Список материалов
ҮЛМӘҪБАЕВА Тәнзилә Абдулла ҡыҙы
ҮЛМӘҪБАЕВА Тәнзилә Абдулла ҡыҙы (14.3.1963, БАССР‑ҙың Мәләүез р‑ны Баш‑Әлмәс а., хәҙ. БР‑ҙың Күгәрсен р‑ны Әлмәс а.), радиожурналист. РФ‑тың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (2014), БР‑ҙың атҡ. матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙм‑ре (2003). Журналистар союзы ағзаһы (1999). МДУ‑ны тамамлаған (1988). 1981—82 йй. “Слава...
ҮЛСӘҮ
ҮЛСӘҮ, есемдәргә тәьҫир иткән ауырлыҡ көсө б‑са уларҙың ауырлығын билдәләү приборы. Тәғәйенләнеше б‑са — өлгөлө, лаборатор (аналитик, микроаналитик, һынауҙар өсөн һ.б.), дөйөм тәғәйенләнештәге; тигеҙләштергән ҡоролмаһының тибы б‑са — механик (конструкцияһы ябай, файҙаланыуҙа ышаныслы, оҙаҡҡа етә), электрон...
ҮЛСӘҮ ПРИБОРЫ
ҮЛСӘҮ ПРИБОРЫ, үлсәнелгән физик дәүмәл т‑да күҙәтеүсе тарафынан туранан-тура үҙләштерә алған формалағы һанса мәғлүмәт ингән сигнал булдырыу өсөн тәғәйенләнгән үлсәү сараһы. Тәғәйенләнеше б‑са амперметрҙар, вольтметрҙар, гигрометрҙар, манометрҙар, сығым үлсәгестәр, спидометрҙар, термометрҙар, кимәл үлсәгестәр...
ҮЛСӘҮ ҮҘГӘРТКЕСЕ, датчик
ҮЛСӘҮ ҮҘГӘРТКЕСЕ, д а т ч и к, үлсәнгән физик дәүмәлде (т‑ра, баҫым, тиҙлек, деформация, электр тогы, магнит индукцияһы һ.б.) тапшырыу, эшкәртеү йәки теркәү, ш. уҡ ул идара иткән процестарға тәьҫир итеү өсөн уңайлы булған сигналға үҙгәртә торған үлсәү сараһы. Күп функциялы (бер нисә дәүмәлде үҙгәртә),...
ҮМӘР, Баҡалы р‑нындағы ауыл
ҮМӘР, Баҡалы р‑нындағы ауыл, Киләй а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. 16 км һәм Туймазы т. юл ст. Т. табан 90 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1441 кеше; 1920 — 1388; 1939 — 1064; 1959 — 851; 1989 — 583; 2002 — 542; 2010 —471 кеше. Керәшендәр йәшәй (2002). Төп мәктәп, балалар баҡсаһы, фельдшер-акушерлыҡ...
ҮМӘРҒӘЛИН Тәлғәт Ғәле улы
ҮМӘРҒӘЛИН Тәлғәт Ғәле улы [24.1. 1948, БАССР-ҙың Маҡар р-ны Байғужа а. (БР‑ҙың Ишембай р-ны)], математик. Техник ф. д‑ры (1995), проф. (2000). БР‑ҙың атҡ. химигы (1998), РФ‑тың почётлы газ сәнәғәте хеҙм‑ре (2003), СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1991). Новосибирск ун‑тын тамамлаған (1976). 1968 й. алып (өҙөклөктәр...
ҮҢӘҘ БӘШМӘКТӘРЕ
ҮҢӘҘ БӘШМӘКТӘРЕ, органик субстраттарҙың (ҡағыҙ, күн, аҙыҡ‑түлек, үҫемлек һәм хайуан ҡалдыҡтары һ.б.), үҫемлектәрҙең һәм хайуандарҙың өҫтөндә ҡуныҡ (үңәҙ) барлыҡҡа килтергән микроскопик организмдар. Зигомицеттарға, аскомицеттарға һ.б. ҡарай. Киң таралған, Башҡортостанда бөтә ерҙә лә осрай. Сапротрофтар,...
ҮПКӘ ЛОБАРИЯҺЫ
ҮПКӘ ЛОБАРИЯҺЫ (Lobaria pulmonaria), лобариялар ғаиләһенә ҡараған лишайниктар төрө. Талломы эре япраҡлы, тиресәле, диам. 10—50 см. Айырсалары уйымлы‑ҡырлы, өҫкө йөҙөндә ҡырҙар араһында уйымы бар. Ҡырҙарында һәм айырсаларының ситтәрендә изидиялар, аҡ төҫтәге йомро соралдар (вегетатив үрсеү өсөн хеҙмәт...
ҮПКӘ ЭМФИЗЕМАҺЫ
ҮПКӘ ЭМФИЗЕМАҺЫ, үпкәләрҙең патологик торошо, һауа арауығының сикке бронхиолаларҙан алыҫта киңәйеүе һәм артабан альвеола стенкаларының деструктив үҙгәреүе м‑н ҡылыҡһырлана; хроник обструктив үпкә ауырыуының бер сағылышы. Патогенезы б‑са Ү.э. беренсел (тыумыштан һәм нәҫелдән килгән) һәм икенсел (хроник...
ҮРӘҘМӘТ, Әлшәй р‑нындағы ауыл
ҮРӘҘМӘТ, Әлшәй р‑нындағы ауыл, Ҡыҙыл а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Раевка т. юл ст. К.‑Көнс. табан 48 км алыҫлыҡта Өршәк й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 593 кеше; 1920 — 860; 1939 — 829; 1959 — 393; 1989 — 238; 2002 — 267; 2010 — 227 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Фельдшер-акушерлыҡ...
ҮРГЕ АЛАШТАН, Фёдоровка р‑нындағы ауыл
ҮРГЕ АЛАШТАН, Фёдоровка р‑нындағы ауыл, Бүләкәй а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 15 км һәм Мәләүез т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 79 км алыҫлыҡта Алаштан й. (Күндерәк й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 274 кеше; 1920 — 278; 1939 — 359; 1959 — 210; 1989 — 362; 2002 — 322; 2010 — 351 кеше....
ҮРГЕ АЛЛАҒЫУАТ, Стәрлебаш р‑нындағы ауыл
ҮРГЕ АЛЛАҒЫУАТ, Стәрлебаш р‑нындағы ауыл, Аллағыуат а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 42 км һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. К.‑Көнб. табан 61 км алыҫлыҡта Ашҡаҙар й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 297 кеше; 1920 — 362; 1939 — 191; 1959 — 271; 1989 — 159; 2002 — 150; 2010 — 154 кеше. Башҡорттар йәшәй...
ҮРГЕ АРША, Белорет р‑нындағы ауыл
ҮРГЕ АРША, Белорет р‑нындағы ауыл, Николаевка а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. 79 км һәм Тирлән т. юл ст. Т. табан 43 км алыҫлыҡта Арша й. (Ағиҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1959 й. — 908 кеше; 1989 — 287; 2002 — 167; 2010 — 119 кеше. Урыҫтар, башҡорттар йәшәй (2002). Клуб, китапхана бар.
Ауылға...
ҮРГЕ АТАШ, Саҡмағош р‑нындағы ауыл
ҮРГЕ АТАШ, Саҡмағош р‑нындағы ауыл, Имәнлеҡул а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. 26 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т. табан 93 км алыҫлыҡта Кеүәш й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1594 кеше; 1920 — 1697; 1939 — 1250; 1959 — 1095; 1989 — 534; 2002 — 543; 2010 — 474 кеше. Татарҙар, башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс...
ҮРГЕ ӘБДРӘШ, Әбйәлил р-нындағы ауыл
ҮРГЕ ӘБДРӘШ, Әбйәлил р-нындағы ауыл, Әлмөхәмәт а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 56 км һәм Әлмөхәмәт т. юл ст. К. табан 10 км алыҫлыҡта Оло Ҡыҙыл й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 213 кеше; 1939 — 167; 1959 — 232; 1989 — 425; 2002 — 440; 2010 — 458 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Урта мәктәп,...
ҮРГЕ ӘБСӘЛӘМ, Дыуан р‑нындағы ауыл
ҮРГЕ ӘБСӘЛӘМ, Дыуан р‑нындағы ауыл, Арый а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 8 км һәм Һилейә т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.‑Көнб. табан 83 км алыҫлыҡта Әнйәк й. (Әй й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 667 кеше; 1920 — 419 (Түб. Әбсәләм а. халҡы м‑н бергә иҫәпкә алынған); 1939 — 87; 1959 —...
ҮРГЕ ӘРМЕТ, Ишембай р‑нындағы ауыл
ҮРГЕ ӘРМЕТ, Ишембай р‑нындағы ауыл, Әрмет а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 49 км һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 47 км алыҫлыҡта Кесе Әрмет й. (Егән й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 696 кеше; 1920 — 830; 1939 — 1086; 1959 — 853; 1989 — 568; 2002 — 534; 2010 — 382 кеше. Башҡорттар...
ҮРГЕ ӘҮЖӘН УРТА МӘКТӘБЕ, Белорет р‑нында урынлашҡан
ҮРГЕ ӘҮЖӘН УРТА МӘКТӘБЕ, Белорет р‑нында урынлашҡан. 1870 й. министрлыҡ уч‑щеһы булараҡ асыла, 1913 й. алып башланғыс халыҡ уч‑щеһы, 1918 й. — 1‑се баҫҡыс мәктәп, 1932 й. — 7 йыллыҡ мәктәп, 1940 й. хәҙ. статусын ала. 1965 й. В.И.Артамонов исеме бирелә. Компьютер класы, тамаша залы, спорт комплексы,...
ҮРГЕ ӘҮЖӘН, Белорет р‑нындағы ауыл
ҮРГЕ ӘҮЖӘН, Белорет р‑нындағы ауыл, Үрге Әүжән а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 96 км һәм Белорет т. юл ст. К.‑Көнб. табан 108 км алыҫлыҡта Оло Әүжән й. буйында, Стәрлетамаҡ—Белорет—Магнитогорск автомобиль юлында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 8509 кеше; 1920 — 7980; 1939 — 5171; 1959 — 5990; 1989 —...
ҮРГЕ ӘҮРЕЗ, Әлшәй р‑нындағы ауыл
ҮРГЕ ӘҮРЕЗ, Әлшәй р‑нындағы ауыл, Түб. Әүрез а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 31 км һәм Шафран т. юл ст. К.‑Көнс. табан 8 км алыҫлыҡта Әүрез й. (Дим й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 638 кеше; 1920 — 838; 1939 — 521; 1959 — 478; 1989 — 138; 2002 — 124; 2010 — 99 кеше. Татарҙар йәшәй...
