Список материалов
НИКОЛАЕВСКАЯ Елена Матвеевна
НИКОЛАЕВСКАЯ Елена Матвеевна (18.7.1923, Мәскәү — 2.2.2006, шунда уҡ), шағирә, тәржемәсе. “Буяуҙар” (“Краски”; 1961), “Бәхетле булып тыу” (“Родись счастливой”; 1979), “Ят шатлыҡты һүндермә” (“Не гаси чужую радость”; 2000), “Мин көндәрҙе ашыҡтырмайым” (“Я дней не тороплю”; 2006) шиғыр йыйынтыҡтары, “Тауыштар”...
НИЯЗБАЕВ Ғәбделрәүеф Хәким улы
НИЯЗБАЕВ Ғәбделрәүеф Хәким улы [1884, Ырымбур губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Сәйет посады, хәҙ. Ырымбур өлк. Һаҡмар р‑ны Татар Ҡарғалыһы а., – 18.4.1920, АСБР‑ҙың Ҡыпсаҡ‑Ете ырыу кантоны Яманһары а. (БР‑ҙың Көйөргәҙе р‑ны)], драматург. Ҡарғалы мәҙрәсәләренең береһендә уҡыған. Ҡазан татар уҡытыусылар мәктәбендә...
ОСОРГИН Михаил Андреевич
ОСОРГИН (Ильин) Михаил Андреевич (7.10.1878, Пермь ҡ. – 27.11.1942, Шабри ҡ., Франция), яҙыусы. Өфө дворяндары Ильиндар нәҫеленән. 1906—16 йй. һәм 1922 й. алып эмиграцияла була. Революцияға тиклем һәм революциянан һуңғы Мәскәү тормошо т‑да “Сивцев вражек” (1928), эсер‑террорсыларҙың революциянан (1905—07)...
ОСТРОВСКИЙ Александр Николаевич
ОСТРОВСКИЙ Александр Николаевич (31.3.1823, Мәскәү – 2.6.1886, Кострома губ. Николо-Бережки а.), урыҫ драматургы. О. ижадында урыҫ халҡы тормошона хас һыҙаттар, типтары һәм яҙмыштары төрлөлөгө, көнкүреш һәм психологик төҫмөрҙәре, милли характерҙың үҙенсәлеге кәүҙәләндерелә; халыҡтың әхлаҡи өлгөһө сағылдырыла....
ӨММӘТИ Зыя Ибраһим улы
ӨММӘТИ Зыя Ибраһим улы [1885, Өфө губ. Бөрө өйәҙе Сурапан а. (БР‑ҙың Балтас р‑ны) – 1943, шунда уҡ], яҙыусы. “Ғосмания” (1898 й. алып), “Ғәлиә” (1906—09) мәҙрәсәләрендә уҡыған. 1910 й. алып Өфө губ. Бөрө өйәҙе мәктәптәрендә уҡыта, 1923 й. — а.х. төрлө тармаҡтарында эшләй. Яҙыусының “Аталарға – ғибрәт,...
ӨММИ КАМАЛ
ӨММИ КАМАЛ, И с м ә ғ и л (?—1475), төрки суфый шағиры. Ә.Йәсәүи, Баҡырғаниҙың суфыйсылыҡ традицияларына эйәргән. Ө.К. тормошо т‑да тулы мәғлүмәттәр һаҡланмаған. Тикшеренеүселәр уның биографияһын Ҡырым, Кавказ арты, Кесе Азия, ш. уҡ Урал‑Волга буйы м‑н бәйләй. Шағирҙың әҫәрҙәре башҡорттар һәм татарҙар...
ӨМӨТБАЕВ Мөхәмәтсәлим Ишмөхәмәт улы
ӨМӨТБАЕВ Мөхәмәтсәлим Ишмөхәмәт улы [21.8. 1841, Ырымбур губ. Өфө өйәҙе Йомран-Табын улусы Ибраһим а. (БР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны) — 28.6. 1907, шунда уҡ], башҡ. мәғрифәтсе‑шағиры, тәржемәсе, филолог, тарихсы, этнограф, йәмәғәт эшмәкәре, публицист. Титулярный советник (1892). Өмөтбаевтар нәҫеленән. Башланғыс...
ӨМӨТБАЕВ Рамаҙан Ғимран улы
ӨМӨТБАЕВ Рамаҙан Ғимран улы [7.4.1924, БАССР‑ҙың Йылайыр кантоны Әлмөхәмәт а. (БР‑ҙың Әбйәлил р‑ны) – 24.8.1997, Өфө], совет партия-дәүләт эшмәкәре, яҙыусы. Иҡт. ф. канд. (1967). РФ‑тың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1995), РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1958). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1989). Б.В. һуғышында...
ПАВЛОВ Борис Николаевич
ПАВЛОВ Борис Николаевич (29.1.1936, Рыбинск ҡ. — 14.5.2020, Өфө ҡ.), яҙыусы. БР‑ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1992). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1973). М.Горький исемендәге Әҙәбиәт институтын тамамлаған (Мәскәү ҡ., 1964). 1962 й. “Ленинец”, 1964 й. алып Өфө химия заводының “Химик” гәзите әҙәби хеҙмәткәре,...
ПАЛЬ Роберт Васильевич
ПАЛЬ Роберт Васильевич (15.4.1938, БАССР‑ҙың Ауырғазы районы Әлшәй иген совхозы бүлексәһенең Көньяҡ Уҫылы ҡсб, хәҙер БР‑ҙың Стәрлетамаҡ районы Южный бүлексәһе а.), яҙыусы, тәржемәсе. БР‑ҙың халыҡ шағиры (2021). БАССР‑ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1988). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1969). БДУ‑ны тамамлаған...
ПАМФЛЕТ
ПАМФЛЕТ (ингл. — pamphlet), билдәле ижт.‑сәйәси күренешкә (дәүләт, хөкүмәт, класс, идея хәрәкәте, ҡайһы берҙә — тотош ҡоролошҡа) йәки йәмғиәттәге конкрет абруйлы эшмәкәрҙәргә (сәйәсмәндәргә, социологтарға, ғалимдарға, әҙиптәргә) ҡаршы йүнәлтелгән киҫкен һәм экспрессив фашлау м‑н характерланған публицистика...
ПАНЧ Петро
ПАНЧ Петро (ысын исеме Панченко Пётр Иосифович; 22.6.1891, Харьков губ. Валки ҡ. — 1.12.1978, Киев), яҙыусы. “Сысҡан оялары” (“Мышиные норы”; 1926), “Зәңгәр эшелондар” (“Голубые эшелоны”; 1928), “Төндө ҡамау” (“Осада ночи”; 1935), “Александр Пархоменко” (1939), “Украинаның ҡайнауы” (“Клокотала Украина”;...
ПАРФЁНОВ Пётр Семёнович
ПАРФЁНОВ Пётр Семёнович, П ё т р А л т а й с к и й [29.6. (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 31.5.) 1894, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Никольский а. (БР‑ҙың Бүздәк р‑ны) — 29.7.1937, Мәскәү], яҙыусы. Беренсе донъя һәм Граждандар һуғыштарында ҡатнашыусы. 1922 й. алып Коминтерн, “Советский путь” (“Совет юлы”) ж., “Коллективист”...
ПЕТРОВА Ираида Алексеевна
ПЕТРОВА Ираида Алексеевна [16.3. 1913, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Йылболаҡ‑Матвеевка а. (БР‑ҙың Бишбүләк р‑ны) — 4.10.1983, Мәскәү өлк. Калининград ҡ., Чебоксарҙа ерләнгән), шағирә, драматург. Нарс Урини псевдонимы аҫтында ижад итә. “Тядюк” (1969) повесы, “Юл сатында” (1973) трагедияһы, “Савби менән Кришна”...
ПЛАТОНОВ Андрей Платонович
ПЛАТОНОВ (Климентов) Андрей Платонович [20.8. (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 16.8.) 1899, Воронеж ҡ. — 5.1.1951, Мәскәү], яҙыусы. П. ижадына ҡатмарлы, йыш ҡына трагик донъяға ҡараш, үҙенсәлекле стиль хас. Әҫәрҙәрендә революцион үҙгәртеп ҡороуҙарҙан төңөлөү, тормошта көсләп тағылған соц. үҙгәртеүҙәрҙе ҡабул...
ПОРОЙКОВ Юрий Дмитриевич
ПОРОЙКОВ Юрий Дмитриевич (23.2.1935, БАССР‑ҙың Баймаҡ р‑ны Баймаҡ ҡсб, хәҙ. Баймаҡ ҡ.), яҙыусы. Филос. ф. канд. (1980). РСФСР‑ҙың (1985) һәм БР‑ҙың (1995) атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре. К.А.Тимирязев ис. Башҡ. пед. ин‑тын тамамлаған (1956). 1958 й. алып СССР ФА БФ‑тың редакция‑нәшриәт бүлеге мөхәррире, 1960...
ПУБЛИЦИСТИКА
ПУБЛИЦИСТИКА (лат. publicus — йәмғиәт), әҙәбиәттең үҙендә художестволы һәм оратор прозаһы элементтарын берләштергән үҙенсәлекле төрө. Көнүҙәк соц., сәйәси, тарихи, әхлаҡи‑этик, экологик һ.б. проблемаларҙы яҡтырта. Уға экспрессивлыҡ һәм асыҡ тенденциозлыҡ хас. П. ысынбарлыҡты танып белеүҙең художестволы...
ПУКРОКОВ Фёдор Пукрокович
ПУКРОКОВ Фёдор (Фатихян) Пукрокович (16.11.1937, БАССР‑ҙың Тәтешле р‑ны Вязовка а.), яҙыусы. МДУ‑ны тамамлағандан һуң (1969) Ижевск мед. ин‑тында уҡыта, 1974—75 йй. “Советская Удмуртия” (“Совет Удмуртияһы”) гәз., 1978 й. алып Удмурт китап нәшриәте, 1985— 86 йй. “Молот” (“Сүкеш”) ж., 1991—93 йй. “Инвожо”...
ПУШКИН Александр Сергеевич
ПУШКИН Александр Сергеевич [26.5.1799, Мәскәү — 29.1.1837, Петербург, Святогорск монастыры зыяратында ерләнгән (Псков губ.)], урыҫ яҙыусыһы. Яңы урыҫ әҙәбиәтенә нигеҙ һалыусы, урыҫ әҙәби телен булдырыусы. Ижадында бер нисә әҙәби осор (18 б. шартлы художестволы системаһынан алып үҫешкән реализмға тиклем)...
РАЗМАХНИН Павел Емельянович
РАЗМАХНИН Павел Емельянович (1796, Пермь ҡ. — 1835), яҙыусы. 19 б. 20‑се йй. Өфө ир балалар гимназияһында, Ырымбур өйәҙ уч‑щеһында уҡыта. П.М.Кудряшёвтың әҙәби түңәрәге ағзаһы була. Кудряшёв вафат булғандан һуң уның әҙәби архивын һаҡлай, яҙыусының әҫәрҙәрен баҫтырыу м‑н шөғөлләнә. Ырымбур ҡ. Пермгә...
