Список материалов
РЕГИОНОЛОГИЯ
РЕГИОНОЛОГИЯ (ингл. region — өлкә, территория һәм ...логия), төбәк- ара хеҙмәт бүленешендә төбәктең махсуслашыуын иҫәпкә алып уның комплекслы үҫешенең законлыҡтарын тикшергән фәнни йүнәлеш. Үҙ эсенә иҡтисад, социология, төбәк экологияһы, төбәк м‑н идара итеү теорияһын һ.б. ала. Башҡортостанда Р. өлкәһендә...
РЕЗИНА-АСБЕСТ СӘНӘҒӘТЕ
РЕЗИНА-АСБЕСТ СӘНӘҒӘТЕ, резина-техник (ҡара: Резиналар һәм резина-техник изделиелар), асбест-техник изделиелар, киң ҡулланыштағы резина изделиелары етештереү б-са нефтехимия сәнәғәте тармағы. Башҡортостанда Р.‑а.с. 1942 й. республикаға “Резинотехника” (Ярославль ҡ.) һәм “Красный треугольник” (Ленинград)...
РЕКЛАМА
РЕКЛАМА (франц. re¼clame), тауарға ихтыяж булдырыу өсөн тауарҙың (хеҙмәт күрһәтеүҙең) ҡулланылыш үҙенсәлектәре т‑да мәғлүмәт таратыу; маркетингының ҡушма өлөшө булып тора. Объектҡа бәйле тауар, соц., сәйәси, корпоратив (өҫтөнлөклө) Р.; тәьҫир итеү ысулына бәйле — акустик, визуаль, акустик‑визуаль, визуаль‑һиҙерлек...
САҠМАҒОШ КИРБЕС ЗАВОДЫ
САҠМАҒОШ КИРБЕС ЗАВОДЫ, МУП. Бер ҡатлы тығыҙ керамик кирбес етештерә. Составына производство, плитка, ҡаҙанлыҡ цехтары инә. 2009 й. 124 кеше эшләгән. Продукцияһы БР‑ҙа һатыла. 1989 й. нигеҙ һалына, 1994 й. Саҡмағош хужалыҡ‑ара кирбес з‑ды булараҡ файҙаланыуға тапшырыла, 1999 й. алып хәҙ. исемле ДУП,...
САЛАУАТ АҒАС ЭШКӘРТЕҮ КОМБИНАТЫ
САЛАУАТ АҒАС ЭШКӘРТЕҮ КОМБИНАТЫ, 1949 й. 18‑се комб‑ттың (ҡара: “Газпром нефтехим Салават”) Төҙөлөш идаралығы эргәһендә Ағас эшкәртеү комб‑ты булараҡ ойошторола, 1950 й. алып Баш урман контораһы, 1955 й. — Ағас эшкәртеү һәм ағас әҙерләү контораһы, 1958 й. — Ағас эшкәртеү заводы. 1963 й. башлап Башҡ....
САЛАУАТ АҘЫҠ-ТҮЛЕК КОМБИНАТЫ
САЛАУАТ АҘЫҠ‑ТҮЛЕК КОМБИНАТЫ. 1948 й. икмәкхана булараҡ ойошторола, 1953 й. алып Салауат икмәк з‑ды, 1967 й. — Салауат икмәк комб‑ты, 1992 й. — ҠП, 1993 й. — “Салауат аҙыҡ‑түлек берекмәһе” ЯАЙ, 1994 й. башлап “С.а.‑т.к.” ААЙ, 2011 й. ябыла. Составына икмәк (1959 й. асылған), икмәк‑булка изделиелары,...
САЛАУАТ ОПТИКА-МЕХАНИКА ЗАВОДЫ
САЛАУАТ ОПТИКА‑МЕХАНИКА ЗАВОДЫ. 1977 й. төҙөлгән, 1980 й. файҙаланыуға тапшырылған, 1981 й. тәүге призма алына, 1987 й. — балалар өсөн оптик уйынсыҡтар, 1988 й. — мед. приборҙары (диоптриметр, фотоколориметр), 1989 й. — концентрацион фотоэлектр колориметрҙары, 1990 й. — пластмассанан санитар- техник...
САУҘА
САУҘА, алыш‑биреш юлы м‑н тормошҡа ашырылған тауар әйләнеше формаһы, иҡтисад тармағы. Күмәртәләп һәм ваҡлап һатыу, эске һәм тышҡы сауҙа, ойоштороу формаһы б‑са аукцион, биржа, комиссия, тауар ебәреү һәм башҡа С. айырыла. Боронғо ваҡытта С. урынын алмашыу алып тора: күршеләр, игенселек һәм һыйырсылыҡ...
СӘНӘҒӘТ
СӘНӘҒӘТ, йәмғиәттең етештереүсе көстәренең иҡт. үҫеше кимәленә хәлиткес йоғонто яһаған иҡтисад тармағы; предприятиелар йыйылмаһы. Сеймал табыу һәм яғыулыҡ әҙерләү сәнәғәте һәм эшкәртеү сәнәғәтенән тора. 18 б. башында Башҡортостанда тәбиғәт ресурстарын сәнәғәт үҙләштереүе башлана, тәүге тау з‑дтары төҙөлә...
СӘНӘҒӘТ ТӨҘӨЛӨШӨ
СӘНӘҒӘТ ТӨҘӨЛӨШӨ, производство биналарын һәм ҡоролмаларын төҙөү, үҙгәртеп ҡороу, капиталь ремонтлау, сәнәғәт ҡорамалдарын монтажлау эштәрен башҡарған төҙөлөш тармағы. Ауыр сәнәғәт (электр станциялары, күмер шахталары һ.б.) һәм еңел сәнәғәт пр‑тиеларын төҙөү айырыла. Матди сығымдарҙы ҡыҫҡартыу өсөн объекттарҙы,...
СЕЙМАЛ ТАБЫУ ҺӘМ ЯҒЫУЛЫҠ ӘҘЕРЛӘҮ СӘНӘҒӘТЕ
СЕЙМАЛ ТАБЫУ ҺӘМ ЯҒЫУЛЫҠ ӘҘЕРЛӘҮ СӘНӘҒӘТЕ, ер аҫты, һыу һәм урманда сеймал һәм яғыулыҡтың төрлө төрөн сығарыу, ш. уҡ уларҙы беренсел эшкәртеү (байыҡтырыу) м-н шөғөлләнгән сәнәғәт тармаҡтары йыйылмаһы. Башҡортостанда С.т.һ.я.ә.с. яғыулыҡ сәнәғәтенән (нефть сығарыу сәнәғәте), төҫлө металлургиянан (төҫлө...
СЕЙМАЛДЫ КОМПЛЕКСЛЫ ФАЙҘАЛАНЫУ
СЕЙМАЛДЫ КОМПЛЕКСЛЫ ФАЙҘАЛАНЫУ, продукцияның төрлө төрөн алыу өсөн беренсел ҡушма сеймалды тәрән эшкәртеү, сеймалдың, сәнәғәт ҡалдыҡтарының һәм өҫтәмә продукттарҙың файҙалы компоненттарын тулыһынса файҙаланыу. С.к.ф. ойоштороуҙың төп шарттары булып эре масштаблы производство, алдынғы техника һәм технологияларҙы...
СИБАЙ ИТ КОМБИНАТЫ
СИБАЙ ИТ КОМБИНАТЫ. 1969 й. нигеҙ һалына, 1975 й. файҙаланыуға тапшырыла, 1994 й. алып ААЙ, 2012 й. ябыла. Составына ит‑май, колбаса, компрессор цехтары, һыуытҡыс (бөтәһенә лә 1975 й. нигеҙ һалына) ингән. 2004 й. 295 кеше эшләгән. Ит һәм субпродукттар, колбаса изделиелары, иретелгән май, ярым фабрикаттар,...
СИБАЙ КИРБЕС ЗАВОДЫ
СИБАЙ КИРБЕС ЗАВОДЫ. 1951 й. “Башмедьстрой” тресының Тимер- бетон изделиелар з‑ды составында миҙгелле кирбес цехы булараҡ нигеҙ һалына (7 ағас киптергесе һәм иҙәнгә ҡуйыла торған үртәү мейесе була, миҙгеленә 2,0 млн данаға тиклем кирбес етештергән), 1959 й. алып кирбес етештереү цехы (йыл әйләнәһенә...
СИБАЙ УРМАН СӘНӘҒӘТЕ ХУЖАЛЫҒЫ
СИБАЙ УРМАН СӘНӘҒӘТЕ ХУЖАЛЫҒЫ, ағас әҙерләү һәм эшкәртеү, урман м‑н файҙаланыуҙы көйләү эштәрен башҡарған. 1948 й. Ҡана, Күркәтау һәм Шанский урман пункттарын берләштергән Ҡананикольский урман хужалығы булараҡ нигеҙ һалына; 1978 й. алып С.у.с.х., 1998 й. башлап ААЙ, 2007 й. ябыла. Составына Ҡананикольский...
СИНТЕТИК КАУЧУК ПРОИЗВОДСТВОҺЫ
СИНТЕТИК КАУЧУК ПРОИЗВОДСТВОҺЫ, нефтехимия сәнәғәте тармағы. Башҡортостанда 20 б. 60‑сы йй. алып үҫешә. С.к.п. м‑н “Каучук”, “Уфаоргсинтез”, Стәрлетамаҡ нефтехимия заводы (түбән молекуляр каучуктар етештерә), “Синтез‑Каучук” ААЙ (Стәрлетамаҡ ҡ.) пр‑тиелары шөғөлләнә. “Каучук” ЯАЙ — изопрен һәм сополимер...
СИНТЕТИК ЫҪМАЛАЛАР ҺӘМ ПЛАСТИК МАССАЛАР ПРОИЗВОДСТВОҺЫ
СИНТЕТИК ЫҪМАЛАЛАР ҺӘМ ПЛАСТИК МАССАЛАР ПРОИЗВОДСТВОҺЫ, химия сәнәғәте тармағы. 20 б. 60—70‑се йй. Башҡортостанда был тармаҡтың барлыҡҡа килеүе респ. химия, нефть эшкәртеү сәнәғәте һәм нефтехимия сәнәғәте үҫешенә бәйле. Синтетик ыҫмала һәм пластик массалар етештереү “Авангард”, “Каустик”, “Салаватнефтеоргсинтез”,...
СОРОКИН Дмитрий Евгеньевич
СОРОКИН Дмитрий Евгеньевич (1.1.1946, Мәскәү), иҡтисадсы. РФА‑ның мөхбир ағзаһы (2008), БР ФА‑ның почётлы акад. (2016), иҡт. ф. д‑ры (1991), проф. (1992). Мәскәү иҡт.‑статистика ин‑тын тамамлағандан һуң (1969) шунда уҡ, бер үк ваҡытта СССР ЭЭМ акад., МДУ эргәһендәге Ижт. фәндәр уҡытыусыларының квалификацияһын...
СОЦИАЛИСТИК ХЕҘМӘТ ГЕРОЙЫ
СОЦИАЛИСТИК ХЕҘМӘТ ГЕРОЙЫ, СССР‑ҙа 1938—91 йй. почётлы исем, хужалыҡ һәм мәҙәни төҙөлөштә өлгәшкән айырыуса ҙур ҡаҙаныштар өсөн бирелгән иң юғары дәрәжә. СССР ЮС‑ы Президиумының 1938 й. 27 дек. указы м‑н булдырыла. СССР ЮС‑ы Президиумы тарафынан бирелгән. Геройға Ленин ордены (1973—88 йй. ш. уҡ исем...
СТАНОКТАР ЭШЛӘҮ ҺӘМ ИНСТРУМЕНТТАР СӘНӘҒӘТЕ
СТАНОКТАР ЭШЛӘҮ ҺӘМ ИНСТРУМЕНТТАР СӘНӘҒӘТЕ, машиналар, ҡорамалдар, металл изделиелар һ.б. металл конструкция материалдары, тимерлек‑преслау, ҡойоу һәм ағас эшкәртеү ҡорамалдары, ҡырҡыу, үлсәү, абразив металл ҡырҡҡыс инструменттар һ.б. эшләп сығарыу өсөн металл эшкәртеү һәм ағас эшкәртеү станоктары,...
