Список материалов
ЧАШКИН, Ҡалтасы р-нындағы ауыл
ЧАШКИН, Ҡалтасы р-нындағы ауыл, Әмзебаш а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.-Көнб. 20 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.-Көнб. табан 75 км алыҫлыҡта Әмзә й. (Беүә й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 182 кеше; 1920 — 223; 1939 — 196; 1959 — 169; 1989 — 104; 2002 — 107; 2010 — 88 кеше. Мариҙар йәшәй (2002).
Ауылға...
ЧӘЛӘБИ Мөхәмәт, төрки шағиры
ЧӘЛӘБИ Мөхәмәт, Языжы оғлы Мәхмәт, Язычызада Мәхмәт, Шәйех Мөхәмәт Бижан, Язычы уғылы Мөхәмәт Чәләби һ.б. (яҡынса 1358—68, Византия — 1451, шунда уҡ), төрки шағиры. “Магариб әз-заман”, “Шәһре фосус әл-хикәм”, “Фатиха тәфсире” агиографик китаптары авторы. “Магариб әз-заман” уның билдәле “Мөхәмәҙиә”...
ЧВАНОВ Михаил Андреевич
ЧВАНОВ Михаил Андреевич (25.7.1944, БАССР-ҙың Салауат районы Иҫке Михайловка а., хәҙер БР-ҙың шул уҡ районы Малаяҙ а.), яҙыусы. БР‑ҙың халыҡ яҙыусыһы (2021). РФ‑тың (2002), БР‑ҙың (1994) атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, СССР‑ҙың ер аҫты разведкаһы отличнигы (1967). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1976). БДУ-ны...
ЧВАНОВ Михаил Андреевич
ЧВАНОВ Михаил Андреевич (25.7.1944, БАССР-ҙың Салауат районы Иҫке Михайловка а., хәҙер БР-ҙың шул уҡ районы Малаяҙ а.), яҙыусы. БР‑ҙың халыҡ яҙыусыһы (2021). РФ‑тың (2002), БР‑ҙың (1994) атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, СССР‑ҙың ер аҫты разведкаһы отличнигы (1967). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1976). БДУ-ны...
ЧЕБОТАРЁВ Илья Егорович
ЧЕБОТАРЁВ Илья Егорович (2.8. 1929, Үҙәк Черноземье өлк. Берёзовка а. — 2.5.1982, Горький ҡ.), ветеринар врач. Ветеринария ф. д-ры (1967), проф. (1968). Һарытау зооветеринария ин-тын тамамлаған (1953). 1956 й. алып Семипалатинск зоотехния-ветеринария ин-тында эшләй. 1961 й. башлап БАХИ-ла (1966 й. —...
ЧЕВЕРЁВ Александр Михайлович
ЧЕВЕРЁВ Александр Михайлович (6.11.1889, Ырымбур губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Берда казактар отрубы — 2.10.1921, Өфө), революция хәрәкәте эшмәкәре. 1908 й. алып РСДРП ағзаһы. Граждандар һуғышында ҡатнашыусы. Ырымбур ҡала уч-щеһын тамамлаған. Өфөлә И.И.Гутман з-дында, Әстерхан ҡ. грузчик, Донбасста — шахтёр,...
ЧЕВПЕЦОВ Валентин Романович
ЧЕВПЕЦОВ Валентин Романович (5.2.1925, БАССР-ҙың Бөрө кантоны Дүртөйлө а., хәҙ. Дүртөйлө ҡ., — 4.12.1990, Өфө), гигиенист. Мед. ф. д-ры (1972), проф. (1977). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. БДМИ-ны тамамлағандан һуң (1952) Ҡаҙаҡ ССР-ында: Тимертау ҡ. санитария- эпидемиология станцияһында баш табип, 1955...
ЧЕКМАРЁВ Сергей Иванович
ЧЕКМАРЁВСергей Иванович (31.12.1909, Мәскәү — 11.5.1933, БАССР‑ҙың Ейәнсура р‑ны Сөләймән а. янында), шағир. В.М.Молотов ис. Мәскәү ит-һөт ин‑тын тамамлағандан һуң (1932) Хәйбулла р‑нының “Таналыҡ”, Ейәнсура р‑нының “Инәк” совхоздарында зоотехник булып эшләй. Үҙе тере сағында әҫәрҙәре баҫылмай. Ч. әҫәрҙәре...
ЧЕКРАНОВ Юрий Андреевич
ЧЕКРАНОВ Юрий Андреевич (31.10.1943, Өфө ҡ. — 16.12.2021, шунда уҡ), спортсы. Мотоспорт буйынса СССР-ҙың халыҡ-ара класлы спорт мастеры (1968). П.Ф. Лесгафт исемендәге Ленинград физик культура институтын тамамлаған (1975). Төҙөлөш тресы №3 спорт мотоклубы тәрбиәләнеүсеһе (тренеры А.М.Әхмәҙиев). Спидвей...
ЧЕЛОВ Николай Михайлович
ЧЕЛОВ Николай Михайлович (1909, Өфө губернаһы Стәрлетамаҡ өйәҙе Левашёв а., хәҙер Стәрлетамаҡ ҡ. эсендә, — 9.12.1943, Керчь ҡ. ерләнгән), Советтар Союзы Геройы (1944). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. “Выстрел” РККА‑ның командирҙар составын камиллаштырыу юғары атыу-тактика курстарын тамамлаған (1941). 1928 й....
ЧЕЛПАНОВСКИЙ Анатолий Фёдорович
ЧЕЛПАНОВСКИЙ Анатолий Фёдорович (24.4.1936, Харьков ҡ. — 29.4.2005, Ишембай ҡ.), инженер-механик. Алтай политехник ин-тын тамамлаған (Барнаул ҡ., 1963). 1955—56 йй. һәм 1958 й. алып Алтай трактор з-дында, 1963 й. — машиналар эшләү з-дында (икеһе лә — Рубцовск ҡ.) эшләй. 1981 й. башлап Ишембай “Витязь”...
ЧЕМБЕРДЖИ Николай Карпович
ЧЕМБЕРДЖИ Николай Карпович (24.8.1903, С.-Петербург губ. Царское Село ҡ. — 22.4.1948, Мәскәү), композитор. БАССР-ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1944). СССР Композиторҙар союзы ағзаһы (1933). Мәскәү консерваторияһын тамамлаған (1929; А.Н. Александров класы). 1936—37 йй. СССР Композиторҙар союзының Мәскәү...
ЧЕМЕРИС Алексей Викторович
ЧЕМЕРИС Алексей Викторович (3.2.1957, Өфө ҡ.), биохимик, молекуляр биолог. Биология фәндәре докторы (2000), профессор (2001). БР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (2003). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1979) Биохимия һәм генетика институтында эшләй: 1988 й. алып өлкән ғилми, 1990 й. — төп ғилми хеҙмәткәр, 1994 й. —...
ЧЕНӘКӘЙ, шағир
ЧЕНӘКӘЙ (ысын исеме Ғиззәтуллин Төхвәтулла, башҡа мәғлүмәттәр б-са, Ченәкәев Төхвәтулла Ғиззәтулла улы; 2.1.1893, Ырымбур губ. Силәбе өйәҙе Рәдүт а., хәҙ. Силәбе өлк. Чесмен р-ны, — 1959, Андижан ҡ.), шағир. 1913—46 йй. Ырымбур, Өфө, Ҡазан ҡҡ., Үзбәк ССР-ында уҡытыусы булып эшләй, 1920—24 йй. “Мәғариф...
ЧЕПИКОВ Константин Романович
ЧЕПИКОВ Константин Романович (25.12.1900, Смоленск губ. Владимир а. — 24.7.1989, Мәскәү), геолог. СССР ФА-ның мөхбир ағзаһы (1953), геол.-минералогия ф. д-ры (1944). СССР-ҙың почётлы нефтсеһе (1971), СССР-ҙың почётлы ер аҫты разведкалаусыһы (1980). Граждандар һуғышында ҡатнашыусы. Мәскәү тау акад. тамамлаған...
ЧЕРДАНЦЕВ Александр Алексеевич
ЧЕРДАНЦЕВ Александр Алексеевич (15.11.1871, Пермь губ. Лисвяный Приискыһы ҡсб — 16.7.1943, Өфө), библиограф, провизор. Мәскәү ун-тының мед. ф-тын тамамлағандан һуң (1899) Үрге Исәт з-дында (Екатеринбург ҡ.), 1915 й. алып Император Кешене яратыу ком-тында дарыухана мөдире. 1917 й. башлап Өфө губерна...
ЧЕРЕМШАНСКИЙ Василий Макарович
ЧЕРЕМШАНСКИЙ Василий Макарович (1821—1869), тыуған яҡты өйрәнеүсе. Горы-Горецк ер эштәре мәктәбен тамамлаған. Ырымбур дини семинарияһында, һуңынан Дини семинарияла уҡытҡан. Фәнни тикшеренеүҙәре Ырымбур крайы тарихына арналған. “Описание Оренбургской губернии в хозяйственно- статистическом, этнографическом...
ЧЕРЕПАХИН Сергей Павлович
ЧЕРЕПАХИН Сергей Павлович [1.10.1923, БАССР-ҙың Бөрө кантоны Байҡы а. (БР-ҙың Ҡариҙел р-ны) — 4.2.1989, Өфө, БАССР-ҙың Дыуан р-ны Октябрьский ҡсб ерләнгән], Советтар Союзы Геройы (1945). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1942 й. июненән Көньяҡ-Көнбайыш, 3-сө Украина һәм 1-се Белоруссия фронттарында хеҙмәт...
ЧЕРЕПЕНЬКИН Сергей Семёнович
ЧЕРЕПЕНЬКИН Сергей Семёнович (14.2.1952, Белорет ҡ.), тренер. Ауыр атлетика б-са Рәсәйҙең атҡ. тренеры (1995) һәм СССР-ҙың спорт мастеры (1973). БР-ҙың атҡ. физик культура хеҙм-ре (1994). Волгоград физик культура ин-тын тамамлаған (1977). “Хеҙмәт” ДСО-һы тәрбиәләнеүсеһе (Белорет; тренеры А.Е.Зайцев)....
ЧЕРКАСКҮЛ МӘҘӘНИӘТЕ
ЧЕРКАСКҮЛ МӘҘӘНИӘТЕ, һуң бронза быуатының археологик мәҙәниәте. Б.э.т. 15— 12 бб. ҡарай, иртә (б.э.т. 15—14 бб.) һәм һуң (б.э.т. 13—12 бб.) осорҙарға бүленә. Черкаскүл ярындағы (Силәбе өлк.) Черкаскүл II торамаһы исеме м-н аталған. Андрон мәҙәни-тарихи берлегенә инә. Башлыса Урал аръяғының тау-урман...
