Список материалов

ИБРАҺИМОВ Искәндәр Абдрахман улы (21.11.1925, БАССР-ҙың Бәләбәй кантоны Дәүләкән ҡсб, хәҙ. Дәүләкән ҡ., — 25.6.2001, Өфө), урмансы. Биол. ф. канд. (1965). БАССР‑ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1973), БАССР‑ҙың атҡ. урмансыһы (1982). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. БАХИ-ны тамамлаған (1953), 1956 й. алып...

ИВАНОВ Василий Николаевич [28.12.1896, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Ҡушйылға а. (БР‑ҙың Бишбүләк р‑ны) — 20.11.1979, Симферополь ҡ.), агроном. А.х. ф. д‑ры, проф. (икеһе лә — 1951). Беренсе донъя һуғышында ҡатнашыусы. К.А.Тимирязев ис. Мәскәү а.х. акад. тамамлаған (1928). 1926 й. алып Сыуаш АССР‑ының игенселек...

ИВАНОВ Николай Михайлович [7.12.1919, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Булгаков а. (БР‑ҙың Өфө р‑ны) — 1.9.1987, ш. уҡ р‑ндың Искин а.], хужалыҡ эшмәкәре. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1934—83 йй. Өфө р‑нында эшләй: 1946 й. алып А.Д.Цюрупа ис. с‑зда, 1956 й. — “Родина” к‑зында (1956—75 йй. рәйес). И. етәкс....

ИВШИН Аркадий Игнатьевич (24.3.1933, БАССР‑ҙың Дыуан р‑ны Таҙтүбә а. — 29.3.1988, шунда уҡ), хужалыҡ эшмәкәре. БАХИ‑ны тамамлаған (1971). 1953—54 йй. Асҡын МТС‑ында агроном. 1957 й. алып Дыуан р‑нында: ВЛКСМ һәм КПСС‑тың район ком‑ттарында эшләй, 1961—88 йй. “Искра” к‑зы рәйесе. И. етәкс. к‑з үҫемлекселектә...

ИГЕН КУЛЬТУРАЛАРЫ, иген алыу өсөн үҫтерелгән бажат һымаҡтар ғаиләһе үҫемлектәре һәм ҡарабойҙай һымаҡтар ғаиләһенән ҡарабойҙай. И.к. ашлыҡ (арпа, арыш, бойҙай, кукуруз, тритикале, һоло һ.б.), ш. иҫ. ярма культуралары, һәм ҡуҙаҡлы иген культураларына бүленә. Үҫеш төрө б‑са И.к. ужым культураларына (арыш,...

ИГЕНСЕЛЕК, 1) а.х. культураларын үҫтереү һәм юғары тотороҡло уңыш алыу өсөн тупраҡҡа тәьҫир итеү ысулдары системаһы. Тотороҡло (төрлө а.х. культураларын уңайлы тупраҡ-климат шарттарында үҫтереү), ҡоро йәки тотороҡһоҙ (дым етешмәгән һәм һауа торошо тотороҡһоҙ булған райондарҙа) И., һуғарыулы игенселек,...

ИГЕНСЕЛЕК СИСТЕМАҺЫ, 1) игенселек өлкәһендә хужалыҡ итеүҙең тарихи барлыҡҡа килгән органик-технологик формаһы; 2) ерҙе рациональ файҙаланыуға, тупраҡтың һәм а.х. культураларының уңдырышлылығын күтәреүгә йүнәлтелгән ойоштороу‑хужалыҡ, агротехник, мелиоратив саралар йыйылмаһы. И.с. хужалыҡта һәм ер терр‑яһында...

ИГЕНСЕЛЕКТЕҢ ТУПРАҠ ҺАҠЛАУ СИСТЕМАҺЫ, тупраҡты эрозиянан һаҡлау б‑са үҙ‑ара бәйле ойоштороу, агротехник, урман‑мелиорация, гидротехник саралар комплексын ҡулланыуға нигеҙләнгән игенселек системаһы. БР‑ҙа һәр ауыл хужалығы зонаһы өсөн эшләнә. Һыу эрозияһына дусар булған тау‑урман зонаһында, төньяҡ‑көнсығыш...

ИГЛИН ЙӘНЛЕКСЕЛЕК ХУЖАЛЫҒЫ, 1959 й. Иглин р‑ны Оло Теләк а. Оло Теләк йәнлекселек хужалығы булараҡ ойошторола, 1999 й. алып ЯСЙ, 2000 й. — МУАХП, 2002 й. — “Башҡортостан” ҡошсолоҡ ф‑каһының “Иглин” йәнлекселек бүлексәһе, 2004 й. — “И.й.х.” ААЙ, 2010 й. ябыла. Составына көлһыу ҡара төлкө, вуалле аҡ төлкө,...

ИГЛИНСКАЯ МЕСТНАЯ, болон тимофеевкаһының урындағы селекция сорты. Һабағы цилиндр рәүешендә, бейеклеге 100 см тиклем, ҡыуағы кәүшәк, төҙ. Япраҡлылығы 50%‑ҡа тиклем. Ҡыяҡ япраҡлы. Сәскәлеге — һепертке башаҡ (солтан). Орлоғо ваҡ, оҙонса овал формала. 1000 орлоғоноң ауырлығы 0,4—0,5 г. Һуң өлгөрөүсән, уртаса...

ИЗУМРУДНАЯ, судан үләне сорты. 1986 й. Ә.Н.Биктимеров (БНИИЗиС) тарафынан ҡатмарлы гибридлаштырыу ысулы м‑н сығарылған. Һабағы төҙ, цилиндр рәүешендә, бейеклеге 2,0 м тиклем. Япраҡлылығы 75—86%. Ҡыяҡ япраҡлы. Сәскәлеге — күп башаҡлы һепертке. 1000 орлоғоноң ауырлығы 12,5—14,0 г. Иртә өлгөрөүсән, һыуыҡҡа,...

ИЛЬИН Сергей Семёнович (17.3.1905, Ҡазан губ. Сөнчәләй а. — 1978, Ярославль ҡ.), агроном. А.х. ф. д‑ры (1952), проф. (1952). Ҡазан а.х. һәм урмансылыҡ ин‑тын тамамлаған (1930). 1957—62 йй. БДУ‑ның ботаника каф. мөдире, 1966—70 йй. Биология ин‑тының (Өфө) өлкән ғилми хеҙм‑ре. Фәнни хеҙмәттәре тупраҡта...

ИЛЬИЧЁВ Дмитрий Андреевич (7.11.1901, Кострома губ. — окт. 1973, Өфө), урман белгесе. А.х. ф. канд. (1949). БАССР‑ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1970). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Ленинград урман‑техника акад. тамамлаған (1930). 1926 й. алып Тубыл ер идаралығында, 1929 й. — Урал урман‑техника ин‑тында...

ИНӘ ҠОРТ ҺӨТӨ, ашатыусы эшсе ҡорттарҙың өҫкө яңаҡ һәм йотҡолоҡ биҙҙәре секреты. Бер инә көбөнә бал ҡорттары 0,2—0,5 г И.ҡ.һ. һала. Химик составы бал ҡорттары туҡланған һеркәгә бәйле. И.ҡ.һ. ҡоро матдәһендә 10—58% аҡһым, 5—18% май, 5—15% углевод, минераль матдәләр, витаминдар һ.б. биологик актив матдәләр...

ИСЛАМОВ Фидус Әмир улы (19.8.1946, БАССР‑ҙың Яңауыл р‑ны Костин а.), зоотехник. А.х. ф. д‑ры (2000), проф. (2001). БАХИ‑ны тамамлағандан һуң (1973) Баймаҡ тәж.‑производство хужалығында ғилми хеҙм‑р, баш зоотехник. 1986 й. алып БАССР А.х. министрлығының баш зоотехнигы, 1991 й. — БР МС‑нда баш белгес,...

ИСЛАМОВА София Ғиззәт ҡыҙы [26.7.1948, Чкалов өлк. Бәшир а. (Ырымбур өлк.)], зоотехник. А.х. ф. д‑ры (2004). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2011), БР‑ҙың мәғариф отличнигы (2005). БАХИ‑ны тамамлағандан һуң (1971) Стәрлетамаҡ зооветеринария техникумында, 1973 й. алып Баймаҡ р‑нының Ҡуянтау урта мәктәбендә...

ИСМӘҒИЛЕВ Рафаэль Ришат улы (25.3.1951, БАССР-ҙың Нуриман р-ны Байгилде а.), агроном. БР ФА‑ның мөхбир ағзаһы (1998), а.х. ф. д‑ры (1992), проф. (1993). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2000), РФ юғары мәктәбенең атҡ. хеҙм‑ре (2010). Р.С.Исмәғилевтең улы. БАХИ-ны тамамлағандан һуң (1973) Нуриман үҫемлектәрҙе...

ИСТАМҒӘЛИН Сафа Ғәлиулла улы [13.8.1924, БАССР‑ҙың Тамъян-Ҡатай кантоны Йәлембәт а. (БР‑ҙың Әбйәлил р‑ны) — 29.6.1992, ш. уҡ райондың Әлмөхәмәт а.], Соц. Хеҙмәт Геройы (1973). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1939 й. алып Әбйәлил р‑нында эшләй: 1942 й. тиклем “Салауат батыр” к‑зында, 1945 й. башлап “Ҡыҙыл...

ИСТАМҒОЛОВ Әмир Мираҫ улы (5.6.1931, БАССР‑ҙың Әбйәлил р‑ны Ярлыҡап а. — 4.08.2009, БР‑ҙың ш. уҡ р‑ны Һамар а.), Соц. Хеҙмәт Геройы (1981). 1946—92 йй. Әбйәлил р‑нының “Ҡыҙыл Башҡортостан” с‑зында эшләй (1949 й. алып механизатор). Етештереүҙә юғары күрһәткестәргә өлгәшкән: иген культуралары уңдырышлылығы —...

ИҪӘКӘЕВ Иҫлебай Иҫәкәй улы (15.5.1935, БАССР‑ҙың Краснокама р‑ны Түбән Таҡыя а. — 30.11.1998, Салехард ҡ.), агроном. а.х. ф. д‑ры (1995). Новосибирск а.х. ин‑тын тамамлағандан һуң (1965) Томск өлк. хужалыҡтарында эшләй. 1977 й. алып Ханты‑Манси а.х. тәжрибә ст.: өлкән агроном, 1978—80 йй. фермалар идарасыһы....