Список материалов
МАРКС Карл Генрих
МАРКС Карл Генрих (5.5.1818, Трир ҡ., Пруссия — 14.3.1883, Лондон ҡ.), философ, иҡтисадсы, сәйәси эшмәкәр. Марксизмға нигеҙ һалыусы (ҡара: Марксистик философия). Философия докторы (1841). 1847 й. алып халыҡ‑ара Коммунистар союзы ағзаһы. М. менән Ф.Энгельс — 1‑се Интернационалдың (1864—76) ойоштороусылары...
МАРКСИСТИК ФИЛОСОФИЯ
МАРКСИСТИК ФИЛОСОФИЯ, диалектик һәм тарихи материализм (ҡара: Диалектика) т‑да К.Маркс м‑н Ф.Энгельс тәғлимәте. М.ф. төп ҡанундары: ижт. аңға ҡарата ижт. йәшәйештең алда булыуы; йәмғиәт структураһы — иҡт. базис (етештереү көстәре һәм мөнәсәбәттәре) һәм өҫҡорма (мәҙәниәт, сәйәсәт, хоҡуҡ); йәмғиәт тарихы...
МАРКУШЕВ Михаил Вячеславович
МАРКУШЕВ Михаил Вячеславович (1.10.1959, Өфө), инженер‑механик. ӨАИ‑ны тамамлағандан һуң (1981) ӨАИ эргәһендәге “Тантал” махсус конструкторлыҡ‑технология бюроһында эшләй. 1990 й. алып Металдарҙың үтә һығылмалылығы проблемалары ин‑тында: өлкән ғилми хеҙм‑р, 1995 й. башлап сектор мөдире, 2007 й. — лаб....
МАРМЫЛЁВ, Өфө р‑нындағы ауыл
МАРМЫЛЁВ, Өфө р‑нындағы ауыл, Жуков а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. 16 км һәм Дим т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 4 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 119 кеше; 1920 – 213; 1939 – 229; 1959 – 162; 1989 – 124; 2002 – 182; 2010 – 232 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ пункты бар. Ауылға яҡынса...
МАРС, Кушнаренко р‑нындағы ауыл
МАРС, Кушнаренко р‑нындағы ауыл, Горький а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 31 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 89 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. – 80 кеше; 1959 – 199; 1989 – 136; 2002 – 119; 2010 – 78 кеше. Татарҙар, башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ пункты бар.
Ауылға 20 б....
МАРС, планета
МАРС, Ҡояштан алыҫлығы б‑са дүртенсе урында торған планета. Ҡояштан уртаса алыҫлығы 228 млн км (1,52 а.б.). Сидерик әйләнеү периоды 687 тәүлек. Күсәре тирәләй әйләнеү периоды 24 сәғ. 37 минут. Әйләнеү күсәренең орбита буйлап хәрәкәте яҫылығына ауышлығы 64°48’; был планета климатының миҙгелгә бәйле мөһим...
МАРТЕМЬЯНОВ Владимир Семёнович
МАРТЕМЬЯНОВ Владимир Семёнович (9.9.1937, Топки ҡ. — 23.2.2012, Зеленоград ҡ.), физик‑химик. Химия фәндәре докторы (1987), профессор (1989). МДУ‑ны тамамлағандан һуң (1959) СССР ФА‑ның Химик физика институты филиалында (Мәскәү өлкәһе Черноголовка ҡсб) эшләй. 1971 й. алып БДУ‑ла: химик кинетика, 1979—90...
МАРТЫНЕНКО Василий Борисович
МАРТЫНЕНКО Василий Борисович (20.10.1974, Бөрө ҡ.), геоботаник. БР ФА профессоры (2016), биология фәндәре докторы (2009). БР-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (2020). Воронеж урман‑техника академияһын тамамлаған (1996). 1999 й. алып Өфө биология институтында эшләй: 2003 й. башлап өлкән ғилми хеҙмәткәр, 2004 й. —...
МАРТЫНОВ Виталий Владимирович
МАРТЫНОВ Виталий Владимирович (22.7.1959, Мари АССР‑ы Красногорский ҡсб), инженер‑механик. Техник ф. д‑ры (2000), проф. (2004). РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2012). Мари политехник ин‑тын тамамлағандан һуң (1981) шунда уҡ эшләй. 1988 й. алып ӨДАТУ‑ла (2003 й. башлап иҡт. информатика...
МАРТЫНОВ Леонид Николаевич
МАРТЫНОВ Леонид Николаевич (9.5.1905, Омск ҡ. – 21.6.1980, Мәскәү), шағир, тәржемәсе. “Диңгеҙ ҡултығы” (“Лукоморье”; 1945), “Өҫтөнлөк” (“Первородство”; 1965), “Гипербола” (1972), “Алтын запас” (“Золотой запас”; 1981) шиғри йыйынтыҡтары, “Һауа фрегаттары” (“Воздушные фрегаты”; 1974) автобиографик новеллалар...
МАРУШКИН Борис Константинович
МАРУШКИН Борис Константинович (28.4.1921, Пенза губ. Трубетчина а. – 15.8.1994, Өфө), химик‑технолог. Техник ф. д‑ры (1977), проф. (1979). БАССР‑ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1971). И.М.Губкин ис. Мәскәү нефть ин‑тын тамамлаған (1945). 1948—94 йй. ӨДНТУ‑ла эшләй: нефть һәм газ технологияһы, 1954—63...
МАРХАСИН Виктор Ильич
МАРХАСИН Виктор Ильич (24.5. 1944, Баҡы – 28.11.1987, Өфө), тау инженеры, геофизик. Техник ф. д‑ры (1987). И.Л.Мархасиндың улы. И.М.Губкин ис. Мәскәү нефтехимия һәм газ сәнәғәте ин‑тын тамамлаған (1967). 1971—87 йй. ӨНИ‑лә эшләй (1987 й. алып газ һәм газ конденсаты ятҡылыҡтарын үҙләштереү һәм эксплуатациялау...
МАРХАСИН Илья Львович
МАРХАСИН Илья Львович (27.4. 1919, Киев — 21.4.1988, Өфө), физик. Техник ф. д‑ры (1966), проф. (1968). БАССР‑ҙың атҡ. нефтсеһе (1967), СССР‑ҙың юғары мәктәп (1979), нефть сәнәғәте (1980) отличнигы. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Әзербайжан ун‑тын тамамлаған (Баҡы, 1943). 1952 й. алып Өфө нефть сәнәғәте...
МАРЧУКОВ Евгений Ювенальевич
МАРЧУКОВ Евгений Ювенальевич (26.7.1956, Мәскәү ҡ.), инженер‑механик. РФА‑ның мөхбир ағзаһы (2022), техник фәндәр докторы (1999), профессор (2007). РФ‑тың атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2005), почётлы авиатөҙөүсе (2006). Мәскәү авиация институтын тамамлаған (1979). 1978 й. алып «“Сатурн” ҒПБ» ААЙ‑нда (Мәскәү ҡ.):...
МАРШ, дәртле музыка жанры
МАРШ (фр. marche – тантаналы йөрөш), аныҡ ритм һәм ҡәтғи талғын темп м‑н айырылып торған, башлыса дәртле характерҙағы музыка жанры. М. өсөн, ғәҙәттә, 2/4, 4/4, 6/8 (балетта 3 өлөшлө лә осрай) размерҙары, ябай йәки ҡатмарлы репризалы 3 өлөшлө форма хас. Жанр, күпселек хәрби музыкаға хас һәм строевой...
МАРЬЕВКА, Көйөргәҙе р‑нындағы ауыл
МАРЬЕВКА, Көйөргәҙе р‑нындағы ауыл, Зәк‑Ишмәт а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 60 км һәм Күмертау т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 51 км алыҫлыҡта Крутой й. (Ашҡаҙар й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. – 402 кеше; 1939 – 116; 1959 – 195; 1989 – 273; 2002 – 325; 2010 – 245 кеше. Сыуаштар, урыҫтар...
МАРЬЯНОВКА, Ауырғазы р‑нындағы ауыл
МАРЬЯНОВКА, Ауырғазы р‑нындағы ауыл, Степановка а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнб. 13 км һәм Аҡкүл т. юл ст. Көнб. табан 43 км алыҫлыҡта Түрҫәгәҙе й. (Ауырғазы й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 163 кеше; 1920 – 253; 1939 – 230; 1959 – 153; 1989 – 130; 2002 – 169; 2010 – 227 кеше. Украиндар,...
МАРЮТКИН Василий Павлович
МАРЮТКИН Василий Павлович [14.10.1922, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ кантоны Варварино а. (БР‑ҙың Мәләүез р‑ны) — 17.11.1986, Өфө], спортсы. Парашют спорты б‑са СССР‑ҙың спорт мастеры (1951), респ. категориялы судья (1958). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Стәрлетамаҡ аэроклубы тәрбиәләнеүсеһе. Шәхси ярышта көмөш...
МАСКУЛОВ Рамзит Мөнир улы
МАСКУЛОВ Рамзит Мөнир улы (27.9.1957, БАССР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны Яңы Ҡыйышҡы а), архитектор. БР‑ҙың атҡ. архитекторы (2002), РФ‑тың почётлы архитекторы (2007). Архитекторҙар союзы ағзаһы (1987). Горький инженер‑төҙөлөш ин‑тын тамамлағандан һуң (1980) “Башкиргражданпроект” ин‑ты архитекторы, өлкән, төп...
МАСЛАКОВЕЦ Николай Алексеевич
МАСЛАКОВЕЦ Николай Алексеевич (1833 — 7.2.1908, С.‑Петербург), дәүләт эшмәкәре. Инфантериянан генерал (1906). Дворяндарҙан. Ген. штабтың Николай акад. тамамлағандан һуң (С.‑Петербург, 1859) Ырымбур айырым корпусында хеҙмәт итә. 1862 й. алып Урал казак ғәскәренең наказ атаманы ҡарамағындағы махсус йомоштар...
