Список материалов
ШАКИРОВ Үлмәҫ Шакир улы
ШАКИРОВ Үлмәҫ Шакир улы (20.12. 1923, БАССР‑ҙың Бөрө кантоны Яңы Аҫау а., хәҙ. Балтас р‑ны Аҫау а., — 20.8.1998, шунда уҡ), Советтар Союзы Геройы (1944). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Балтас р‑нының “Үрнәк” к‑зында эшләй. 1941 й. июленән Көнбайыш, Калинин, 1‑се Балтик буйы һәм 3‑сө Белоруссия фронттарында...
ШАКИРОВА Ғәлиә Рәфғәт ҡыҙы
ШАКИРОВА Ғәлиә Рәфғәт ҡыҙы (4.2.1950, Өфө), биолог. Биол. ф. д‑ры (2000), проф. (2002). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1973) Миәкә р‑нының Елдәр урта мәктәбе уҡытыусыһы, 1974 й. алып Башҡ‑н нефть эшкәртеү ҒТИ хеҙм‑ре. 1978 й. башлап БДАУ‑ҙа: 1991—92 йй. һәм 1996—98 йй. лаб. өлкән ғилми хеҙм‑ре, бер үк ваҡытта...
ШАКИРОВА Зөлфиә Мәскүр ҡыҙы
ШАКИРОВА Зөлфиә Мәскүр ҡыҙы (5.6.1965, БАССР‑ҙың Саҡмағош р‑ны Үрге Аташ а.), йырсы. ТР‑ҙың халыҡ (2012) һәм атҡ. (1998) артисы, БР‑ҙың атҡ. артисы (2012). Өфө сәнғәт уч‑щеһын (1982; Ф.Ф.Сәғитова класы), БДПУ‑ны (2005) тамамлаған. 1990 й. алып Татар филармонияһы, 1995 й. — “Илһам” театр‑студияһы (икеһе...
ШАКИРОВА Лиә Закир ҡыҙы
ШАКИРОВА Лиә Закир ҡыҙы (14.2. 1921, Өфө — 29.7.2015, Ҡазан), тел белгесе, педагог‑методист. Пед. ф. д‑ры (1974), проф. (1975). РСФСР‑ҙың (1981) һәм ТАССР‑ҙың (1976) атҡ. фән эшмәкәре, ТАССР мәктәбенең атҡ. уҡытыусыһы (1968), СССР‑ҙың мәғариф отличнигы (1976). З.Ш.Шакировтың ҡыҙы. К.А.Тимирязев ис....
ШАКИРОВА Фәриҙә Миңлехан ҡыҙы
ШАКИРОВА Фәриҙә Миңлехан ҡыҙы (26.5.1953, Өфө), үҫемлектәр физиологы. Биол. ф. д‑ры (1999), проф. (2003). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2007). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1976) Биохимия һәм генетика ин‑тында эшләй (2000 й. алып бүлек мөдире). Фәнни эшмәкәрлеге стресҡа яраҡлашыуҙың молекуляр механизмдарын...
ШАКИРОВТАР
ШАКИРОВТАР, цирк артистары ғаиләһе, ат өҫтөндә оҫта йөрөүселәр‑һыбайлылар. Рәмил Мөнирулы Ш. (7.12.1954, БАССР‑ҙың Иглин р‑ны Келәш а.), БАССР‑ҙың атҡ. артисы (1984). Өфө циркы эргәһендәге Башҡорт цирк студияһын тамамлағандан һуң (1973) 1975 й. тиклем, 1977—83 йй., 1991—99 йй. “Башҡортостан егеттәре”...
ШАКШИН Анатолий Дмитриевич
ШАКШИН Анатолий Дмитриевич (13.1.1929, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ кантоны Крадено‑Михайловка а. — 22.11.2010, Төмән ҡ.), Соц. Хеҙмәт Геройы (1966). СССР‑ҙың почётлы нефтсеһе (1970). 1948 й. алып “Туймазабурнефть” тресының 2‑се быраулау контораһында быраулаусы, 1953 й. — быраулау мастеры, 1964 й. башлап Урай...
ШАҠАРЛЫ, Балаҡатай р‑нындағы ауыл
ШАҠАРЛЫ, Балаҡатай р‑нындағы ауыл, Иҫке Балаҡатай а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 18 км һәм Үңкерҙе т. юл ст. (Силәбе өлк.) К.‑Көнб. табан 18 км алыҫлыҡта Шаҡарлы й. (Әй й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 671 кеше; 1920 — 920; 1939 — 472; 1959 — 547; 1989 — 414; 2002 — 413; 2010 — 331...
ШАҠША, Иглин р‑нындағы ауыл
ШАҠША, Иглин р‑нындағы ауыл, Ҡалтыман а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Иглин т. юл ст. К.‑Көнб. табан 25 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 71 кеше; 1920 — 102; 1939 — 137; 1959 — 49; 1989 — 63; 2002 — 192; 2010 — 290 кеше. Башҡорттар, белорустар, урыҫтар йәшәй (2002).
Ауылға Өфө өйәҙендә алпауыт...
ШАҠША, ҡасаба
ШАҠША, ҡала тибындағы ҡасаба, 1980 й. алып Өфө эсендә урынлашҡан. Ҡасабаға 1890 й. Өфө өйәҙендә Һамар‑Златоуст (хәҙ. Куйбышев) т. юлын төҙөүгә бәйле Ураҡ станцияһы ҡасабаһы (Князев а. эргәһендә) булараҡ нигеҙ һалына. 1896 й. 7 йортта 58 кеше йәшәгән. 1910 йй. алып Шаҡша станцияһы ҡасабаһы булараҡ теркәлгән....
ШАЛҒЫЗ ЙЫРАУ
ШАЛҒЫЗ ЙЫРАУ, Шалғыйыз йырау, Шалғииз Теләнсе ул ы,шағир‑импровизатор.Уныңт‑да документаль мәғлүмәттәр һаҡланмаған. Ҡайһы бер башҡорт, ҡаҙаҡ, ҡарағалпаҡ ғалимдарының (М.Х.Иҙелбаев, Х.Суюншалиев, К. Мәмбәтов һ.б.) фекеренсә, Ш.й. 1465 й. Яйыҡ й. һул ярында тыуған. Хәрби походтарҙа ҡатнашып, Ҡырымда,...
ШАЛҠАН, Бөрө р‑нындағы ауыл
ШАЛҠАН, Бөрө р‑нындағы ауыл, Миәҙек а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 38 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 55 км алыҫлыҡта Талбаҙы й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 815 кеше; 1920 — 828; 1939 — 791; 1959 — 768; 1989 — 513; 2002 — 560; 2010 — 576 кеше. Мариҙар йәшәй (2002)....
ШАЛФЕЙ
ШАЛФЕЙ, сальвия (Salvia), ирен сәскә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлектәр заты. Яҡынса 700 төрө билдәле, бөтә Ер шары буйлап таралған. Башҡортостанда 5 төрө үҫә: дала Ш., ҡоро дала Ш. һ.б. Ҡуйы йәки һирәк төклө күп йыллыҡ үләндәр. Һабаҡтары төҙ, ябай йәки тарбаҡлы, бейеклеге 30—125 см. Япраҡтары бөтөн...
ШАЛЫМ БӨГӨЛӨ
ШАЛЫМ БӨГӨЛӨ, Ш а л ы м ‑К а л и н и н б ө г ө л ө, ултырма тоҡомдар м‑н тулып етмәгән кире тектоник структура. Кама-Кинәле бөгөлдәре системаһына ҡарай. Бөрө биләне һәм Башҡорт көмбәҙенең көнбайыш битләүе тоташҡан урында Сарапул бөгөлөнән тармаҡлана. 1965—71 йй. Ш.б., һуңыраҡ Р.О.Хачатрян һ.б. тарафынан...
ШАЛЯПИН Фёдор Иванович
ШАЛЯПИН Фёдор Иванович (1.2. 1873, Ҡазан — 12.4.1938, Париж, 1984 й. Мәскәүҙең Новодевичье зыяратына күсереп ерләнгән), йырсы (юғары бас). Респ. халыҡ артисы (1918). 1890—91 йй. С.Я.Семёнов‑Самарскийҙың опера труппаһы составында Өфөлә гастролдәрҙә булған. 1890 й. 18 дек. Дворяндар йыйылышы бинаһы залында...
ШАМАНЛЫҠ
ШАМАНЛЫҠ (эвенкса шаман, саман — ярһыған кеше), диндең тәүге формаларының береһе; ҡамлау ваҡытында шамандың (культ башҡарыусы) рухтар м‑н аралашыуы т‑дағы күҙаллауға нигеҙләнә. Анимизм, магия, тотемизм, фетишизм м‑н бәйле; элементтары төрлө дини системаларҙа бар. Ш. ҡорбан килтереү хас. Ҡамлау ваҡытында...
ШАМБЫ, балыҡ
ШАМБЫ (Lota lota), тәрәс һымаҡтар отрядының тәрәстәр ғаиләһенә ҡараған балыҡ. Евразияның, Төньяҡ Американың сөсө һыу ятҡылыҡтарында йәшәй. Башҡортостанда Ш. оҙонлоғо 60 см, ауырлығы 1,6 кг етә. Кәүҙәһе бәләкәй, оҙонса, алғы яҡта йомро, арт яҡта ян‑яғы ныҡ ҡыҫылған. Арҡаһы һарғылт йәшел, ҡайһы берҙә...
ШАММАЗОВ Айрат Минһаж улы
ШАММАЗОВ Айрат Минһаж улы (31.8.1947, Өфө ҡ.), инженер‑механик. БР ФА академигы (2009), техник фәндәр докторы (1986), профессор (1988). РФ‑тың (2003) һәм БР‑ҙың (1997) атҡаҙанған фән эшмәкәре, СССР юғары мәктәбе отличнигы (1985), РФ‑тың почётлы юғары профессиональ белем биреү хеҙмәткәре (1997), РФ газ...
ШАММАС Рауил Сәхиулла улы
ШАММАС (Шаммасов) Рауил Сәхиулла улы (9.11.1930, БАССР‑ҙың Ҡарағош р‑ны Уразай ҡсб, хәҙ. БР‑ҙың Стәрлебаш р‑ны Хәлекәй а.), шағир. БР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1994). Журналистар союзы (1965), Яҙыусылар союзы (1973) ағзаһы. Стәрлетамаҡ пед. ин‑тын тамамлаған (1969). 1952 й. алып Матрай, 1956 й. — Стәрлебаш...
ШАМРАТ, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл
ШАМРАТ, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл, Яңы Бәрҙәш а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 50 км һәм Щучье Озеро т. юл ст. (Пермь крайы) К.‑Көнс. табан 120 км алыҫлыҡта Йүрүҙән й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 282 кеше; 1920 — 317; 1939 — 441; 1959 — 486; 1989 — 319; 2002 — 285; 2010 — 283 кеше. Башҡорттар...
