Список материалов
ТҮБӘНГЕ ЫСМАҠ, Хәйбулла р‑нындағы ауыл
ТҮБӘНГЕ ЫСМАҠ, Хәйбулла р‑нындағы ауыл, Өфө а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 49 км һәм Сибай т. юл ст. К.‑Көнб. табан 87 км алыҫлыҡта Таналыҡ й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 234 кеше; 1939 — 125; 1959 — 122; 1989 — 67; 2002 — 105; 2010 — 93 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002).
Ауылға 20 б. башында...
ТҮБӘНГЕ ЯЙЫҠБАЙ, Баймаҡ р‑нындағы ауыл
ТҮБӘНГЕ ЯЙЫҠБАЙ, Т ү б ә н г е Н у ғ а й, Баймаҡ р‑нындағы ауыл, Ниғәмәт а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.-Көнб. 35 км һәм Сибай т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 80 км алыҫлыҡта Амандыҡ й. (Һаҡмар й. ҡушылдығы) тамағында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 520 кеше; 1939 — 154; 1959 — 148; 1989 — 155; 2002 — 163; 2010...
ТҮБӘНГЕ ЯНАҠТАЙ, Балтас р‑нындағы ауыл
ТҮБӘНГЕ ЯНАҠТАЙ, Балтас р‑нындағы ауыл, Үрге Янаҡтай а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 5 км һәм Көйәҙе т. юл ст. (Пермь крайы) К.‑Көнс. табан 78 км алыҫлыҡта Ҡарыш й. (Тере Танып й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 266 кеше; 1920 — 230; 1939 — 231; 1959 — 479; 1989 — 113; 2002 — 101; 2010 — 89...
ТҮБӘНГЕ ЯТВА, Белорет р‑нындағы ауыл
ТҮБӘНГЕ ЯТВА, C л а н ц ы, Белорет р‑нындағы ауыл, Сосновка а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 31 км һәм Белорет т. юл ст. К. табан 13 км алыҫлыҡта Ятва й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 24 кеше; 1959 — 238; 1989 — 188; 2002 — 133; 2010 — 64 кеше. Урыҫтар, башҡорттар йәшәй (2002)....
ТҮБӘНГЕ, Шишмә р‑нындағы утар
ТҮБӘНГЕ, Шишмә р‑нындағы утар, Шөңгәккүл а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 35 км һәм Шөңгәккүл т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 10 км алыҫлыҡта Балышлы й. (Дим й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 152 кеше; 1959 — 174; 1989 — 171; 2002 — 171; 2010 — 188 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Клуб бар.
Утарға...
ТҮБӘНКҮЛ, ауыл, Туймазы ҡ. эсендә
ТҮБӘНКҮЛ, ауыл, 1982 й. алып Туймазы ҡ. эсендә.
Ауылға 20‑се йй. аҙ. Бәләбәй кантонында “Түбәнкүл” к‑зы ойошторолған ваҡытта нигеҙ һалына. Халҡы: 1939 й. — 293 кеше; 1959 — 368 кеше. 1982 й. Туймазы р‑нының Иҫке Туймазы а/с ҡараған. Хәҙер Туймазы ҡ. Түбәнкүл микрорайоны терр‑яһы.
Тәрж. Р.Ғ.Ғилманов
ТҮБӘТӘЙ
ТҮБӘТӘЙ, т а ҡ ы я, башҡорт ир‑атының йоҡа кәпәс рәүешендәге традицион баш кейеме (ҡара: Башҡорт кейеме). Түбәһе ҡалҡыуыраҡ түңәрәк Т., ғәҙәттә, 4 ҡыйыҡтан һәм тирәстән (бейеклеге 6—7 см) торған, аҫҡа табан киңәйеберәк киткән. Тирәсен (ҡайһы саҡта өҫкө яғын) тотош ҡыя һыҙыҡтар, һирәгерәк ромб, өсмөйөш,...
ТҮГӘРӘК, Борай р‑нындағы ауыл
ТҮГӘРӘК, Борай р‑нындағы ауыл, Салҡаҡ а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 27 км һәм Яңауыл т. юл ст. К. табан 95 км алыҫлыҡта Шүлейә й. (Тере Танып й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 324 кеше; 1920 — 372; 1939 — 425; 1959 — 396; 1989 — 166; 2002 — 131; 2010 — 106 кеше. Башҡорттар, татарҙар...
ТҮКӘТ 1‑cе, Күгәрсен р‑нындағы ауыл
ТҮКӘТ 1‑cе, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Нуҡай а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 30 км һәм Мәләүез т. юл ст. К.‑Көнс. табан 105 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 392 кеше; 1920 — 373; 1939 — 199; 1959 — 186; 1989 — 145; 2002 — 153; 2010 — 147 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп, фельдшер-акушерлыҡ...
ТҮЛӘБАЙ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл
ТҮЛӘБАЙ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Волостновка а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 27 км һәм Мәләүез т. юл ст. К.‑Көнс. табан 49 км алыҫлыҡта Мәнеү й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 350 кеше; 1920 — 369; 1939 — 258; 1959 — 297; 1989 — 218; 2002 — 186 кеше. Башҡорттар йәшәй...
ТҮЛӘБАЙ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Иртөбәк а/с ҡарай
ТҮЛӘБАЙ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Иртөбәк а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. 36 км һәм Мәләүез т. юл ст. К.‑Көнс. табан 73 км алыҫлыҡта 2‑се Мрәүешле й. (Ағиҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 280 кеше; 1920 — 408; 1939 — 168; 1959 — 203; 1989 — 209; 2002 — 208 кеше. Башҡорттар, урыҫтар йәшәй...
ТҮЛӘГӘН, Илеш р‑нындағы ауыл
ТҮЛӘГӘН, Илеш р‑нындағы ауыл, Бишҡурай а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 27 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т. табан 105 км алыҫлыҡта Биәтъяҙы й. (Кеүәш й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 276 кеше; 1920 — 393; 1939 — 412; 1959 — 333; 1989 — 218; 2002 — 193; 2010 — 178 кеше. Башҡорттар йәшәй...
ТҮЛӘК Рәйес Ғөссәм улы
ТҮЛӘК (Түләков) Рәйес Ғөссәм улы (14.10.1959, БАССР‑ҙың Баймаҡ р‑ны Буранбай а. — 31.3.2007, Өфө, тыуған яғында ерләнгән), шағир. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1990). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1987) Баймаҡ р‑ны мәктәптәрендә уҡыта, 1993 й. алып БР Яҙыусылар союзының Сибай яҙыусылар ойошмаһында яуаплы секретарь,...
ТҮЛӘК, Мәләүез р‑нындағы ауыл
ТҮЛӘК, Мәләүез р‑нындағы ауыл, Первомайский а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Мәләүез т. юл ст. Көнс. табан 4 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 229 кеше; 1920 — 285; 1939 — 154; 1959 — 147; 1989 — 154; 2002 — 142; 2010 — 241 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002).
Ауылға 18 б. уртаһында...
ТҮЛӘМӘ
ТҮЛӘМӘ, кеше һәм хайуандарҙың киҫкен инфекцион ауырыуы, ағыуланыу, биҙгәк, септицемия, карбункулдар барлыҡҡа килеүе, эсәклектең, үпкәнең, баҙам биҙҙәренең зарарланыуы хас. Тыуҙырыусыһы — Bacillus anthracis, аэроб, бацилляр һәм споралы формаларҙа була. Споралары тупраҡта бер нисә тиҫтә йыл һаҡланыуы...
ТҮЛЕБАЕВ Мөхәмәт Усман улы
ТҮЛЕБАЕВ Мөхәмәт Усман улы (25.1.1945, БАССР‑ҙың Белорет р‑ны Түб. Сермән а., хәҙ. БР‑ҙың ш. уҡ р‑ны Сермән а.), ҡурайсы. БАССР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1986). БДУ‑ны тамамлаған (1970). 1963—65 йй. һәм 1970 й. алып (1970—2007 йй. ҡурай түңәрәге етәксеһе) Белорет р‑ны Шығай урта мәктәбе уҡытыусыһы....
ТҮЛҺЕҘЛЕК
ТҮЛҺЕҘЛЕК, өлгөргән организмдың тоҡом ҡалдырыуға һәләтһеҙ булыуы.
Кеше Т. Ҡатын‑ҡыҙ, ир‑ат Т. һәм башҡа ауырыуҙар м‑н бергә килгән Т.; тулы (уны тыуҙырған сәбәптәр бөтөрөлә алмай) һәм шартлы (сәбәптәр бөтөрөлә ала) Т. айырыла. Ҡатын‑ҡыҙ Т. беренсел (енси тормош башлағандан алып ауырға ҡалмау) һәм...
ТҮҢГӘҮЕР
ТҮҢГӘҮЕР, башҡорт ҡәбиләһе. Тамғаһы – . Этник яҡтан Алтай һәм Урта Азияның монгол ҡәбиләләренә барып тоташа. Т. формалашыуына уларҙың Арал, Ҡара диңгеҙ буйында, Көнсығыш Европала йәшәгән иран, уғыр һәм төрки‑бәшнәк, артабан болғар ҡәбиләләре мөхитендә йәшәүе йоғонто яһаған. Азов буйындағы Бөйөк Болғар...
ТҮРӘ ХАН
ТҮРӘ ХАН, Т у р а х а н, Т о р а б е й, хан. Сыңғыҙхан нәҫеленән (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, ҡуңғрат ырыуынан). Башҡорт ырыуҙары берләшмәһенә етәкселек иткән. 15 б. аҙ. — 16 б. башында төньяҡ һәм үҙәк, һуңыраҡ көньяҡ Башҡортостанға етәкселек иткән. Н.А.Мәжитов фекере б‑са, бер үк ваҡытта Нуғай Урҙаһы мырҙаһы...
ТҮРБЕЙЕК, Дүртөйлө р‑нындағы ауыл
ТҮРБЕЙЕК, Дүртөйлө р‑нындағы ауыл, Иҫке Яндыҙ а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнс. 30 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 160 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 126 кеше; 1920 — 143; 1939 — 186; 1959 — 204; 1989 — 152; 2002 — 184; 2010 — 187 кеше. Мариҙар йәшәй (2002).
Ауылға Бөрө...
