Список материалов
ШОҢҠАРОВ Ниғмәт Динәхмәт улы
ШОҢҠАРОВ Ниғмәт Динәхмәт улы [1.1.1931, БАССР‑ҙың Дәүләкән р‑ны Ташлы а. (БР‑ҙың Әлшәй р‑ны) – 4.3.1994, Өфө, тыуған яғында ерләнгән], фольклорсы. БАССР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1988). Журналистар союзы ағзаһы (1963). К.А.Тимирязев ис. Башҡорт пед. ин‑тын тамамлаған (1954). 1958–90 йй. ТТӘИ‑лә ғилми...
ШОР ТЕЛЕ
ШОР ТЕЛЕ, төрки телдәрҙең береһе (уйғыр төркөмө). Шорҙарҙың милли теле. Кемерово өлк., ш. уҡ Красноярск крайында, Хакасияла таралған. Һөйләшеүселәр һаны – 6 меңдән ашыу кеше (2002). Алтай теленә һәм хаҡас теленә яҡын. Ш.т. мрассу һәм кондома диалекттары айырыла. Мрассу диалекты 20 б. 20—30‑сы йй. әҙәби...
ШОРНИКОВ Дмитрий Владимирович
ШОРНИКОВ Дмитрий Владимирович (24.11.1961, Өфө ҡ. — 20.10.2020, шунда уҡ), спортсы. Химия фәндәре кандидаты (1991). Спорт туризмы буйына Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (2005), бөтә Рәсәй категориялы судья (2012). БР‑ҙың атҡаҙанған физик культура хеҙмәткәре (2008). ӨНИ‑не тамамлаған (1984)....
ШОРОХОВ, Асҡын р‑нындағы ауыл
ШОРОХОВ, Асҡын р‑нындағы ауыл, Петропавловка а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнб. 7 км һәм Көйәҙе т. юл ст. (Пермь крайы) К.‑Көнс. табан 104 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 30 кеше; 1939 — 78; 1959 — 169; 1989 — 130; 2002 — 137; 2010 — 122 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ...
ШОРТ‑ТРЕК
ШОРТ‑ТРЕК (ингл. short trak, һүҙмә‑һүҙ — ҡыҫҡа юл), конькиҙа шыуыу спорты төрө, хоккей майҙансығында билдәләнгән ҡыҫҡа овал ябыҡ юлда йүгереү. Күпбәйгелә, айырым дистанцияларҙа һәм эстафетала ярыштар айырыла. Башҡортостанда Ш.‑т. 1987 й. Өфөләге 1‑се СДЮСШОР‑ҙа Ш.‑т. бүлексәһе асылыуға бәйле үҫешә (тренеры...
ШОРТГОРН ТОҠОМО
ШОРТГОРН ТОҠОМО, һыйыр малының ит‑һөт йүнәлешле тоҡомо. Тоҡом эсендәге типтары: ит һәм һөт‑ит. 18 б. Англияла урындағы ҡыҫҡа мөгөҙлө малдарҙы голланд һәм галловей тоҡомдарын башлап ҡасырыу юлы м‑н яҡшыртыу һәм малдарҙы ит һәм һөт продуктлылығы б‑са һайлап алыу һөҙөмтәһендә сығарыла. Рәсәйгә Ш.т. малы...
ШОСТАКОВИЧ Дмитрий Дмитриевич
ШОСТАКОВИЧ Дмитрий Дмитриевич (25.9.1906, С.‑Петербург — 9.8.1975, Мәскәү), композитор, пианист, педагог, муз.‑йәмәғәт эшмәкәре. СССР‑ҙың (1954), БАССР‑ҙың (1964) халыҡ артисы. Сәнғәт ғилеме д‑ры (1965), проф. (1939). Соц. Хеҙмәт Геройы (1966). Ленинград консерваторияһын тамамлаған (1923, Л.В.Николаевтың...
ШӨҒӘЙЕПОВ Вәкил Шакир улы
ШӨҒӘЙЕПОВ Вәкил Шакир улы (29.8.1936, БАССР‑ҙың Салауат р‑ны Әлкә а. — 28.6.2017, Өфө, тыуған яғында ерләнгән), милли музыка ҡоралдары яһау оҫтаһы. БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1988). Ҡазан художество уч‑щеһын тамамлағандан һуң (1963) 77‑се урта мәктәптең рәсем һәм һыҙым уҡытыусыһы, 1966 й. алып...
ШӨҢГӘККҮЛ ЗАКАЗНИГЫ
ШӨҢГӘККҮЛ ЗАКАЗНИГЫ. 1952 й. Шөңгәккүл тәбиғи комплексын һәм уның терр‑яһын һаҡлау өсөн зоол. заказник булараҡ ойошторола, 1965 й. алып тәбиғәт ҡомартҡыһы, 1995 й. хәҙ. статусын ала. Шишмә р‑ны Шөңгәккүл а. төньяҡкөнсығышҡа табан 1,5 км алыҫлыҡта Дим й. һул ярында урынлашҡан. Майҙаны 240 га. Заказник...
ШӨҢГӘККҮЛ, Дим й. басс. күл
ШӨҢГӘККҮЛ, Дим й. басс. күл, тәбиғәт ҡомартҡыһы (1965). Шишмә р‑ны Шөңгәккүл а. төньяҡ‑көнсығышҡа табан 1,5 км алыҫлыҡта Шөңгәккүл заказнигы терр‑яһында урынлашҡан. Күл өҫтө майҙаны — 2,4 км2, диам. — 1,6 км; һаҙланыу һөҙөмтә һендә күл 4 өлөшкә бүленгән. Аҫҡы пермгә ҡараған шишмә (алевролиттар, аргиллиттар,...
ШӨҢГӘККҮЛ, Шишмә р‑нындағы ауыл
ШӨҢГӘККҮЛ, Шишмә р‑нындағы ауыл, Шөңгәккүл а/с үҙәге; т. юл станцияһы. Район үҙәгенән К.‑Көнб. табан 27 км алыҫлыҡта Оло Өйҙөрәк й. (Дим й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 588 кеше; 1939 — 1320; 1959 — 1257; 1989 — 2127; 2002 — 2553; 2010 — 2975 кеше. Урыҫтар, татарҙар йәшәй (2002)....
ШРАГЕР Дмитрий Степанович
ШРАГЕР Дмитрий Степанович (Давид Соломонович; 6.9.1919, Иркутск губ. Баргузин ҡ. — 7.3.2009, Стәрлетамаҡ ҡ.), режиссёр. БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1977). Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1972). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. ГИТИС эргәһендәге Юғары режиссёрҙар курстарын тамамлаған (1969). 1968—69 йй....
ШРАМЧЕНКО Павел Платонович
ШРАМЧЕНКО Павел Платонович, дәүләт эшмәкәре. Действительный статский советник (1876). Дворяндарҙан. Нежин юридик лицейын (Чернигов губ.) тамамлағандан һуң Киев хәрби губернаторы канцелярияһында хеҙмәт итә: 1855 й. алып столоначальник ярҙамсыһы, 1865 й. — өлкән столоначальник. 1866 й. башлап Дәүләт канцелярияһында...
ШТАБЕЛЬ Альфред Артурович
ШТАБЕЛЬ Альфред Артурович (3.9. 1926, Һамар ҡ. – 6.11.2002, Өфө), график. БР‑ҙың халыҡ (2002), БАССР‑ҙың атҡ. (1976) рәссамы. Журналистар союзы (1958), Рәссамдар союзы (1974) ағзаһы. Башҡорт театр‑художество уч‑щеһын тамамлаған (1955; педагогы Я.С.Хаст). 1957–87 йй. “Һәнәк” ж. художество мөхәррире....
ШТАЙГЕР Готлиб Христианович
ШТАЙГЕР Готлиб Христианович (28.11.1924, Одесса өлк. Первомайский ҡсб — 16.11.2017, Белорет ҡ.), төҙөүсе. РСФСР‑ҙың проф.‑техник белем биреү отличнигы (1965). 1941—93 йй. (өҙөклөк м‑н) “Башуралстрой” тресында төҙөлөш‑монтаж идаралығы ташсыһы, 1972 й. алып ташсы‑монтажсы, 1973 й. башлап 2‑се төҙөлөш...
ШТАМПЛАУ
ШТАМПЛАУ, машиналар эшләүҙә металдарҙы баҫым ярҙамында эшкәртеү төрө, деталь йәки уның әҙерләмәһе сығанаҡ әҙерләмәне штамп ярҙамында пластик деформациялау юлы м‑н яһала. Сығанаҡ әҙерләмәнең төрө б‑са күләмле һәм табаҡлы; әҙерләмәнең һәм штамптың йылыныу т‑раһы һәм деформацияланыу тиҙлеге режимы б‑са...
ШТӘНДЕ, Балтас р‑нындағы ауыл
ШТӘНДЕ, И т ә ү ә ш, Балтас р‑нындағы ауыл, Штәнде а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 18 км һәм Көйәҙе т. юл ст. (Пермь крайы) К.‑Көнс. табан 83 км алыҫлыҡта Итәүәш й. (Тере Танып й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 807 кеше; 1920 — 891; 1939 — 915; 1959 — 757; 1989 — 686; 2002 — 657; 2010...
ШТЕГМАН Вильгельм Христианович
ШТЕГМАН Вильгельм Христианович (1866, Лифляндия губ. Пернов ҡ. — 1942, Өфө), пианист, органсы, педагог. Штутгарт консерваторияһын тамамлағандан һуң (Германия, 1892; орган класы б‑са педагогы И.Файст, фп. — Д.Прукнер) Псков, Ҡазан ҡҡ. концерт һәм пед. эшмәкәрлек алып барған. 1916 й. башлап Өфөлә: Урыҫ...
ШТЕЙН Владимир Михайлович
ШТЕЙН Владимир Михайлович (3.2. 1940, Мәскәү — 14.10.2000, шунда уҡ), режиссёр. БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1977). ГИТИС эргәһендәге Юғары режиссёрҙар курстарын тамамлаған (1968; етәксеһе С.В.Образцов). 1958 й. алып төрлө үҙешмәкәр театр коллективтарының художество етәксеһе, 1970 й. — С.В.Образцов...
ШТЕЙНБЕРГ Валерий Эмануилович
ШТЕЙНБЕРГ Валерий Эмануилович (1.5.1944, Термез ҡ.), педагог. Техник ф. канд. (1980), пед. ф. д‑ры (2001), проф. (2004). БАССР‑ҙың атҡ. уйлап табыусыһы (1979), БР‑ҙың мәғариф отличнигы (2005). Э.С.Штейнбергтың улы. ӨАИ‑ны тамамлағандан һуң (1971) Технология һәм двигателдәр производствоһын ойоштороу...
