Список материалов
КҮСЕМ РУДНИГЫ
КҮСЕМ РУДНИГЫ, марганец мәғдәндәре сығарған. Әбйәлил р‑нында урынлашҡан. Мәғдәндең тәүге партияһы 1916 й. алына. Рудник 1930 й. алып асыҡ ысул м‑н, 1935 й. — шахта ысулы м‑н эшкәртелә. Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында 350‑гә яҡын кеше эшләгән, айына 4—5‑әр мең т мәғдән сығарылған. 1957 й. К.р. ябыла. Продукцияһы...
КҮСЕМ РУДНИГЫ АУЫЛЫ, Әбйәлил р‑нында
КҮСЕМ РУДНИГЫ АУЫЛЫ, Әбйәлил р‑нында, Ташбулат а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 39 км һәм Ташбулат т. юл ст. К.‑Көнб. табан 10 км алыҫлыҡта Мауыҙҙы һәм Сабаҡты күлдәре буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 811 кеше; 1959 — 1296; 1989 — 735; 2002 — 352; 2010 — 342 кеше. Урыҫтар, башҡорттар йәшәй (2002)....
КҮСЕМ ТҮЛӘКӘЕВ
КҮСЕМ ТҮЛӘКӘЕВ, башҡорт ихтилалы (1704—11) юлбашсыларының береһе. Нуғай даруғаһы Тамъян улусы башҡорто. Батыр. Аҡай Күсемовтың атаһы. К.Т. керҙәшлек хоҡуғында Ҡазан даруғаһы Йәнәй улусы башҡорттары ерҙәрен файҙалана. 1707 й. Алдар м‑н берлектә Ҡазан һәм Нуғай даруғалары баш күтәреүселәренә етәкселек...
КҮСЕМ, Әбйәлил р‑нындағы ауыл
КҮСЕМ, Әбйәлил р‑нындағы ауыл, Ташбулат а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 44 км һәм Ташбулат т. юл ст. Көнб. табан 15 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 398 кеше; 1920 — 516; 1939 — 362; 1959 — 270; 1989 — 430; 2002 — 309; 2010 — 419 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Ташбулат...
КҮСЕМ, Шишмә р‑нындағы ауыл
КҮСЕМ, Шишмә р‑нындағы ауыл, Шишмә а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Шишмә т. юл ст. К. табан 15 км алыҫлыҡта Дим й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 289 кеше; 1920 — 443; 1939 — 189; 1959 — 336; 1989 — 175; 2002 — 157; 2010 — 116 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер-акушерлыҡ пункты, мәсет бар.
Ауылға...
КҮСЕМЛЕЛЕК‑КҮСЕМҺЕҘЛЕК КАТЕГОРИЯҺЫ
КҮСЕМЛЕЛЕК‑КҮСЕМҺЕҘЛЕК КАТЕГОРИЯҺЫ, һөйләмдә тура тултырыусы функцияһын башҡарған, объектҡа йүнәлтелгән хәрәкәтте аңлатҡан ҡылымдарҙың синтаксик үҙенсәлеген (күсемлелек), йәки объектҡа мөнәсәбәте булмаған хәрәкәтте (күсемһеҙлек) сағылдырған грамматик категория. К.‑к.к. грамматик күрһәткестәре булмай,...
КҮСЕМОВ Рәшит Йәмғетдин улы
КҮСЕМОВ Рәшит Йәмғетдин улы (8.10.1946, БАССР‑ҙың Баҡалы р‑ны Яңы Ҡатай а.), математик. Техник ф. д‑ры (1991), проф. (1992). РФ юғары мәктәбенең атҡ. хеҙм‑ре (1998), БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1995), РФ Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының почётлы газ сәнәғәте хеҙм‑ре (2003), Төмән өлк. почётлы нефтсеһе...
КҮСЕМОВ Салауат Таһир улы
КҮСЕМОВ Салауат Таһир улы (8.3.1942, Кировабад ҡ.), инженер‑электрик. БР ФА‑ның мөхбир ағзаһы (1998), техник ф. канд. (1971), проф. (1991). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре, РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре, БР‑ҙың мәғариф отличнигы (бөтәһе лә — 2002). СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1985). Т.Т.Күсемовтың...
КҮСЕМОВ Т.Т. МУЗЕЙЫ
КҮСЕМОВ Т.Т. МУЗЕЙЫ, Әбйәлил р‑ны Күсем а. урынлашҡан. 1975 й. Хәрби дан музейы булараҡ ойошторола, 1985 й. Хәрби һәм хеҙмәт даны музейы тип үҙгәртелә, 1993—2006 йй. Милли музей филиалы, 1994 й. алып хәҙ. исемен йөрөтә. Музей фондында 600‑ҙән ашыу һаҡлау берәмеге, ш. иҫ. Т.Т.Күсемовтың шәхси әйберҙәре...
КҮСЕМОВ Таһир Тайып улы
КҮСЕМОВ Таһир Тайып улы [14.2.1909, Ырымбур губ. Верхнеурал өйәҙе Күсем а. (БР‑ҙың Әбйәлил р‑ны) — 10.5.1986, Өфө], кавалерист, ген.-майор (1969). Советтар Союзы Геройы (1944). 1941 й. Иран походында, Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. М.В.Фрунзе ис. Хәрби акад. (1947) һәм К.Е.Ворошилов ис. Юғары хәрби акад....
КҮСЕМОВА Суфия Ғилман ҡыҙы
КҮСЕМОВА Суфия Ғилман ҡыҙы (5.3.1944, Өфө), театр белгесе, театр эшмәкәре. Сәнғәт ғилеме канд. (1974), проф. (1997). БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1984), РФ юғары мәктәбенең атҡ. хеҙм‑ре (1999). Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1969). Ғ.В. Ниғмәтйәновтың ҡыҙы. ГИТИС‑ты тамамлағандан һуң (1966; Б.И.Ростоцкий...
КҮСКЕНСЕЛЕК ХӘРӘКӘТЕ
КҮСКЕНСЕЛЕК ХӘРӘКӘТЕ, күскенселек, Рәсәйҙә 16 б. уртаһы — 20 б. башында иҡт. йәки сәйәси факторҙар арҡаһында халыҡтың хөкүмәт тарафынан ойошторолған йәки тәбиғи күсеүе. Халыҡ миграцияһының бер төрө һәм эске колониялаштырыуҙың төп сараһы. Башҡортостандың Рус дәүләтенә ҡушылыуынан һуң, башлыса Волга буйынан...
КҮСМӘ ТОРМОШ
КҮСМӘ ТОРМОШ, номадизм, халыҡ м‑н малдың миҙгелгә ҡарап күсеп йөрөүенә нигеҙләнгән хужалыҡ итеү формаһы. К.т. Евразияның тау‑дала ҡәбиләләре араһында б.э.т. 1‑се мең йыллыҡта барлыҡҡа килә. Төбәктең физик‑геогр. һәм тәбиғәт‑климат шарттары Көньяҡ Урал терр‑яһында иртә тимер быуатта К.т. таралыуына булышлыҡ...
КҮСТЕРӘ
КҮСТЕРӘ (Bromus), ҡыяҡлылар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Ике ярымшарҙың да уртаса бүлкәттәрендә яҡынса 25 төрө билдәле. Башҡортостанда 4 төрө үҫә. Бер, ике йыллыҡ үләндәр, бейеклеге 15—100 см. Япраҡтары — ҡыяҡ, яҫы, ябыҡ еңсәле. Башаҡтары эре (3 см тиклем), күп сәскәле, ян-яҡтан ҡыҫылған, һеперткеләргә...
КҮҪӘЛӘР КӨКӨРТЛӨ ҺЫУ СЫҒАНАҒЫ
КҮҪӘЛӘР КӨКӨРТЛӨ ҺЫУ СЫҒАНАҒЫ, Ҡутҡантау төркөмөндәге урғылыусы минераль һыу сығанағы, тәбиғәт ҡомартҡыһы (1965). Салауат р‑ны 2‑се Иҙелбай һәм Күҫәләр аа. араһында Йүрүҙән й. үҙәненең һул битләүендә урынлашҡан. Күҫәләр а. көнбайышҡа табан 1,5 км алыҫлыҡта минераль һыу сығанаҡтарының 1‑се (төп) төркөмө...
КҮҪӘЛӘР, Салауат р‑нындағы ауыл
КҮҪӘЛӘР, Салауат р‑нындағы ауыл, Арҡауыл а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 37 км һәм Кропачёво т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т. табан 67 км алыҫлыҡта Йүрүҙән й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 520 кеше; 1920 — 527; 1939 — 401; 1959 — 367; 1989 — 202; 2002 — 241; 2010 — 171 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002)....
КҮТӘРЕМ, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл
КҮТӘРЕМ, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл, Кәлтәй а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 22 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнб. табан 73 км алыҫлыҡта Кәлтәй й. (Ағиҙел й. басс.) үрге ағымында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1153 кеше; 1920 — 1234; 1939 — 962; 1959 — 961; 1989 — 1044; 2002 — 1141; 2010 — 1081 кеше. Урыҫтар...
КЯК Владимир Константинович
КЯК Владимир Константинович (8.2.1941, Өфө ҡ. — 23.5.2017, шунда уҡ), тренер. Конькиҙа шыуыу спорты буйынса РСФСР‑ҙың атҡаҙанған тренеры (1975), велосипед спорты буйынса СССР‑ҙың спорт мастеры (1964). Ҡаҙаҡ физик культура институтын тамамлаған (Алма‑Ата ҡ., 1966). Гастелло Н.Ф. исемендәге спорт клубы...
ҠАБАҠ
ҠАБАҠ (Cucurbitа), ҡабаҡ һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. 20‑гә яҡын төрө билдәле, Төньяҡ һәм Көньяҡ Америкала, Евразияла, Африкала таралған. Башҡортостанда ҡаты тышлы һәм эре емешле Ҡ. үҫтерелә. Бер йыллыҡ үҫемлек. Ҡаты тышлы Ҡ. һабағы ҡырлы, бураҙналы. Япрағы биш айырсалы, тәрән ҡырҡылған,...
ҠАБАҠ СТАНЦИЯҺЫ АУЫЛЫ, Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы ауыл
ҠАБАҠ СТАНЦИЯҺЫ АУЫЛЫ, Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы ауыл, Ҡабаҡ а/с ҡарай; т. юл станцияһы. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. табан 19 км алыҫлыҡта Куйбышев т. юлында (Дим—Төйлөгән участкаһы) урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. – 72 кеше; 1959 – 246; 1989 – 148; 2002 – 193; 2010 – 105 кеше. Сыуаштар, урыҫтар, башҡорттар йәшәй...
