Список материалов
БАРҒЫҘБАШ, Дүртөйлө р‑нындағы ауыл
БАРҒЫҘБАШ, Дүртөйлө р‑нындағы ауыл, Миәҙәк а/ с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 19 км һәм Яңауыл т. юл ст. К. табан 106 км алыҫлыҡта Барғыҙбаш й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 175 кеше; 1920 — 216; 1939 — 264; 1959 — 326; 1989 — 150; 2002 — 150; 2010 — 125 кеше. Башҡорттар,...
БАРДИН Иван Павлович
БАРДИН Иван Павлович (1.11.1883, Һарытау губ. Широкий Уступ а. — 7.1.1960, Мәскәү), инженер-технолог һәм металлург. СССР ФА (1932; 1942—60 йй. вице-президенты), Ҡаҙаҡ ССР‑ы ФА акад. (1946). СССР ФА‑ның Урал филиалы Президиумы рәйесе (1937—57). Соц. Хеҙмәт Геройы (1945). СССР ФА‑ның Урал комплекслы экспедицияһы...
БАРДОВКА, Кушнаренко р‑нындағы ауыл
БАРДОВКА, Кушнаренко р‑нындағы ауыл, Матвеев а/ с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 16 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 74 км алыҫлыҡта Һөлөклө күле (Ағиҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 505 кеше; 1920 — 673; 1939 — 633; 1959 — 342; 1989 — 334; 2002 — 395; 2010 — 339 кеше. Урыҫтар йәшәй...
БАРҘЫ РАЙОНЫ
БАРҘЫ РАЙОНЫ, Пермь крайының көньяғында урынлашҡан. 1926 й. 4 нояб. Урал өлкәһе терр‑яһында ойошторола, 1938 й. алып Пермь өлк., 2005 й. — Пермь крайы составында. Майҙаны — 2382,3 км2. Адм. үҙәге — Барҙы ауылы. Районда 12 ауыл советы, 65 ауыл торама пункты бар. Халҡы — 27,8 мең кеше (2010), ш. иҫ. башҡорттар...
БАРЗИЛОВИЧ Николай Павлович
БАРЗИЛОВИЧ Николай Павлович (22.3.1912, Рига — 9.5.1976, Мәскәү), цирк артисы (жонглёр), режиссёр. Литва ССР‑ының атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1965), БАССР‑ҙың халыҡ артисы (1974). Ленинград театр техникумын (1933), ГИТИС‑ты (1947) тамамлаған. 1934 й. башлап төрлө цирк труппаларында эшләй, 1947 й. — Цирк һәм...
БАРИТ, минерал
БАРИТ, ауыр шпат, сульфаттар класы минералы, BaSO4; составында стронций, кальций, ҡурғаш ҡушылмалары булыуы мөмкин. Кристалдары пластинка йәки призма рәүешендә. Текстураһы киң, ҡаты бөртөклө, һыҙыҡлы. Төҫө аҡ, һоро, зәңгәрһыу, төҫһөҙ һ.б.; ҡатылығы — 3,0—3,5, тығыҙлығы — 4500 кг/ м3 яҡын. Быяла кеүек...
БАРҠЫЛДАҠТАР, ҡоштар
БАРҠЫЛДАҠТАР (Turdidae), турғай һымаҡтар отрядына ҡараған ҡоштар ғаиләһе. 49 заты, 305‑тән ашыу төрө билдәле, поляр өлкәләр һәм Яңы Зеландиянан башҡа бөтә Ер шары буйлап таралған. БР‑ҙа 6 затҡа ҡараған 18 төрө бар. Күсәр ҡош. Кәүҙә оҙонлоғо 13—29 см, ауырлығы 130—200 г. Төрҙәрҙең күбеһендә кәүҙәһенең...
БАРЛЫБАЕВ Әҙеһәм Әғзәм улы
БАРЛЫБАЕВ Әҙеһәм Әғзәм улы (30.8.1958, БАССР‑ҙың Баймаҡ р‑ны Йомаш а.), иҡтисадсы. Иҡт. ф. д‑ры (2006). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2015). Ростов ун‑тын тамамлағандан һуң (1981) ӨАИ‑ла, 1984 й. алып СДПИ‑ла уҡыта. 1994 й. башлап БДУ‑ның Сибай ин‑тында: 1998 й. алып дир. урынбаҫары, 2000 й. — өлкән ғилми...
БАРЛЫБАЕВ Хәлил Әбүбәкер улы
БАРЛЫБАЕВ Хәлил Әбүбәкер улы (5.1.1944, БАССР‑ҙың Баймаҡ районы Йомаш а. — 18.3.2020, Мәскәү ҡ., тыуған яғында ерләнгән), иҡтисадсы. Иҡтисад (1992) һәм философия (2011) фәндәре докторы, профессор (1994). БР‑ҙың атҡаҙанған иҡтисадсыһы (1993). МДУ‑ны тамамлаған (1972). 1976 й. алып (өҙөклөк менән) БДУ‑ла...
БАРМАҠТАМЫР
БАРМАҠТАМЫР (Dactylorhiza), әшәлсә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 30 төрө билдәле, Төньяҡ ярымшарҙың уртаса бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда гибрид Б., һарғылт аҡ Б., ит‑ҡыҙыл Б., Руссов Б., Фукс Б. үҫә. Бармаҡ һымаҡ бүленгән бүлбетамырлы күп йыллыҡ үлән. Һабағы төҙ, бейеклеге 35—80 см...
БАРМИН Леонид Николаевич
БАРМИН Леонид Николаевич (16.4.1931, Белорет ҡ. — 16.6.1995, Екатеринбург ҡ.), инженер-металлург. Техник ф. д‑ры (1972), проф. (1972). РФ‑тың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1991), СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1978). Урал политехник ин‑тын тамамлағандан һуң (Свердловск ҡ., 1955) шунда уҡ эшләй: 1970 й....
БАРОКАМЕРА
БАРОКАМЕРА (гр. báros — ауырлыҡ һәм лат. camera — бүлмә, палата), эсендә яһалма рәүештә юғары йәки түбән барометрик баҫым булдырылған камера. Түбән (вакуумлы Б.) һәм юғары баҫым Б. айырып йөрөтәләр. Шулай уҡ баҫымды һәм һауа т‑раһын ҡабатлаусы һәм климатик факторҙарҙы имитациялаусы термобарокамералар...
БАРРИКАДНАЯ
БАРРИКАДНАЯ, ҡара ҡарағат сорты. 1987 й. М.Ғ.Әбдиева (БНИИЗиС) һәм В.М.Литвинова (РСФСР‑ҙың Ҡара тупраҡһыҙ һыҙаты баҡсасылығы зона ҒТИ, Мәскәү) тарафынан Московская һәм Крупная сорттарын һеркәләндереү юлы м‑н сығарыла. Ҡыуағы бейек, аҙ тармаҡлы, үрендеһе төҙ, йәшел. Япрағы уртаса ҙурлыҡта, күгелйем...
БАРСОВ Николай Николаевич
БАРСОВ Николай Николаевич (6.9.1901, Өфө — 1.10.1981, шунда уҡ), иҡтисадсы, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1917—23 йй. Социал-революционерҙар партияһы ағзаһы (1920 й. Өфө губерна ком‑ты секретары, 1922 й. Партия аҙсылығының үҙәк бюроһы ағзалығына канд. һәм ағза). 1920 й. Өфө губерна ХХС‑ы инструкторы, 1923 й....
БАРСУКОВ Анатолий Иванович
БАРСУКОВ Анатолий Иванович (12.11.1931, Ырымбур ҡ. — 27.2.2016, Өфө), хужалыҡ эшмәкәре. РСФСР транспортының атҡ. хеҙм‑ре (1991). Бөтә союз ситтән тороп уҡыу финанс-иҡт. ин‑тын тамамлаған (1976). 1948 й. алып “Россовхозавтотранс” Чкалов автобазаһы водителе, 1954 й. башлап 11‑се Күмертау автоконтораһы...
БАРСУКОВ Владимир Фёдорович
БАРСУКОВ Владимир Фёдорович (1.11.1953, Өфө), инженер-механик. БР‑ҙың атҡ. машиналар эшләүсеһе (1998), РФ транспортының почётлы хеҙм‑ре (2000). ӨАИ‑ны тамамлағандан һуң (1976) Бөтә Союз “Союзнефтеавтоматика” ПБ‑ның Махсус проект-конструкторлыҡ бюроһында эшләй. 1978 й. алып “Ремстройдормаш” з‑ды инженер-конструкторы,...
БАРТ (“Татыулыҡ”)
“БАРТ” (“Татыулыҡ”) Чечен ижтимағи-мәҙәни үҙәге, 1995 й. Башҡортостан һәм Чечен Респ. халыҡтары араһында тыныслыҡты һәм татыулыҡты нығытыуға булышлыҡ итеү маҡсатында ойошторола. Өфөлә урынлашҡан. Эшмәкәрлегенең төп йүнәлештәре: чечендарҙың гражданлыҡ хоҡуҡтарын һәм азатлығын яҡлау, үҫеп килгән быуынды...
БАРТАҒАТАМАҠ, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл
БАРТАҒАТАМАҠ, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл, Үрге Һөйән а/ с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 57 км һәм Щучье Озеро т. юл ст. (Пермь крайы) К.‑Көнс. табан 102 км алыҫлыҡта Өфө й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1959 й. — 199 кеше; 1989 — 99; 2002 — 97; 2010 — 87 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002).
20 б. 40‑сы йй. аҙ....
БАРТЕР
БАРТЕР (ингл. barter), тауарҙар һәм хеҙмәттәр м‑н аҡсаһыҙ тура алмашыу. Берҙәм килешеү (контракт) м‑н рәсмиләштерелә, унда алмашыуҙың эквивалентлығын тәьмин итеү, страховка суммаларын, дәғүәләр (санкциялар) күләмен билдәләү һ.б. өсөн тауарҙарҙы (хеҙмәттәрҙе) донъя йәки килешеү хаҡтары б‑са баһалау эшләнә....
БАРТОЛЬД Василий Владимирович
БАРТОЛЬД Василий Владимирович (3.11.1869, С.‑Петербург — 19.8.1930, Ленинград), тарихсы, шәрҡиәтсе. С.‑Петербург (1913) һәм Рәсәй (1917) ФА, СССР ФА (1925) академигы. Шәреҡ тарихы д‑ры (1900), проф. (1901). С.‑Петербург ун‑тын тамамлаған (1891), 1892 й. алып шунда уҡ эшләй, бер үк ваҡытта 1919 й. башлап...
