Список материалов
ӘЛИБАЕВ Сәғит Рәхмәт улы
ӘЛИБАЕВ Сәғит Рәхмәт улы [23.11. 1903, Ырымбур губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Яманһары а. (БР‑ҙың Көйөргәҙе р‑ны) — 2.1.1975, Өфө], дәүләт эшмәкәре. Пед. ф. канд. (1955). РСФСР мәктәбенең атҡ. уҡытыусыһы (1960). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Ырымбур башҡорт пед. техникумын (1926), Н.К.Крупская ис. Коммунистик...
ӘЛИБАЕВҠадир (Әбделҡадир) Әхмәткирәй улы
ӘЛИБАЕВҠадир (Әбделҡадир) Әхмәткирәй улы (17.6.1940, БАССР‑ҙың Хәйбулла р‑ны Әбүбәкер а. — 4.12. 2003, Сибай ҡ.), шағир. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1990). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1968) Хәйбулла һәм Учалы р‑ндары, Сибай мәктәптәрендә уҡыта. “Аҡ шишмә” исемле тәүге шиғырҙар йыйынтығы 1982 й. сыға. “Йырлы...
ӘЛИБАЙ (Әлибаев) Сафуан Әфтәх улы
ӘЛИБАЙ (Әлибаев) Сафуан Әфтәх улы [21.2.1941, БАССР‑ҙың Малаяҙ р‑ны Тирмән а. (БР‑ҙың Салауат р‑ны) – 6.7.2014, Өфө, тыуған яғында ерләнгән], шағир. БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1991). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1973). БДУ‑ны тамамлаған (1966). 1965 й. алып “Башҡортостан пионеры” гәз. бүлек мөдире,...
ӘЛИБАЙ МЫРҘАҒОЛОВ
ӘЛИБАЙ МЫРҘАҒОЛОВ, Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. Нуғай даруғаһының Ҡырҡ Өйлө‑Мең улусы башҡорто. Шул уҡ улустың старшинаһы, ш. уҡ даруғаныңбаш старшинаһы вазифаһын башҡарған. 1773 й. окт. Өфө провинцияһының Стәрлетамаҡ пристане эргәһендә башҡорт‑мишәр хөкүмәт командаһын...
ӘЛИКӘШ ҺӨЙӨНДӨКОВ
ӘЛИКӘШ ҺӨЙӨНДӨКОВ, Әлкә Һ. (1679—1755, Ырымбур губ. Шәләхмәт а.), башҡорт ихтилалы (1755—56) инициаторы һәм ойоштороусыларҙың береһе. Нуғай даруғаһының Бөрйән улусы башҡорто. Шул уҡ улустың старшинаһы. 1755 й. мартында Бикбулат Арҡаев м‑н бергә ихтилал әҙерләүҙә ҡатнашырға тәҡдим итеп, Батыршаға хат...
ӘЛИКӘШ ҺӨЙӨНДӨКОВ
ӘЛИКӘШ ҺӨЙӨНДӨКОВ, Әлкә Һ. (1679—1755, Ырымбур губернаһы Шәләхмәт а.), башҡорт ихтилалы (1755—56) инициаторы һәм ойоштороусыларҙың береһе. Нуғай даруғаһының Бөрйән улусы башҡорто. Шул уҡ улустың старшинаһы. 1755 й. мартында Бикбулат Арҡаев менән бергә ихтилал әҙерләүҙә ҡатнашырға тәҡдим итеп, Батыршаға...
ӘЛИМҒАФАРОВ Рифхәт Зәйнәғетдин улы
ӘЛИМҒАФАРОВ Рифхәт Зәйнәғетдин улы (20.1.1932, БАССР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны Ҡырмыҫҡалы а.), хужалыҡ эшмәкәре. РСФСР‑ҙың атҡ. а.х. хеҙм‑ре (1982). БАХИ‑ны тамамлағандан һуң (1954) Йомағужа р‑нындағы Подгорный МТС‑ының, 1956 й. алып Ҡарлыман МТС‑ының өлкән ветеринар врачы; 1960 й. башлап Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы...
ӘЛИМҒОЛ, К ә к ү к, Күгәрсен р‑нындағы ауыл
ӘЛИМҒОЛ, К ә к ү к, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Волостновка а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 30 км һәм Мәләүез т. юл ст.К.‑Көнс.табан 36 км алыҫлыҡта Ишкәнәк й. (Ағиҙел й. басс.) буйында, Наҡаҫбаш заказнигы терр‑яһында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. – 250 кеше; 1920 – 290; 1939 – 169; 1959 – 212; 1989 –...
ӘЛИМОВ Владимир Ришат улы
ӘЛИМОВ Владимир Ришат улы (6.12.1957, БАССР‑ҙың Ҡариҙел районы Ҡариҙел а.), лётчик, полковник (2004). Рәсәй Федерацияһы Геройы (2000). РФ‑тың атҡаҙанған хәрби лётчигы (2005), лётчик‑снайпер (2003). 1996 й. һәм 1999 й. Чечен Республикаһында хәрби хәрәкәттәрҙә ҡатнашыусы. Викт.Р.Әлимовтың ҡустыһы. Һарытау...
ӘЛИМОВ Владимир Ришат улы
ӘЛИМОВ Владимир Ришат улы (6.12.1957, БАССР‑ҙың Ҡариҙел районы Ҡариҙел а.), лётчик, полковник (2004). Рәсәй Федерацияһы Геройы (2000). РФ‑тың атҡаҙанған хәрби лётчигы (2005), лётчик‑снайпер (2003). 1996 й. һәм 1999 й. Чечен Республикаһында хәрби хәрәкәттәрҙә ҡатнашыусы. Викт.Р.Әлимовтың ҡустыһы. Һарытау...
ӘЛИФБА
ӘЛИФБА, башланғыс белем биреү өсөн дәреслек. Авторы күрһәтелмәгән (В.В.Катаринский тип фараз ителә) тәүге “Башҡорттар өсөн әлифба” (“Букварь для башкир”) 1892 й. сыға. 2 бүлектән тора: 1‑сеһе башҡорт телендә, 2‑сеһе урыҫ телендә төҙөлгән. Башҡ. алфавиты өсөн кириллицаға нигеҙләнгән 39 хәреф файҙаланылған....
ӘЛИФТӘР
ӘЛИФТӘР (гр. аleipha – май), үҫемлек майы йәки алкид ыҫмалалары нигеҙендә әҙерләнгән плёнка барлыҡҡа килтереүсе матдәләр. Һарынан алып ҡарағусҡыл ҡыҙылға тиклем төҫтәге үтә күренмәле шыйыҡса.Тәбиғи (окисланған, полимерлаштырылған), ярым тәбиғи (“оксолдәр”, кастор Ә.), ҡатнаш (окисланған һәм һыуһыҙландырылған...
ӘЛЙӘН, тау
ӘЛЙӘН, тау, тәбиғәт ҡомартҡыһы (2003). Ейәнсура р‑ны Абҙан а. көнбайышҡа табан 2 км алыҫлыҡта Әселе й. (Һаҡмар й. басс.) һул ярында урынлашҡан. Абс. бейеклеге 361 м. Формаһы һуҙылған. Мәмерйәләр бар; битләүҙәре текә. Тауҙы барлыҡҡа килтергән тоҡомдар әселе ярусыныңтерәк киҫелеше булып тора. Ландшафы...
ӘЛКӘ, Салауат р‑нындағы ауыл
ӘЛКӘ, Салауат р‑нындағы ауыл, Әлкә а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 15 км һәм Кропачёво т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.‑Көнс. табан 14 км алыҫлыҡта Көҫкәнде й. (Йүрүҙән й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 241 кеше; 1920 – 280; 1939 – 358; 1959 – 431; 1989 – 539; 2002 – 533; 2010 – 488 кеше....
ӘЛМӘН РАЙОНЫ, Ҡурған өлкәһе
ӘЛМӘН РАЙОНЫ, Ҡурған өлкәһенең көньяҡ‑көнбайышында урынлашҡан. 1941 й. Силәбе өлкәһе терр‑яһында ойошторола, 1943 й. 6 февр. алып Ҡурған өлк. составына инә. Майҙаны — 2510 км2. Адм. үҙәге — Әлмән ауылы. Районда 12 ауыл советы, 33 ауыл торама пункты бар. Халҡы — 12,6 мең кеше (2010), ш. иҫ. 32,4% башҡорттар...
ӘЛМӘС, Күгәрсен р‑нындағы ауыл
ӘЛМӘС, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Ибрай а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. 15 км һәм Мәләүез т. юл ст. К.‑Көнс. табан 60 км алыҫлыҡта Мрәүешле й. (Ағиҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. – 426 кеше; 1920 – 426; 1939 – 602; 1959 – 406; 1989 –287; 2002 – 319; 2010 – 301 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002)....
ӘЛМОРОН
ӘЛМОРОН, гөлйемеш (Rosa), роза һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлектәр заты. 300—500 төрө билдәле, Төньяҡ ярымшарҙың уртаса һәм субтропик бүлкәттәрендә таралған. Башҡортостанда 4 төрө үҫә. Энәләр м‑н ҡапланған ҡыуаҡлыҡтар. Һабаҡтары төҙ йәки дуға һымаҡ бөгөлгән, бейеклеге 70—200 см. Япраҡтары сиратлы,...
ӘЛМӨХӘМӘТ ИБРАҺИМОВ
ӘЛМӨХӘМӘТ ИБРАҺИМОВ (? – 1791 й. һуң), Исәт провинцияһының хеҙмәтле татарҙарынан Уложенный комиссия депутаты. Исәт провинцияһының Могильная а. (хәҙ. Ҡурған өлк. Әлшәй а.) йәшәгән. Мулла. Комиссияға Себер һәм Ырымбур сик һыҙығында хеҙмәт иткән өсөн түләү индереү, ирекле сауҙа, йөкләмәләрҙе кәметеү, хеҙмәтле...
ӘЛМӨХӘМӘТ ҠУРҒАНДАРЫ
ӘЛМӨХӘМӘТ ҠУРҒАНДАРЫ, б.э.т. 15—14 бб. — б.э. 2—3 бб. археологик ҡомартҡыһы. Әбйәлил р‑ны Әлмөхәмәт а. төньяҡ‑көнбайышҡа табан 2,5—3 км алыҫлыҡта Оло Ҡыҙыл й. һул ярында урынлашҡан. 1971 й. Н.А.Мәжитов тарафынан асылған, 1975 й. һәм 1977 й. А.Х.Пшеничнюк тикшергән. Ҡомартҡы 23 ҡурғандан тора, улар өс...
ӘЛМӨХӘМӘТ СТАНЦИЯҺЫ АУЫЛЫ, Әбйәлил р‑нындағы ауыл
ӘЛМӨХӘМӘТ СТАНЦИЯҺЫ АУЫЛЫ, Әбйәлил р‑нындағы ауыл, Әлмөхәмәт а/с ҡарай; т. юл станцияһы. Район үҙәгенән К.‑Көнс. табан 52 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1959 й. — 426 кеше; 1989 — 472; 2002 — 465; 2010 — 396 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Элеватор, фельдшер‑акушерлыҡ пункты, клуб бар.
Ауылға 1954...
