Список материалов
ЮНЫСОВТАР, дворяндар нәҫеле
ЮНЫСОВТАР, дворяндар нәҫеле. Мишәрҙәрҙән. Иң билдәлеләре: Сәйетбаттал Баязит улы Ю., 10‑сы класс чиновнигы (1821), яҫауыл (1835). Бәләбәй өйәҙенең Ҡаңлы улусы Төркәй а. (БР‑ҙың Благовар р‑ны) йәшәгән. 1794 й. алып йорт старшинаһы, 1797 й. Ырымбур сик буйы комиссияһында хеҙмәт итә, 1798 й. башлап...
ЮПИТЕР
ЮПИТЕР, Ҡояш системаһының Ҡояштан алыҫлығы буйынса 5‑се урында торған иң ҙур планетаһы. Ҡояштан уртаса алыҫлығы — 778 млн км (5,20 а.б.). Сидерик әйләнеү периоды —11,86 йыл. Экваториаль зонаһы өсөн күсәре тирәләй әйләнеү периоды — 9 сәғ. 50 минут. Әйләнеү күсәренең орбита буйлап хәрәкәте яҫылығына ауышлығы —...
ЮПИТЕР, ҡасаба
ЮПИТЕР, ҡасаба, 1994 й. алып Салауат ҡ. эсендә урынлашҡан. Ҡасабаға 20 б. 20‑се йй. БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ кантонында нигеҙ һалына. 1925 й. 11 йорт иҫәпкә алынған. 1957 й. башлап Стәрлетамаҡ ҡ. составына ингән. Халҡы: 1939 й. — 165; 1959 — 168 кеше. 1994 й. Мәләүез р‑нының Ергән ҡасаба советына ҡараған.
Тәрж....
ЮРА, юра системаһы (осоро)
ЮРА, юра системаһы (осоро), мезозойҙыңикенсе хроностратиграфик бүлексәһе. Осорҙоң башы — 199,6±0,6 млн йыл, аҙағы — 145,5±4,0 млн йыл. 1829 й. француз геологы А.Броньяр тарафынан айырып күрһәтелә. Ю. аҫҡы, урта, өҫкө бүлектәргә (дәүерҙәргә) бүленә. Аҫҡы бүлек (аҫтан өҫкә) геттанг, синемюр, плинсбах,...
ЮРАСОВ Николай Алексеевич
ЮРАСОВ Николай Алексеевич (1.9. 1946, Өфө — 26.8.2014, шунда уҡ), фотожурналист. Журналистар союзы ағзаһы (1978). 1970 й. башлап ӨАИ‑ның “Авиатор” гәз. фотографы, 1975 й. — “Вечерняя Уфа” гәз. штаттан тыш фотохәбәрсеһе, 1978 й. алып “Башҡортостан ҡыҙы” ж., 1991 й. — “Республика Башкортостан” гәз.,...
ЮРЕВИЧ Эдуард Янович
ЮРЕВИЧ Эдуард Янович (15.4.1888, Рига — 16.9.1958, шунда уҡ), совет партия‑дәүләт эшмәкәре. 1913 й. алып РСДРП(б) ағзаһы. 1917 й. башлап Мәскәү Советы башҡарма ком‑ты һәм РСДРП(б) ком‑ты ағзаһы, 1918 й. — РСФСР Һаҡлыҡ кассалары идаралығы комиссары. 1919 й. Латвияға йәшерен партия эшенә ебәрелә, 1920...
ЮРИДИК БЕЛЕМ БИРЕҮ
ЮРИДИК БЕЛЕМ БИРЕҮ, хоҡуҡөлкәһендә урта һәм юғары квалификациялы белгестәр әҙерләү системаһы. Дәүләт власы, урындағы үҙ идара, хоҡуҡһаҡлау органдарында, адвокатурала, йәмәғәт ойошмаларында, уҡыу йорттарында эшләү өсөн юристар һәм хоҡуҡ белгестәре әҙерләү б‑са учреждениелар йыйылмаһын тәшкил итә....
ЮРИДИК ИНСТИТУТ
ЮРИДИК ИНСТИТУТ, 1971 й. Рязань урта махсус мәктәбе нигеҙендә Өфө урта махсус СССР ЭЭМ‑ының команда составын әҙерләү мәктәбе булараҡ асыла, 1988 й. алып СССР (1991 й. башлап РФ) ЭЭМ‑ының юғары мәктәбе, 1996 й. — РФ ЭЭМ‑ының Өфө юридик ин‑ты. Составына 5 ф‑т (өҫтәлмә проф. белем биреү, ситтән тороп уҡыу,...
ЮРИСТАР СОЮЗЫ
ЮРИСТАР СОЮЗЫ, юристарҙың проф. мәнфәғәттәрен һәм хоҡуҡтарын яҡлау, юридик йәмғиәтте хоҡуҡи, гуманитар һ.б. проекттарҙа һәм программаларҙа ҡатнашыуға йәлеп итеү маҡсатында асылған йәмәғәт ойошмаһы. Өфөлә 1989 й. алып БР‑ҙың Ю.с. булараҡ эшләй. “Юристар союзы” Халыҡ‑ара хөкүмәткә ҡарамаған берекмә ағзаһы...
ЮРИЧКА Юрий Иванович
ЮРИЧКА Юрий Иванович (28.3. 1939, Украина ССР‑ының Люта а.), педагог. Пед. ф. д‑ры (1992), проф. (1994). БР‑ҙың атҡ. халыҡ мәғарифы хеҙм‑ре (1999), РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1986), БР‑ҙың мәғариф отличнигы (1995), РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2006). Ужгород ун‑тын тамамлағандан...
ЮРКОВКА, Фёдоровка р‑нындағы ауыл
ЮРКОВКА, Фёдоровка р‑нындағы ауыл, Дедов а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 16 км һәм Мәләүез т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 79 км алыҫлыҡта Бөркөтлө й. (Ашҡаҙар й. ҡушылдығы) тамағында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 75 кеше; 1920 — 273; 1939 — 270; 1959 — 225; 1989 — 192; 2002 — 185; 2010 — 176 кеше. Урыҫтар,...
ЮРЛОВ Александр Александрович
ЮРЛОВ Александр Александрович (11.8.1927, Ленинград — 2.2.1973, Мәскәү), хор дирижёры, муз.‑йәмәғәт эшмәкәре. Сәнғәт ғилеме канд. (1954), проф. (1970). РСФСР‑ҙың (1970) һәм Әзербайжан ССР‑ының (1972) халыҡ артисы, БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1969). Мәскәү хор уч‑щеһын (1945) һәм Мәскәү консерваторияһын...
ЮРМАТАУ, Башҡортостан (Көньяҡ) Уралындағы һырт
ЮРМАТАУ, Башҡортостан (Көньяҡ) Уралындағы һырт. Белорет р‑ны буйлап Кесе Нөгөш й. башының киңлегенән алып Серәкәй й. (Ағиҙел й. басс.) киңлек бүлеменә тиклем субмеридиональ йүнәлештә һуҙылған. Оҙонлоғо яҡынса 25 км, көньяҡ өлөшөнөң киңлеге 4—5 км, төньяҡ өлөшөнөң — 10 км тиклем, абс. бейеклеге 854...
ЮРМАТЫ КАНТОНЫ
ЮРМАТЫ КАНТОНЫ, 1919 й. 20 мартында Бәләкәй Башҡортостан составында ойошторола. Кантонға Стәрлетамаҡ өйәҙенең 20 улусы инә. Төньяҡта — Табын кантоны, көнсығышта — Тамъян‑Ҡатай кантоны һәм Бөрйән‑Түңгәүер кантоны, көньяҡта — Ҡыпсаҡ кантоны һәм Ете ырыу кантоны, көнбайышта Өфө губернаһы һәм...
ЮРМАТЫ, ауыл, 1940 й. Ишембай ҡ. составына инә
ЮРМАТЫ, ауыл, 1940 й. Ишембай ҡ. составына инә, 1962 й. алып 18‑се комб‑т (ҡара: “Газпром нефтехим Салават”) төҙөлөүгә бәйле ауыл халҡы башҡа торама пункттарға күсерелә.
Ауылға 1924 й. Стәрлетамаҡ кантоны терр‑яһында ш. уҡ кантондың Түб. Бурансы/Яңы Бурансы а. кешеләре нигеҙ һала. 1924 й. 42 йортта...
ЮРМАТЫ, башҡорт ҡәбиләһе
ЮРМАТЫ, башҡорт ҡәбиләһе. Ырыу составы: ҡармыш, мишәр‑Ю., нуғай‑Ю., тәлтем, тәтегәс, юрматы. Тамғалары: .
Этник яҡтан Волга болғарҙарына барып тоташа. “Юрматы” этнонимы болғарҙарҙа, венгрҙарҙа (ҡара: Боронғовенгрҙар),сыуаштарҙа билдәле. Ю. формалашыуына нуғайҙар, йәнәй,ҡатай, юрмый ҡәбиләләре...
ЮРМАТЫ, Фёдоровка р‑нындағы ауыл
ЮРМАТЫ, Фёдоровка р‑нындағы ауыл, Пугачёв а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 53 км һәм Мәләүез т. юл ст. Көнб. табан 37 км алыҫлыҡта Үләй й. (Һуҡайлы й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 856 кеше; 1920 — 675; 1939 — 511; 1959 — 574; 1989 — 604; 2002 — 748; 2010 — 749 кеше. Татарҙар, башҡорттар...
ЮРМАТЫНИ
ЮРМАТЫНИ, рифейҙың урта хроностратиграфик бүлексәһе. Йәше 1350±50—1030±30 млн йыл. Йыуылыу һәм ауышыу мөйөштәренең ярашмауы м‑н бөрйәниҙә ята, ҡаратауи м‑н ҡаплана. Б.М.Келлер тарафынан юрматы серияһы булараҡ айырып күрһәтелә (1952), исеме СССР кембрий алдын бүлгеләүҙең дөйөм мәсьәләләре б‑са Бөтә Союз...
ЮРМАШ, Ғафури р‑нындағы ауыл
ЮРМАШ, Ғафури р‑нындағы ауыл, Имәндәш а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 54 км һәм Аҡкүл т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 60 км алыҫлыҡта Еҙем й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 398 кеше; 1959 — 424; 1989 — 224; 2002 — 214; 2010 — 175 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Ҡарағай урта мәктәбе...
ЮРМАШ, йылға
ЮРМАШ, йылға, Өфө й. һул ҡушылдығы. Иглин р‑ны Мамаевка а. төньяҡ‑көнбайышҡа табан 2,5 км алыҫлыҡта Крупинский төбәгенән башлана. Иглин һәм Өфө р‑ндары буйлап көньяҡ‑көнсығыштан төньяҡ‑көнбайышҡа ҡарай аға, Өфө р‑ны Фёдоровка а. эргәһендә йүнәлешен төньяҡҡа үҙгәртә (Урыҫ‑Юрмаш һәм Бурцев аа. араһындағы...
