Список материалов
ШЕЛЛЬ Юлиан Карлович
ШЕЛЛЬ Юлиан Карлович (1846 — 1.2.1881, Вильна губернаһы Вильна ҡ.), ботаник, флорист. 1877—78 йй. Өфө губернаһында һәм Ырымбур губернаһында ботаник‑географик тикшеренеүҙәр үткәргән, һөҙөмтәлә ҡатмарлы төҙөлөшлө көпшәле һәм ябай төҙөлөшлө үҫемлектәрҙең бик күп гербарий өлгөләре коллекцияһын йыйған (күпселек...
ШЕМӘК, Өфө р‑нындағы ауыл
ШЕМӘК, Өфө р‑нындағы ауыл, Шемәк а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнб. 47 км һәм Алкин т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 19 км алыҫлыҡта Шемәк й. (Ҡармасан й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1399 кеше; 1920 — 1833; 1939 — 1309; 1959 — 836; 1989 — 322; 2002 — 351; 2010 — 428 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002)....
ШЕМЕНКОВ Юрий Михайлович
ШЕМЕНКОВ Юрий Михайлович (4.5.1955, Өфө), инженер‑төҙөүсе. Техник ф. д‑ры (2007). ӨНИ‑не тамамлаған (1983). 1974 й. алып БР‑ҙың Төҙөлөш комплексы ғилми‑тикшеренеү, проект‑конструкторлыҡ һәм етештереү ин‑тында эшләй: 1987 й. башлап өлкән ғилми хеҙм‑р, 1993 й. — лаб. мөдире, 2009—16 йй. бүлек мөдире....
ШЕМЕТОВ Сергей Ильич
ШЕМЕТОВ Сергей Ильич (1872— ?), Ырымбур губернаһынан 3‑сө Дәүләт думаһы (1907—12) депутаты. Казак. 2 класлы ауыл уч‑щеһын тамамлаған. Станица атаманы. Думала прогрессистар фракцияһы ағзаһы. Артабанғы яҙмышы билдәһеҙ.
Д.А.Сафонов
Тәрж. М.Х.Хужин...
ШЕНДЕЛЬ Олег Васильевич
ШЕНДЕЛЬ Олег Васильевич (24.5. 1948, Коростень ҡ.), спортсы. Ғәмәли янғын спорты б‑са СССР‑ҙың спорт мастеры (1973). Свердловск янғын‑техник уч‑щеһын (1971), БДУ‑ны (1980) тамамлаған. “Динамо” физкультура‑спорт йәмғиәте тәрбиәләнеүсеһе. Өс быуынлы шыуҙырма баҫҡыс буйлап өйрәнеү башняһының өсөнсө ҡатына...
ШЕРГЕНГ Наталия Алексеевна
ШЕРГЕНГ Наталия Алексеевна (20.1.1959, БАССР‑ҙың Фёдоровка р‑ны Бала Сытырман а.), философ. Филос. ф. д‑ры (2003), проф. (2008). Куйбышев мәҙәниәт ин‑тын (1982) һәм БДУ‑ны (2004) тамамлаған. 1982 й. алып Башҡ‑н респ. мәҙәниәт техникумында (Стәрлетамаҡ ҡ.). 1997—2016 йй. (өҙөклөк м‑н) БДУ‑ның Стәрлетамаҡ...
ШЕРЕШОВЕЦ Валерий Владимирович
ШЕРЕШОВЕЦ Валерий Владимирович (15.2.1951, БАССР‑ҙың Иглин р‑ны Иглин а. — 15.10.2000, Өфө), химик. Химия ф. д‑ры (1992). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1973) Органик химия ин‑тында эшләй: 1980 й. алып өлкән, 1986 й. — төп ғилми хеҙм‑р, 1991 й. — фәнни эштәр б‑са дир. урынбаҫары, бер үк ваҡытта 1993 й. башлап...
ШЕРСТЕННИКОВ Николай Александрович
ШЕРСТЕННИКОВ Николай Александрович (3.2.1900, Вятка губ. Большой Рой а. — 2.1.1981, Өфө), гигиенист. Мед. ф. д‑ры (1942), проф. (1943). БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1957), СССР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1947). Ҡазан ун‑тын тамамлағандан һуң (1922) шунда уҡ эшләй, 1923—35 йй. Уржум ҡ. санитария табибы....
ШЕРСТОБИТОВ Евгений Павлович
ШЕРСТОБИТОВ Евгений Павлович (24.9.1938, БАССР‑ҙың Бөрө р‑ны Костарев а.), Соц. Хеҙмәт Геройы (1980). 1956— 57 йй. Ағиҙел йылға пароходсылығында эшләй. 1961—99 йй. “Уфаоргсинтез” ААЙ‑ында компрессор ҡулайламаһының өлкән машинисы. Ш. ҡатнашлығында 10‑сы биш йыллыҡ планды үтәгәндә юғары етештереү күрһәткестәренә...
ШЕСТАЕВ, Дәүләкән р‑нындағы ауыл
ШЕСТАЕВ, Дәүләкән р‑нындағы ауыл, Шестаев а/с үҙәге. Район үҙәгенән һәм Дәүләкән т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 30 км алыҫлыҡта Урта Өйҙөрәк й. (Дим й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 167 кеше; 1920 — 260; 1939 — 243; 1959 — 288; 1989 — 172; 2002 — 167; 2010 — 154 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ...
ШЕСТЫКОВ, Бөрө р‑нындағы ауыл
ШЕСТЫКОВ, Бөрө р‑нындағы ауыл, Суслов а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 17 кмё һәм Өфө т. юл ст. Т. табан 125 км алыҫлыҡта Шаҙы й. (Бөрө й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 262 кеше; 1920 — 407; 1939 — 376; 1959 — 410; 1989 — 211; 2002 — 181; 2010 — 217 кеше. Татарҙар, башҡорттар йәшәй...
ШЕСТЫКОВ, һаҙлыҡ
ШЕСТЫКОВ, М ү к л е, Шаҙы й. (Бөрө й. ҡушылдығы) туғайындағы һаҙлыҡ. Бөрө р‑ны Шестыков а. төньяҡҡа табан 1 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Бер‑береһенән айырылған 3 һаҙлыҡ комплексынан тора. Уйһыу һаҙлыҡ, дөйөм майҙаны 90,3 га, торфтың уртаса ҡалынлығы 2,0 м, иң ҡалыны — 4,2 м, эшкәртелмәгән торф запасы 1174,0...
ШЕФЕР Дэниел Эван
ШЕФЕР Дэниел Эван (27.8.1964, Чикаго ҡ., АҠШ), америка тарихсыһы. Филос. д‑ры (1995), проф. (2002). Вашингтон ун‑тын тамамлаған (Сент‑Луис ҡ., 1985). 1996 й. алып Бельмонт ун‑тында (Нашвилл ҡ.). Фәнни тикшеренеүҙәре 1917—25 йй. Урал‑Волга буйында совет милли сәйәсәтенә, ш. иҫ. БАССР һәм ТАССР‑ҙы ойоштороу...
ШЕШТӘР
ШЕШТӘР, кеше һәм хайуандар туҡымаларының патологик үҫеүе, күҙәнәктәрҙең бүленеүенә, үҫеүенә һәм айырымланыуына контроль яһаусы механизмдарҙың боҙолоуына бәйле барлыҡҡа килә. Хәүефһеҙ (липома, фиброма һ.б.) һәм яман (рак, саркома) Ш. бүленә. Яман Ш. хәүефһеҙ Ш. киҫкен күҙәнәк атипияһы, инвазияға һәләтлелеге...
ШИБАЕВ Иван
ШИБАЕВ Иван (?, Илек ҡаласығы — 8.7.1774, Ҡазан губ. Мамадыш а.), Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. Казактарҙан. Яйыҡ казак ғәскәрендә хеҙмәт итә. Ихтилалға 1773 й. 21 сент. ҡушыла. Ырымбур сик һыҙығы ҡәлғәләрендә, Исәт провинцияһында Пугачёвтың манифестарын тарата....
ШИБАЕВА Вера Михайловна
ШИБАЕВА Вера Михайловна (16.2. 1949, Свердловск өлк. Привокзальный ҡсб — 20.11.2000, Өфө), биҙәү‑ҡулланма сәнғәте рәссамы. Рәссамдар союзы ағзаһы (1993). 1985—88 йй. М.И.Калинин ис. Мәскәү художество‑сәнәғәт уч‑щеһының Өфө филиалында уҡыған.
1980 йй. алып нәфис текстиль сәнғәтенең төрлө техникаһында...
ШИВЕРЕКИЯ ҮЛӘНЕ
ШИВЕРЕКИЯ ҮЛӘНЕ (Schivereckia), әүернә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлектәр заты. 5 төрө билдәле, Көнсығыш Европала һәм Кесе Азияла таралған. Башҡортостанда төньяҡ, йәки подольск Ш. үҫә. Һорғолт йондоҙ һымаҡ төклө мендәргә оҡшаған ҡуйы тарбаҡлы күп йыллыҡ үлән. Генератив һабағының бейеклеге 10—25 см....
ШИГАЕВ Максим Григорьевич
ШИГАЕВ Максим Григорьевич (1726 — 10.1.1775, Мәскәү), Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. Яйыҡ казактарынан. 1772 й. ғин.—июнендә Яйыҡ казак ғәскәре ихтилалында ҡатнаша. 1773 й. 17 сент. Пугачёвтың баш күтәреүселәр отрядына ҡушыла, нояб. алып Хәрби коллегия ағзаһы. Баш...
ШИҒИСЫЛЫҠ
ШИҒИСЫЛЫҠ, исламдағы төп (сөнниселек м‑н бер рәттән) йүнәлештәрҙең береһе. 7 б. 2‑се ярт. барлыҡҡа килә, 8 б. уртаһында тулыһынса формалаша. Ш. юлынан барыусылар Ғәли хәлифә м‑н Фатима (Мөхәммәттең ҡыҙы) нәҫеленең имаматҡа хоҡуғын таный, тәүге хәлифәләрҙең (Ғосман, Ғүмәр, Әбү Бәкер) идара итеү законлығын...
ШИҒРИӘТ
ШИҒРИӘТ, башҡорт шиғриәте. Башҡорт фольклоры, боронғо төрки әҙәбиәте һәм урта быуаттар төрки әҙәбиәте ҡомартҡылары [Йософ Баласағуниҙың “Ҡотаҙғу белек”, Мәхмүт Ҡашғариҙың “Диуану лөғәт әт-төрк”, Әхмәт Йүгнәкиҙең “Һибәт әл‑хаҡаиҡ” (“Хәҡиҡәт бүләктәре”), Ҡол Ғәли, Ҡотб, Харәзми, С.Сараи, Хөсәм Кәтиб һ.б....
