Список материалов
АҠКҮЛ, Ғафури р‑нындағы ауыл
АҠКҮЛ, Ғафури р‑нындағы ауыл, Аҡкүл а/с үҙәге; т. юл станцияһы. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. табан 25 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 459 кеше; 1959 — 1561; 1989 — 1302; 2002 — 1454; 2010 — 1325 кеше. Урыҫтар, сыуаштар йәшәй (2002). Урта мәктәп, балалар баҡсаһы, амбулатория, фельдшер-акушерлыҡ...
АҠКҮЛ, күл
АҠКҮЛ, Ағиҙел й. басс. күл, тәбиғәт ҡомартҡыһы (1965). Ғафури р‑ны Аҡкүл станцияһы а. төньяҡ-көнсығышҡа табан 3 км алыҫлыҡта Аҡкүл заказнигында урынлашҡан. Күл өҫтө майҙаны 8,8 км2, оҙонлоғо 6,2 км, киңлеге 1,4 км, уртаса тәрәнлеге 3,9 м (макс. — 11 м), һыу күләме 34,5 млн м3. Иҫке үҙән, дүртенсел осор...
АҠКҮЛ, Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы ауыл
АҠКҮЛ, Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы ауыл, Иҫке Муса а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 13 км һәм Ҡарлыман т. юл ст. К.‑Көнб. табан 22 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 103 кеше; 1959 — 116; 1989 — 54; 2002 — 125; 2010 — 38 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002).
Ауылға 20 б. 30‑сы йй. Боҙаяҙ районында...
АҠҠАЙЫН, Бәләбәй р‑нындағы ауыл
АҠҠАЙЫН, Бәләбәй р‑нындағы ауыл, Мәтәүбаш а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 25 км һәм Аксаков т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 41 км алыҫлыҡта Мәтәү й. (Өҫән й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 100 кеше; 1959 — 195; 1989 — 125; 2002 — 136; 2010 — 149 кеше. Мариҙар йәшәй (2002).
1922 й. Бәләбәй...
АҠҠОШТАР
АҠҠОШТАР (Cygninae), ҡаҙ һымаҡтар отрядының өйрәктәр ғаиләһе. 6 төрө билдәле, Евразияла таралған. БР‑ҙа 3 төрө бар, күсәр ҡоштар (ҡаңғылдаҡ А. ҡайһы саҡта күсеп йөрөй). Кәүҙә оҙонлоғо 145—160 см (бәләкәй йәки тундра А. 115—127 см), ауырлығы 14,3 кг тиклем. Ата А. ҙурыраҡ. Ҡауырһын ҡапламы аҡ, муйыны...
АҠЛАН, һаҙлыҡ
АҠЛАН, Ағиҙел й. басс. һаҙлыҡ. Кушнаренко р‑ны Әхмәт а. төньяҡ-көнбайышҡа табан 1 км алыҫлыҡта Мәнәҙе күле янында урынлашҡан. Күтәренке һаҙлыҡ, дөйөм майҙаны 323,0 га, торфтың уртаса ҡалынлығы 1,5 м, иң ҡалыны — 3,0 м, эшкәртелмәгән торф запасы 1125,0 мең м3. Ер аҫты һыуҙары м‑н туйына. Аҡ ҡайын, тал,...
АҠМАНОВ Айтуған Ирек улы
АҠМАНОВ Айтуған Ирек улы (16.5.1966, Өфө), тарихсы. БР ФА‑ның мөхбир ағзаһы (2009), тарих ф. д‑ры (2003), проф. (2005). И.Ғ.Аҡмановтың улы. БДУ‑ны тамамлаған (1988), 1993 й. алып шунда уҡ эшләй (2005 й. башлап Рәсәй тарихы, историография һәм сығанаҡтарҙы өйрәнеү каф. мөдире), бер үк ваҡытта 2016 й....
АҠМАНОВ Ирек Ғайса улы
АҠМАНОВ Ирек Ғайса улы [19.8.1933, БАССР‑ҙың Ейәнсура р‑ны Ырыҫҡол а. (Ырымбур өлк. Һарыҡташ р‑ны)], тарихсы. Тарих ф. д‑ры (1981), проф. (1984). РФ юғары мәктәбенең атҡ. хеҙм‑ре (2006), БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1985), РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (1998). МДУ‑ны тамамлаған (1957)....
АҠМОРОН, Баймаҡ р‑нындағы ауыл
АҠМОРОН, Баймаҡ р‑нындағы ауыл, Аҡморон а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 15 км һәм Сибай т. юл ст. К.‑Көнб. табан 56 км алыҫлыҡта Бәләкәй Аҡморон й. (Һаҡмар й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 416 кеше; 1939 — 751; 1959 — 1019; 1989 — 1596; 2002 — 1549; 2010 — 1430 кеше. Башҡорттар, урыҫтар...
АҠМУЛЛА
АҠМУЛЛА [ысын исеме Камалетдинов Мифтахетдин Камалетдин улы; 14.12.1831, Ырымбур губ. Бәләбәй өйәҙе Күл‑Иле‑Мең улусы Туҡһанбай а. (БР‑ҙың Миәкә р‑ны) — 8.10.1895, ш. уҡ губ. Троицк өйәҙе Һарыҫтан а. янында, Мейәс Заводы ҡсб (Мейәс ҡ.) ерләнгән], башҡ. мәғрифәтсе‑шағиры. Мулла ғаиләһендә тыуған. Архив...
АҠМУЛЛА М. МУЗЕЙЫ
АҠМУЛЛА М. МУЗЕЙЫ. Миәкә р‑ны Туҡһанбай а. урынлашҡан. 1981 й. Аҡмулланың тыуыуына 150 йыл тулыу айҡанлы Милли музей филиалы булараҡ асыла, 2002 й. алып Милли әҙәби музей филиалы. Әҙәби музей фондында 500‑ҙән ашыу һаҡлау берәмеге, ш. иҫ. Аҡмулланың 1904 й. Ҡазанда баҫтырылған шиғырҙар йыйынтығы; Башҡортостандың...
АҠМЫРҘИН Яхъя Фәйрүз улы
АҠМЫРҘИН Яхъя Фәйрүз улы (1894, Ырымбур губ. Орск өйәҙе 3‑сө Йомағужа а., хәҙ. Медногорск ҡ. составындағы Беләүтамаҡ а., — 1972, шунда уҡ), халыҡ йырсыһы. Йомшаҡ, сағыу тауыш эйәһе. Репертуарында “Зөлхәбирә”, “Мәҙинәкәй”,“Сәлимәкәй” һ.б. башҡ. халыҡ йырҙары. Уның башҡарыуында быға тиклем билдәле булмаған...
АҠНАЗАР, Мәләүез р‑нындағы ауыл
АҠНАЗАР, Мәләүез р‑нындағы ауыл, Һарыш а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Мәләүез т. юл ст. Көнс. табан 34 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 182 кеше; 1920 — 269; 1939 — 151; 1959 — 202; 1989 — 161; 2002 — 189; 2010 — 168 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ пункты,...
АҠНАЗАР, хан
АҠНАЗАР, А.Солтан (?—1580/81), хан. Сыңғыҙхан нәҫеле, Ҡаҙаҡ ханлығына нигеҙ һалыусыларҙың береһе булған Жанибәк хандың ейәне. Оло Нуғай Урҙаһы кенәздәре, Бохара ханы Абдуллаһ II, ойраттар, ҡырғыҙҙар м‑н һуғыш алып бара. 16 б. 30‑сы йй., Алтаҡар үлтерелгәндән һуң, үҙенең хакимлығын Башҡортостандың көньяғына...
АҠНАЗАР, Хәйбулла р‑нындағы ауыл
АҠНАЗАР, Хәйбулла р‑нындағы ауыл, Аҡъюл а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнб. 48 км һәм Һары т. юл ст. (Ырымбур өлк.) Т.‑Көнб. табан 104 км алыҫлыҡта Бирмәҫбаш й. (Һаҡмар й. ҡушылдығы) тамағында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 478 кеше; 1920— 632; 1939 — 188; 1959 — 243; 1989 — 201; 2002 — 202; 2010 — 151 кеше....
АҠНАЗАРОВ Зекериә Шәрәфетдин улы
АҠНАЗАРОВ Зекериә Шәрәфетдин улы (22.8.1924, БАССР‑ҙың Йылайыр кантоны Ямаш а. — 2.4.2000, Өфө), дәүләт эшмәкәре. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Өлкә‑ара партия мәктәбен (Свердловск ҡ., 1948), К.А.Тимирязев ис. Башҡ. пед. ин‑тын (1950) тамамлаған, 1960—62 йй. КПСС ҮК эргәһендәге Ижт. фәндәр акад. (Мәскәү)...
АҠСА
АҠСА, тауар хаҡының дөйөм эквиваленты. Көньяҡ Уралда тәүге металл А. б.э. сиктәрендә барлыҡҡа килә, быны Иштуған ҡурғандарында Митридат VI Евпатор (б.э.т. 132—63 йй.) дәүеренә ҡараған понтий тәңкәләре табылыуы дәлилләй. 9—11 бб. Көньяҡ Урал Ғәрәп хәлифәтенең аҡса һуғыу йорттарында баҫылған Куфи дирһәмдәре...
АҠСА ӘЙЛӘНЕШЕ
АҠСА ӘЙЛӘНЕШЕ, тауарҙың әйләнешен, тауарһыҙ түләүҙәрҙе, иҫәп‑хисапты хеҙмәтләндереүсе ҡулаҡсалы һәм ҡулаҡсаһыҙ аҡса хәрәкәте. Ҡулаҡсалы А.ә. тауарға һәм хеҙмәтләндереүгә түләү б‑са иҫәп‑хисапта, эш хаҡын, премия, пособие, пенсия, стипендия, страховкаларҙы түләүҙә ҡулланыла.
Ҡулаҡсаһыҙ А.ә. — хаҡтың...
АҠСАБАН, ҡош
АҠСАБАН (Mergus albellus), ҡаҙ һымаҡтар отрядының өйрәктәр ғаиләһенә ҡараған ҡош. Евразияла таралған. Күсәр ҡош. Кәүҙә оҙонлоғо 38—44 см, ауырлығы 500—800 г, ҡанаттарының ҡоласы 55—69 см. Инә һәм ата А. (йәш ҡоштар һәм төләгәндән һуң) башлыса һоро, һорғолт аҡ ҡорһаҡлы, көрән башлы. Яҙын ата ҡоштарҙың...
АҠСӘЙЕТ УРТА МӘКТӘБЕ, Тәтешле р‑ны
АҠСӘЙЕТ УРТА МӘКТӘБЕ, Тәтешле р‑ны. 1905 й. мәҙрәсә булараҡ нигеҙ һалына, 1919 й. алып 1‑се баҫҡыс берҙәм хеҙмәт мәктәбе, 1929 й. — колхоз йәштәре мәктәбе, 1936 й. хәҙ. статусын ала. Тәтешле р‑ны Артауыл, Еремйә, Илмәт, Йосоп аа. 4 филиалы эшләй. Компьютер класы, интернет‑үҙәк, тамаша һәм спорт залы,...
