Список материалов
ХАЛИҠОВ Муллайән Дәүләтша улы
ХАЛИҠОВ Муллайән Дәүләтша улы [4.2.1894, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Аҡтау а., хәҙ. БР-ҙың Бүздәк р-ны Иҫке Аҡтау а., — 27.9.1937, Мәскәү], Башҡорт милли хәрәкәте эшмәкәре. “Мөхәмәҙиә” мәҙрәсәһен, Ҡыҙыл профессура иҡт. ин-тын (Мәскәү, 1933) тамамлаған. 1915 й. алып Орск ҡ. уҡытыусы, 1917 й. башлап Ырымбур...
ХАЛИҠОВ Тимербулат Ғәләүетдин улы
ХАЛИҠОВ Тимербулат Ғәләүетдин улы [17.1.1917, Өфө губернаһы Стәрлетамаҡ өйәҙе Кинйәбулат а. (БР‑ҙың Ишембай районы) — 17.6.1958, шунда уҡ], Советтар Союзы Геройы (1944). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1930 й. алып һәм 1940—41 йй. БАССР‑ҙың Маҡар районы “Урал” колхозында, 1935 й. башлап Маҡар МТС-ында эшләй....
ХАЛИҠОВ Тимербулат Ғәләүетдин улы
ХАЛИҠОВ Тимербулат Ғәләүетдин улы [17.1.1917, Өфө губернаһы Стәрлетамаҡ өйәҙе Кинйәбулат а. (БР‑ҙың Ишембай районы) — 17.6.1958, шунда уҡ], Советтар Союзы Геройы (1944). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1930 й. алып һәм 1940—41 йй. БАССР‑ҙың Маҡар районы “Урал” колхозында, 1935 й. башлап Маҡар МТС-ында эшләй....
ХАЛИҠОВ Хәбибназар Һиҙиәт улы
ХАЛИҠОВ Хәбибназар Һиҙиәт улы [9.8.1918, Ырымбур губ. Орск өйәҙе Үрге Иҙрис а. (БР-ҙың Баймаҡ р-ны) — 2.1.1996, шунда уҡ], хужалыҡ эшмәкәре. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1936— 79 йй. (өҙөклөк м-н) Октябрҙең 50 йыллығы ис. к-зда эшләй (1950 й. алып рәйес); 1946 й. башлап “1-се май” к-зында (1947 й. тиклем,...
ХАЛИҠОВА Рәйсә Хәлил ҡыҙы
ХАЛИҠОВА Рәйсә Хәлил ҡыҙы (16.3.1934, Ҡаршы ҡ. — 14.9.2005, Өфө), тел белгесе. Филол. ф. д-ры (1992),проф.(1995). БАССР-ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм-ре (1987). МДУ эргәһендәге Көнсығыш телдәр ин-тын тамамлаған (1958). 1962 й. алып СДПИ-ла(1966 й.—башҡорт теле һәм әҙәбиәте каф. мөдире), 1967 й. — БДПИ-ла уҡытҡан,...
ХАЛИУЛЛИН Юрий Михайлович
ХАЛИУЛЛИН Юрий Михайлович (10.8.1943, БАССР-ҙың Шаран р-ны Анисимова Поляна а.), инженер-механик. Контр-адмирал (1990). Техник ф. д-ры (1996), проф. (1998). РФ-тың атҡ. фән эшмәкәре (2002). Юғары хәрби-диңгеҙ инженерҙар уч-щеһын (Пушкин ҡ., 1968),Хәрби-диңгеҙ акад. (Ленинград, 1975) тамамлаған. 1968...
ХАЛЦЕДОН, минерал
ХАЛЦЕДОН (гр. chalkedon), минерал, кварцтың микросүсле төҙөлөшө булған йәшерен кристаллы төрө, SiO2. Составына 97—99% SiO2, Fe3+, Mn һ.б. ҡушылмалар инә. Агрегаттары: һарҡыу бөрө һымаҡ, ҡабыҡтар, төйөрсәләр. Төҫө б-са Х. төрҙәре: ҡыҙғылт аҡыҡ, карнеол (ҡыҙғылт һары), хризопраз (йәшел алма һымаҡ), сардер...
ХАЛЫҠ
ХАЛЫҠ, тарихи яҡтан ойошҡан, халыҡтың тәбиғи артыуы процесында өҙлөкһөҙ тулыланған, айырым терр-яла йәшәгән кешеләр төркөмө. Х. өсөн даими халыҡһаныныңғәмәли үҙгәреше, механик (халыҡ миграцияһы), соц. (ҡара: Социаль стратификация) хәрәкәттәр хас, һөҙөмтәлә халыҡ һаны, халыҡтың урынлашыуы һәм тығыҙлығы,...
ХАЛЫҠ АЗАТЛЫҒЫ ПАРТИЯҺЫ
ХАЛЫҠ АЗАТЛЫҒЫ ПАРТИЯҺЫ, конституцион-демократик партия, к а д е т т а р, 1905—17 йй. Рәсәйҙә либераль партия. Окт. Ойоштороу съезында булдырыла (Мәскәү). Партия составына традицион земство либерализмы һәм либераль-демократик интеллигенция вәкилдәре (“Азатлыҡ союзы” һәм “Союз земцев-конституционалистов”...
ХАЛЫҠ АРМИЯҺЫ
ХАЛЫҠ АРМИЯҺЫ, Бөтә Рәсәй Ойоштороу йыйылышы ағзалары комитетының ҡораллы көстәре. 1918 й. 8 июнендә Бөтә Рәсәй Ойоштороу йыйылышы ағзалары ком-тының Баш штабы приказы б-са Һамар ҡ. ойошторола. Х.а. составына Төньяҡ (Кама буйы), Сызрань (Волга буйы), Хвалынск (Көньяҡ) ғәскәрҙәре төркөмө, ш. уҡ Башҡорт...
ХАЛЫҠ АУЫҘ‑ТЕЛ ИЖАДЫ, ҡара: Фольклор
ХАЛЫҠ АУЫҘ‑ТЕЛ ИЖАДЫ, ҡара: Фольклор.
ХАЛЫҠ БЕЙЕҮЕ
ХАЛЫҠ БЕЙЕҮЕ, халыҡ сәнғәтенең иң боронғо төрө. Башҡорттарҙа Х.б. халыҡтың тарихи һәм соц. тормош шарттары йоғонтоһонда формалашҡан һәм үҫешкән. Унда хеҙмәт эшмәкәрлегенең үҙенсәлектәре, төрлө йола һәм дини инаныуҙар, тирә-яҡ тәбиғәтте, йәнлек, ҡош, хайуан ҡылыҡтарын образлы ҡабул итеү сағылдырылған....
ХАЛЫҠ ГЕОГРАФИЯҺЫ
ХАЛЫҠ ГЕОГРАФИЯҺЫ, иҡтисади һәм социаль география бүлеге, төрлө тәбиғи, соц. һәм иҡт. шарттарҙа халыҡтың составын, урынлашыуын һәм терр. ойошоуын өйрәнә. Х.г. халыҡтың тәбиғи артыуының, халыҡтың енес‑йәш буйынса структураһының, уның соц., этник һәм ғаилә-никах составының һ.б., хеҙмәт ресурстары урынлашыуының...
ХАЛЫҠ ДИПЛОМАТИЯҺЫ АССОЦИАЦИЯҺЫ
ХАЛЫҠ ДИПЛОМАТИЯҺЫ АССОЦИАЦИЯҺЫ, БР халыҡтарының рухи, мәҙәни һәм белем кимәлен күтәреү, башҡа илдәр халҡы м-н дуҫлыҡ һәм хеҙмәттәшлекте нығытыу маҡсатында төҙөлгән йәмәғәт берекмәһе. Өфөлә урынлашҡан. 1996 й. “Яңы Башҡортостан өсөн” респ. берекмәһе, “Башҡортостан—Франция” һәм “Башҡортостан—Бөйөк Британия”...
ХАЛЫҠ ИЖАДЫ ҮҘӘГЕ
ХАЛЫҠ ИЖАДЫ ҮҘӘГЕ. Өфөлә урынлашҡан.1937 й.Башҡ-н респ. халыҡ ижады йорто булараҡ ойошторола, 1980 й. алып Респ. фәнни-методик халыҡ ижады һәм мәҙәни-ағартыу эштәре үҙәге, 1991 й. башлап Респ. халыҡ ижады үҙәге. Нефтекама (1998; дир. В.К.Юрин) һәм Бәләбәй (2005; дир. Г.М.Хальзов) ҡҡ. филиалдары бар....
ХАЛЫҠ ИҪӘБЕН АЛЫУ
ХАЛЫҠ ИҪӘБЕН АЛЫУ, махсус ойошторолған статистик күҙәтеүҙәр. Билдәле ваҡытҡа ҡарата иҫәп алыу объекттарының иҫәбе (һаны, майҙаны һ.б.) һәм составы т-дағы мәғлүмәттәрҙе йыйыу, дөйөмләштереү, баһалау, анализлау һәм баҫтырып сығарыуҙы үҙ эсенә ала; дәүләт, соц., иҡт. һәм демография сәйәсәте йүнәлештәрен...
ХАЛЫҠ ЙЫРСЫЛАРЫ ҺӘМ МУЗЫКАНТТАРЫ
ХАЛЫҠ ЙЫРСЫЛАРЫ ҺӘМ МУЗЫКАНТТАРЫ, халыҡ музыкаһын һаҡлаусылар, башҡарыусылар, милли муз.-поэтик мираҫ һәм башҡарыу традицияларын дауам итеүселәр. Башҡорт йырсылары һәм музыканттарына тауыштары, халыҡ музыка ҡоралдары м-н оҫта эш итеү хас; үҙ ижадтары м-н улар теге йәки был халыҡ сәнғәте мәктәбен күрһәтә....
ХАЛЫҠ КАЛЕНДАРЫ
ХАЛЫҠ КАЛЕНДАРЫ, йыл ваҡытын бүлеү, иҫәпләү һәм регламентлау йәһәтенән тарихи яҡтан ойошҡан система, традицион йолалар һәм байрамдар циклын, хужалыҡ һәм көнкүреш практикаһын, ш. уҡ төрлө ышаныуҙарҙы һәм фольклорҙы барлыҡҡа килтерә. Башҡорттарҙа Х.к. (ҡояш һәм ай календарын үҙ эсенә ала) тәбиғәт күренештәре...
ХАЛЫҠ КОМИССАРҘАРЫ СОВЕТЫ
ХАЛЫҠ КОМИССАРҘАРЫ СОВЕТЫ, Совнарком, Хөкүмәт, БАССР дәүләт власының юғары башҡарма һәм күрһәтмә биреү органы. 1920 й. июлендә Стәрлетамаҡ ҡ. РСФСР Конституцияһы һәм Бөтә Рәсәй ҮБК һәм РСФСР ХКС-ының “Автономиялы Совет Башҡорт Республикаһының дәүләт ҡоролошо тураһында” ҡарарына ярашлы АСБР-ҙың 1-се...
ХАЛЫҠ ҠОРАЛДАРЫ МИЛЛИ ОРКЕСТРЫ
ХАЛЫҠ ҠОРАЛДАРЫ МИЛЛИ ОРКЕСТРЫ. 2001 й. Башҡорт филармонияһы эргәһендә БР Х.ҡ.м.о. булараҡ ойошторола, тәүге концерты 2001 й. 1 окт. була. 1-се художество етәксеһе һәм дирижёры — Р.М.Ғәйзуллин. Оркестр репертуары: М.Х.Әхмәтов — “Башҡорт рапсодияһы” (“Башкирская рапсодия”), “Дуҫым Рәмилгә соло-фантазия”...
