Список материалов

КАРИКАТУРА (итал. caricatura, caricare — тейәү, арттырыу), тормоштағы хәл‑ваҡиғалар м‑н фантастик күренештәрҙе берләштереү, кешегә хас һыҙаттарҙы арттырып һәм көсәйтеп күрһәтеү, көтөлмәгән сағыштырыуҙар һәм оҡшатыуҙарҙы файҙаланыу юлы м‑н комик тәьҫиргә ирешелгән һүрәт; һүрәтләү сатираһының төп формаһы...

КЕЙЕМДЕҢ ҺЫҘМАҺЫН ҺӘМ МОДЕЛЕН ӘҘЕРЛӘҮ СӘНҒӘТЕ, проф. биҙәү-ҡулланма сәнғәте; художество ҡиммәткә эйә автор кейеме тегеү. БР‑ҙа рәссамдарҙың автор кейеменә музей экспонаты булараҡ ҡыҙыҡһыныуҙары 20 б. 90‑сы йй. барлыҡҡа килә. Был сәнғәт өсөн халыҡ традицияларына эйәреү (А.Д.Кирдякин, О.В.Лыкасов, В.М.Шибаева)...

КИТАП ГРАФИКАҺЫ, китаптың художество төҙөлөшөн эшләү системаһы, ул китапты иллюстрациялауҙы, кәрәкле шрифты һайлауҙы, дөйөм ҡоролошто (төпләү, китап тышы, супертышлыҡ һ.б.) һәм биҙәүҙе (авантитул, титул бите, виньетка, башбиҙәк һ.б.) үҙ эсенә ала. Революцияға (1917) тиклем Башҡортостанда К.г. ике йүнәлеше:...

КӨНЬЯҠ БАШҠОРТОСТАН РӘССАМДАРЫ АССОЦИАЦИЯҺЫ, Рәссамдар союзы эргәһендәге ижади ойошма. 1996 й. Салауат ҡ. ойошторола, Ишембай, Күмертау, Мәләүез, Салауат, Стәрлетамаҡ ҡҡ., Мәләүез һәм Стәрлетамаҡ р‑ндары рәссамдарын берләштерә. Ассоциацияны булдырыуҙың инициаторҙары һәм ойоштороусылары — К.Ғ.Ғөбәйҙуллин...

МАСЛЕННИКОВА Татьяна Александровна (10.8.1964, Рәүҙе ҡ.), сәнғәт белгесе. Сәнғәт ғилеме д‑ры (2011). Рәссамдар союзы ағзаһы (2000). БДПИ‑ны тамамлағандан һуң (1986) 32‑се урта мәктәптә, 1987—89 йй. Респ. урта һынлы сәнғәт мәктәп‑интернатында, 1992 й. алып БДПИ‑ла уҡыта. 1996—2002 йй. һәм 2006 й. ғинуарынан...

МИҘАЛ ЭШЛӘҮ СӘНҒӘТЕ, тәңкәләр һәм миҙалдар эшләү. Б.э.т. 8—7 бб. Лидияла һәм Боронғо Грецияла тәңкәләр яһай башлағандан һуң барлыҡҡа килә; 14—15 бб. Италияла мөһим ваҡиғаға йәки шәхескә арналған рельефлы биҙәкле һәм яҙыулы түңәрәк металл рәүешендәге бүләк итеп һәм иҫтәлеккә бирелә торған билдә — миҙал...

МОНУМЕНТАЛЬ СӘНҒӘТ, пластик сәнғәт төрө; тәғәйен архитектура йәки тәбиғи мөхит өсөн ижад ителгән, улар м‑н үҙ‑ара идея‑образды сағылдырған әҫәрҙәрҙе үҙ эсенә ала. М.с. әҫәрҙәре үҙ ваҡытының дөйөм соц. һәм фәлс. идеяларын сағылдыра, күренекле шәхес йәки мөһим ваҡиға т‑да иҫтәлектәрҙе мәңгеләштерә; уларҙа...

МОСОЛМАН КАЛЛИГРАФИЯҺЫ, биҙәү сәнғәтенең бер төрө; ул башҡорттарҙың художестволы мәҙәниәтендә ислам таралғандан һуң барлыҡҡа килә. Башҡортостанда М.к. ҡулъяҙма китаптарҙа (ш. иҫ. Ҡөрьәндә), шәжәрәләрҙә, шамаилдарҙа ҡулланыла. М.к. өлгөләре ш. уҡ бинаның фасадтары һәм интерьерҙары (ҡара: Килем мәсете,...

НАЗАРОВ Михаил Алексеевич [24.5.1927, БАССР‑ҙың Йылайыр кантоны Ҡананикольский а. (БР‑ҙың Йылайыр р‑ны) — 29.8.2019, Өфө], рәссам. БР‑ҙың атҡ. рәссамы (2002). Рәссамдар союзы ағзаһы (1981). Башҡ. театр-художество уч‑щеһын (1951; педагогтары Б.Ф.Лалетин, А.Э.Тюлькин), Эстония художество ин‑тын (Таллин,...

НӘФИС АҒАС СӘНҒӘТЕ, башҡорттарҙың традицион көнкүрешендә һәм хужалығындағы төрлө тәғәйенләнештәге ағас (ҡайын,__ ҡарама, имән, йүкә, уҫаҡ һ.б.), ш. уҡ туҙ, оро, ҡайыр, сыбыҡ, һалабаш, ҡурыз ҡулланып эшләнгән әйберҙәр; уларҙы нәфис эшкәртеү. Ағастың күп, ныҡ һәм ш. уҡ ваҡытта эшкәртеүҙә еңел булыуы,...

НӘФИС КЕЙЕҘ СӘНҒӘТЕ, башҡорттарҙың традицион көнкүрешендә ҡулланылған, һарыҡ (һирәкләп — дөйә) йөнөнән эшләнгән төрлө әйберҙәр; уларҙы матур итеп биҙәү; хәҙ. заман биҙәү-ҡулланма сәнғәте бүлеге. Кейеҙ баҫыу технологияһы, уны ҡулланыу өлкәһе һәм традицион биҙәү алымдары боронғо төркиҙәр сәнғәтенә барып...

НӘФИС КЕРАМИКА СӘНҒӘТЕ, махсус составлы балсыҡтан яндырып эшләнгән нәфис сәнғәт әйберҙәре (фарфор, фаянс, терракота, көршәк); биҙәү-ҡулланма сәнғәте төрө. Башҡортостанда неолит дәүеренән алып билдәле (ҡара: Керамика). Респ. рәссамдарының Н.к.с. м‑н ҡыҙыҡһыныуы 20 б. 50‑се йй. урталарында барлыҡҡа килә...

НӘФИС КҮН СӘНҒӘТЕ, башҡорттарҙың традицион көнкүрешендә һәм хужалығында ҡулланылған, йәнлек тиреһенән әҙерләнгән төрлө тәғәйенләнештәге әйберҙәр; уларҙы нәфис эшкәртеү; хәҙ. заман биҙәү-ҡулланма сәнғәте бүлеге. Башҡортостанда башлыса малсылыҡ м‑н шөғөлләнеү уның көнсығышында, айырыуса Урал аръяғында,...

НӘФИС ҠУРСАҠ СӘНҒӘТЕ, биҙәү- ҡулланма сәнғәте әйберҙәре һәм бүлеге. Н.ҡ.с. традицион ҡурсаҡ өлгөләрен заманға яраҡлаштырыу һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килә. Тибы б‑са уйынсыҡ, театр, экспозицион, сувенир, интерьер ҡурсаҡтарҙы айырып йөрөтәләр. БР‑ҙың проф. биҙәү-ҡулланма сәнғәтендә Н.ҡ.с. ҡарата ҡыҙыҡһыныу...

НӘФИС ЛАК СӘНҒӘТЕ, ағастан, папье-машенан йәки металдан эшләнгән, рәсем, ҡайһы берҙә инкрустация м‑н биҙәлгән, лак м‑н ҡапланған әйберҙәр. Н.л.с. төп үҙенсәлектәре — шымартылған өҫтөң ялтырап тороуы, фон, рәсем һәм инкрустация төҫтәренең ҡапма‑ҡаршылығы; әйберҙәр йыйнаҡ һәм зиннәтле, ғәҙәттә, уларға...

НӘФИС МЕТАЛЛ СӘНҒӘТЕ, башҡорттарҙың традицион көнкүрешендә һәм хужалығында ҡулланылған, металдан эшләнгән төрлө тәғәйенләнештәге әйберҙәр; уларҙы нәфис эшкәртеү; биҙәү-ҡулланма сәнғәте бүлеге. Башҡортостанда металл әйберҙәр энеолит дәүерендә барлыҡҡа килә. Металды биҙәүҙең традицион төрҙәрен етештереү...

НӘФИС ТЕКСТИЛЬ СӘНҒӘТЕ, башҡорттарҙың традицион көнкүрешендә туҡылған һәм туҡылмаған материалдарҙан эшләнгән төрлө әйберҙәр; уларҙы биҙәү; хәҙ. заман биҙәү- ҡулланма сәнғәте бүлеге. Башҡортостанда Н.т.с. үҙенсәлектәренең формалашыуы тәбиғәт, климат шарттарына, хужалыҡтың традицион формаларына бәйле...

НЕСТЕРОВ М.В. ИСЕМЕНДӘГЕ ХУДОЖЕСТВО МУЗЕЙЫ. Өфөлә урынлашҡан. М.В.Нестеров инициативаһы б‑са 1919 й. Октябрь рев‑цияһы ис. Өфө художество пролетар музейы булараҡ асыла, 1921 й. алып Өфө художество пролетар сәнғәт музейы, 1922 й. — Өфө художество музейы, 1929 й. — Башҡ. дәүләт художество музейы (1954...

ӨФӨ СӘНҒӘТ ТҮҢӘРӘГЕ, 1913 й. “Өфө рәсем сәнғәтен һөйөүселәр йәмғиәте” булараҡ ойошторола, 1914 й. алып Ө.с.т. Йәмғиәтте булдырыуҙың инициаторы, ойоштороусыһы һәм рәйесе — Ю.Ю. Блюменталь. Йәмғиәттең төп бурысы — ижади аралашыуҙар һәм бергә рәсем м‑н шөғөлләнеү өсөн рәссамдарҙы, сәнғәт һөйөүселәрҙе берләштереү....

ӨФӨ ХУДОЖЕСТВО МУЗЕЙЫ ДУҪТАРЫ ТҮҢӘРӘГЕ, рәссамдар, музыканттар һәм сәнғәт һөйөүселәр Ю.Ю.Блюменталь (рәйес), Ҡ.С.Дәүләткилдеев, В.А.Евладова, М.Н.Елгаштина, С.А.Примак (секретарь), А.Э.Тюлькин, А.А.Черданцев һ.б. инициативаһы б‑са 1923 й. Өфөлә ойошторола. Өфөлә йәшәүселәрҙән башҡа түңәрәктә Д.И.Архангельский...