик интернационалы ис. А.а.х.т., 1992 й. — хәҙерге...
АКСЁНОВ Сергей Геннадьевич
АКСЁНОВ Сергей Геннадьевич (18.3.1959, Өфө), хоҡуҡ белгесе. Юридик ф. канд. (1996), иҡт. ф. д‑ры (2008), проф. (2010). СССР‑ҙың Граждандар оборонаһы отличнигы (1991), РФ ЭЭМ‑ының почётлы хеҙм‑ре (2009). Журналистар союзы ағзаһы (2005). Бөтә Союз ситтән тороп уҡыу финанс‑иҡт. ин‑тын (1987), Өфө юғары...
АКСЁНОВ, Әлшәй р‑нындағы ауыл
АКСЁНОВ, Әлшәй р‑нындағы ауыл, Аксёнов а/с үҙәге; т. юл станцияһы. Район үҙәгенән К.‑Көнб. табан 39 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 410 кеше; 1939 — 1208; 1959 — 2015; 1989 — 1147; 2002 — 1161; 2010 — 1047 кеше. Татарҙар, башҡорттар, урыҫтар, сыуаштар йәшәй (2002). А. “Аксаковнефть” НГДУ‑һының...
АКТЁРҘАР ЙОРТО
АКТЁРҘАР ЙОРТО. Өфөлә урынлашҡан. 1970 й. Бөтә Рәсәй театр йәмғиәтенең Башҡ‑н бүлексәһе (ҡара: Театр эшмәкәрҙәре союзы) эргәһендә асыла, 2002 й. алып Б.Ә.Йосопова исемен йөрөтә. 300 урынлыҡ тамаша залы, китапханаһы, конференц‑залы, ижади секциялар өсөн кабинеттары, кино ҡоролмаһы, кафеһы бар. А.й. Театр...
АКТИВЛАШТЫРЫЛҒАН КҮМЕР
АКТИВЛАШТЫРЫЛҒАН КҮМЕР, тышҡы йөҙө ныҡ үҫешкән углеродлы материал.
Углеродтан (масса б‑са 87—97%) тора, составында ш. уҡ водород, кислород һәм уны алғанда индерелгән активлаштырыусы өҫтәмәләр бар. Төҙөлөшө күҙәнәкле (күҙәнәктәр йөҙөнөң дөйөм майҙаны 450—1800 м2/г), күҙәнәктәр ҙурлығы б‑са шартлы рәүештә...
АКТИНОМИЦЕТТАР
АКТИНОМИЦЕТТАР, тармаҡлы күҙәнәктәр (гифтар) барлыҡҡа килтереүсе грамыңғай бактериялар. Яҡынса 700 төрө билдәле. 8 төркөмгә берләшә: актинопландар, мадуромицеттар, нокардиоформалылар, стрептомицеттар, термоактиномицеттар, термомоноспоралар һ.б. Күҙәнәктәргә бүленеү юлы (диам. 0,5—2,0 мкм), мицелий өлөштәре...
АКТУАР ИҪӘП‑ХИСАП
АКТУАР ИҪӘП-ХИСАП, страховкалау учреждениеһы м‑н страховкалаусы араһында үҙ‑ара мөнәсәбәт урынлаштырыусы матем. һәм статистик законлылыҡтар системаһы. А.и.‑х. страховка фондының барлыҡҡа килеү һәм сарыф ителеү механизмын математик формулалар ярҙамында сағылдыра.
Башҡортостанда страховка өлкәһендәге...
АКУДИ, Бөрө р‑нындағы ауыл
АКУДИ, Бөрө р‑нындағы ауыл, Иҫке Баҙан а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 22 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 92 км алыҫлыҡта Кудинка й. (Ағиҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 487 кеше; 1920 — 505; 1939 — 600; 1959 — 584; 1989 — 399; 2002 — 419; 2010 — 467 кеше. Мариҙар йәшәй (2002).
Ауылға Бөрө...
АКУДИБАШ, Бөрө р‑нындағы ауыл
АКУДИБАШ, Бөрө р‑нындағы ауыл, Күсәкәй а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 18 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 119 км алыҫлыҡта Кудинка й. (Ағиҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 411 кеше; 1920 — 443; 1959 — 443; 1989 — 323; 2002 — 289; 2010 — 270 кеше. Мариҙар йәшәй (2002). Башланғыс...
АКУСТИК МАТЕРИАЛДАР
АКУСТИК МАТЕРИАЛДАР, биналарҙы биҙәү һәм төҙөкләндереү өсөн файҙаланылған тауыш йотоусы һәм тауыш үткәрмәүсе төҙөлөш материалдары. А.м. сифатында стена, бүлге, таяу, иҙән һ.б. йөҙләү өсөн ҡаты (пемзолит, перлит), бөгөлөүсән сүсле (ағас‑сүсле һәм минераль мамыҡ плиталар) һәм һығылмалы сүсһеҙ (пенополиуретан,...
АКУТИН Иван Кириллович
АКУТИН Иван Кириллович, Окутин И.К. (1718; башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 1720 — 1785 алда түгел), Яйыҡ казак ғәскәренән Уложенный комиссия депутаты. Бригадир. 1737—85 йй. хәрби хеҙмәттә. Комиссияға хеҙмәт хаҡын күтәреү, һалымдарҙы кәметеү, сауҙа ирке, ерҙе файҙаланыуҙы тәртипкә һалыу т‑да һ.б. наказдар тәҡдим...
АКУШЕР‑ФЕЛЬДШЕР МӘКТӘПТӘРЕ
АКУШЕР‑ФЕЛЬДШЕР МӘКТӘПТӘРЕ, урта мед. уҡыу йорттары. Рәсәйҙә 19 б. аҙ. алып асыла. ЭЭМ ҡарамағында була. Ҡаҙна, земстволар һәм айырым кешеләр аҡсаһына тотола. Ҡатын‑ҡыҙҙар һәм ҡатнаш А.‑ф.м. була. Прогимназияны йәки гимназияның 4 класын тамамлаған, ҡабул итеү имтихандарын тапшырған 16—36 йәштәге бөтә...
