Список материалов
АҘНАБАЕВ Тәлғәт Әхмәтғәлим улы
АҘНАБАЕВ Талғат Әхмәтғәлим улы [12.6.1912, Ырымбур губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Яҡшымбәт а. (БР‑ҙың Көйөргәҙе р‑ны) — 20.5.1980, шунда уҡ], хужалыҡ эшмәкәре. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1937 й. алып Көйөргәҙе р‑нының “Урожай” к‑зы, 1939 й. — Яҡшымбәт а/с, 1942—69 йй. “Искра” к‑зы рәйесе. А. етәкс. колхозда...
АҘНАБАЕВА Лариса Алексеевна
АҘНАБАЕВА Лариса Алексеевна (17.4.1941, Кировоград ҡ.), тел белгесе. Филол. ф. д‑ры (2000), проф. (2002). БР-ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2001). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1963) шунда уҡ уҡыта. Фәнни тикшеренеүҙәре инглиз теле, урыҫ теле, француз теле материалында коммуникатив лингвистика, тел һәм телмәр проспекцияһы,...
АҘНАБАЕВА Лилиә Фәрит ҡыҙы
АҘНАБАЕВА Лилиә Фәрит ҡыҙы (5.4.1963, Өфө), иммунолог. Мед. ф. д‑ры (2003), проф. (2012). БР-ҙың атҡ. табибы (2013). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1986) Респ. клиник дауаханаһында, бер үк ваҡытта 1996 й. алып БДМУ-ла эшләй. Фәнни тикшеренеүҙәре иммунология һәмөҫкө тын алыу юлдары һәм ауыҙ ҡыуышлығы ауырыуҙарын...
АҘНАБАЕВА Флүрә Фәтхи ҡыҙы
АҘНАБАЕВА Флүрә Фәтхи ҡыҙы (29.3.1937, Силәбе өлкәһе Туҡтыбай а. — 13.1.2022, Өфө ҡ.), педагог‑методист. Педагогия фәндәре кандидаты (1988). БР‑ҙың атҡаҙанған халыҡ мәғарифы хеҙмәткәре (1993). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1961) 1‑се Белорет урта мәктәбе уҡытыусыһы, 1962 й. алып “Башҡортостан уҡытыусыһы” журналы...
АҘНАҒОЛ ЫРЫҪҠОЛОВ
АҘНАҒОЛ ЫРЫҪҠОЛОВ, башҡорт ихтилалы (1662—64) етәкселәренең береһе. Себер даруғаһы Ҡыр‑Көҙәй улусы башҡорттарынан. Бикйән Туҡтамышев менән бергә шул уҡ даруғаның көнбайышында баш күтәреүселәр хәрәкәтенә етәкселек итә. Хөкүмәт вәкилдәре менән ихтилалды туҡтатыу тураһында һөйләшеүҙәрҙән баш тарта. 1663 й....
АҘНАҒОЛ, Белорет р‑ндағы ауыл
АҘНАҒОЛ, Белорет р‑ндағы ауыл, Сермән а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 34 км һәм Сермән т. юл ст. К.‑Көнб. табан 14 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 169 кеше; 1920 — 526; 1939 — 412; 1959 — 396; 1989 — 269; 2002 — 333; 2010 — 290 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ...
АҘНАҒОЛ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл
АҘНАҒОЛ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Теләүембәт а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 49 км һәм Мәләүез т. юл ст. К.‑Көнс. табан 75 км алыҫлыҡта Наҡаҫ й. (Һаҡмар й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 290 кеше; 1920 — 400; 1939 — 262; 1959 — 304; 1989 — 210; 2002 — 221; 2010 — 180 кеше. Башҡорттар...
АҘНАҒОЛ, Туймазы р‑нындағы ауыл
АҘНАҒОЛ, Туймазы р‑нындағы ауыл, Татар‑Олҡан а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Туймазы т. юл ст. Көнс. табан 16 км алыҫлыҡта Нөгөш й. (Өҫән й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1205 кеше; 1920 — 1557; 1939 — 873; 1959 — 484; 1989 — 238; 2002 — 240; 2010 — 258 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй...
АҘНАҒОЛОВ Рафаил Ғәйнетдин улы
АҘНАҒОЛОВ Рафаил Ғәйнетдин улы (13.2.1941, Чкалов өлкәһе Үрге Үтәғол а. — 23.1.2015, Өфө ҡ.), тел белгесе, педагог-методист. Педагогия фәндәре докторы (2004), профессор (2009). БР‑ҙың атҡаҙанған халыҡ мәғарифы хеҙмәткәре (1998). Яҙыусылар союзы ағзаһы (2005). БДУ‑ны тамамлаған (1968). 1972 й. алып ТТӘИ‑лә...
АҘНАЙ БЕЙ
АҘНАЙ БЕЙ, юрматы ҡәбиләһенең аҙнай ырыуы башлығы. “Юрматы ырыуы шәжәрәһе” б‑са, Тәтегәс бей һ.б. м‑н бергә юрматыларҙың Рус дәүләте составына инеү шарттары т‑да һөйләшеүҙәр алып бара (ҡара: Башҡортостандың Рус дәүләтенә ҡушылыуы). Килешеү төҙөлгәндән һуң староста итеп тәғәйенләнә. А.б. нәҫеле Стәрлетамаҡ...
АҘНАЙ ҠӘБЕРЛЕГЕ
АҘНАЙ ҠӘБЕРЛЕГЕ, 13 б. археологик ҡомартҡыһы. Ишембай р‑ны Аҙнай а. төньяҡҡа табан 1 км алыҫлыҡта Хажи Шиҙеһе й. (Һәләүек й. ҡушылдығы) уң ярында урынлашҡан. 1998 й. БР Мәҙәниәт министрлығының Ғилми‑производство үҙәгенең разведка отряды тарафынан асыла; ТТӘИ, Стәрлетамаҡ пед. ин‑ты һәм Ғилми‑производство...
АҘНАЙ ТОРАМАҺЫ
АҘНАЙ ТОРАМАҺЫ, тарих ҡомартҡыһы. 17—19 бб. ҡарай. Ишембай р‑ны Аҙнай һәм Хажы аа. араһында Хажи Шиҙеһе й. (Һәләүек й. ҡушылдығы) уң ярында урынлашҡан. 1997 й. урындағы халыҡ тарафынан табыла, 1998 й. ТТӘИ, Стәрлетамаҡ пед. ин‑ты һәм Мәҙәниәт министрлығының Ғилми‑производство үҙәгенең берлектәге экспедицияһы...
АҘНАЙ, Бишбүләк р‑нындағы ауыл
АҘНАЙ, Бишбүләк р‑нындағы ауыл, Дим а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 33 км һәм Аксёнов т. юл ст. К.‑Көнб. табан 60 км алыҫлыҡта Өйәҙе й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 764 кеше; 1920 — 843; 1939 — 601; 1959 — 727; 1989 — 466; 2002 — 444; 2010 — 411 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Урта мәктәп,...
АҘНАЙ, Ишембай р‑нындағы ауыл
АҘНАЙ, Ишембай р‑нындағы ауыл, Этҡол а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 28 км һәм Салауат т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 45 км алыҫлыҡта Хажи Шиҙеһе й. (Һәләүек й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 426 кеше; 1920 — 702; 1939 — 463; 1959 — 440; 1989 — 266; 2002 — 302; 2010 — 278 кеше. Башҡорттар...
АҘНАҠАЕВА Рәйлә Шәрәфи ҡыҙы
АҘНАҠАЕВА Рәйлә Шәрәфи ҡыҙы (18.10.1952, Чкалов өлк. Ҡыуандыҡ р‑ны ш. уҡ исемле ҡсб, хәҙ. Ҡыуандыҡ ҡ.), йырсы (лирик‑колоратуралы сопрано). БР‑ҙың халыҡ артисы (1992). ӨДСИ‑не тамамлаған (1982; Р.Ғ.Ғәлимуллина класы). 1983 й. алып Башҡ. филармонияһы солисткаһы, бер үк ваҡытта 1997 й. — ӨДСА‑ла уҡыта....
АҘНАЛЫ, Белорет р‑нындағы ауыл
АҘНАЛЫ, Белорет р‑нындағы ауыл, Әзекәй а/ с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 16 км һәм Сермән т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 4 км алыҫлыҡта Ҡаран й. (Ағиҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 481 кеше; 1920 — 542; 1939 — 303; 1959 — 267; 1989 — 379; 2002 — 414; 2010 — 415 кеше. Башҡорттар йәшәй...
АҘЫҠ КИСЛОТАЛАРЫ
АҘЫҠ КИСЛОТАЛАРЫ, аҙыҡ-түлек сәнәғәтендә консервалау саралары сифатында, ашамлыҡтарға әскелтем тәм биреү өсөн ҡулланылыусы карбон кислоталары. Иң билдәлеләре — лимон, һөт, шарап, аскорбин (С витамины) к‑талары, уксус кислотаһы.
Башҡортостанда тәбиғи уксусты “Сталк” пр‑тиеһында сығаралар, уксус к‑таһын —...
АҘЫҠ ӨҪТӘМӘЛӘРЕ
АҘЫҠ ӨҪТӘМӘЛӘРЕ, аҙыҡ продукттарының етештереү технологияһын, структураһын, физик‑химик һәм органолептик үҙенсәлектәрен яҡшыртыу, һаҡлау ваҡыттарын оҙайтыу, биол. һәм аҙыҡ ҡиммәтен арттырыу өсөн аҙыҡ‑түлек составына индерелеүсе тәбиғи йәки синтетик матдәләр.
А.ө. консерванттар (бензой, ҡырмыҫҡа һ.б....
АҘЫҠ-ТӘМ СӘНӘҒӘТЕ
АҘЫҠ-ТӘМ СӘНӘҒӘТЕ, аҙыҡ-түлек сәнәғәте тармағы. БР‑ҙа кондитер сәнәғәте, ликёр-араҡы сәнәғәте, макарон сәнәғәте, май эшкәртеү сәнәғәте, парфюмерия-косметика сәнәғәте, һыра ҡайнатыу сәнәғәте, йәшелсә-емеш сәнәғәте, шәкәр сәнәғәте, икмәк бешереү сәнәғәте, алкоголһеҙ эсемлектәр производствоһынан һ.б. тора...
АҘЫҠ-ТҮЛЕК СӘНӘҒӘТЕ
АҘЫҠ-ТҮЛЕК СӘНӘҒӘТЕ, туҡланыу продукттары, ш. уҡ йыуыу саралары, парфюмерия-косметика һәм тәмәке изделиелары сығарыу б‑са сәнәғәт тармаҡтары йыйылмаһы. БР‑ҙа аҙыҡ‑тәм сәнәғәте, балыҡ сәнәғәте, ит сәнәғәте, май, сыр яһау һәм һөт сәнәғәтенән тора (ҡара: табл.). Өфөлә А.‑т.с. 19 б. 50‑се йй. аҙ. үҫешә...
