Список материалов
ОБЛИТЕРАЦИЯЛЫ ТРОМБАНГИТ
ОБЛИТЕРАЦИЯЛЫ ТРОМБАНГИИТ, Б ю р г е р а у ы р ы у ы, магистраль, башлыса ваҡ һәм уртаса ҡан тамырҙарының иммунопатологик шеш ауырыуы, ҡан тамырҙары киңлегенең тулы бөтәшкәнгә тиклем (окклюзия) тарайыуы һәм аяҡтың дисталь өлөшөнөң ҡан м‑н тәьмин ителеүе боҙолоуы м‑н билдәләнә. О.т. периферик (аяҡтың...
ОБНОВЛЕНЕЦТАР
ОБОЛЕНЦЕВ Роман Дмитриевич (1.11.1906, Харьков губ. Алексеевка а. — 27.10.1968, Киев), нефтехимик. Химия ф. д‑ры (1951), проф. (1953). РСФСР‑ҙың (1964), БАССР‑ҙың (1957) атҡ. фән эшмәкәре. ЛДУ‑ны тамамлаған (1936). 1935 й. алып “Хим‑ газ” ғилми‑тикшеренеү эксперименталь з‑дында (Ленинград ҡ.), 1941...
ОБОЛЕНЦЕВ Роман Дмитриевич
ОБОЛЕНЦЕВ Роман Дмитриевич (1.11.1906, Харьков губ. Алексеевка а. — 27.10.1968, Киев), нефтехимик. Химия ф. д‑ры (1951), проф. (1953). РСФСР‑ҙың (1964), БАССР‑ҙың (1957) атҡ. фән эшмәкәре. ЛДУ‑ны тамамлаған (1936). 1935 й. алып “Химгаз” ғилми‑тикшеренеү эксперименталь з‑дында (Ленинград ҡ.), 1941 й. —...
ОБРЕЗКОВА Ольга Константиновна
ОБРЕЗКОВА Ольга Константиновна (11.5.1980, Стәрлетамаҡ ҡ.), спортсы. Ауыр атлетика б‑са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1997). Урал физик культура акад. тамамлаған (2003). “Каучук” спорт клубы тәрбиәләнеүсеһе (Стәрлетамаҡ; тренеры П.И.Никитин). Ырғым, күтәреү һәм икебәйгелә Рәсәй чемп. (2001—02),...
ОБРЕИМОВ Иван Васильевич
ОБРЕИМОВ Иван Васильевич (24.2.1894, Аннеси ҡ., Франция — 2.12.1981, Мәскәү), физик. СССР ФА акад. (1958). Петро‑ град ун‑тын тамамлаған (1915). Фәнни хеҙмәттәре кристалдар физикаһы һәм молекуляр спектроскопия өлкәһендәге тикшеренеүҙәргә арналған. О. тарафынан иретмәлә монокристалдарҙы үҫтереп алыу...
ОБРУЧЕВ Владимир Афанасьевич
ОБРУЧЕВ Владимир Афанасьевич (1793, Архангельск ҡ. — 1866 й. апр.), дәүләт эшмәкәре. Инфантериянан генерал (1851). Дворяндарҙан. 1812 й. Ватан һуғышында, рус армияһының 1813—14 йй. сит ил походтарында, 1828—29 йй. рус‑төрөк һуғышында, 1830—31 йй. поляк ихтилалын баҫтырыуҙа ҡатнаша. Инженерҙар мәктәбен...
ОБСЕРВАТОРИЯ астрономик
ОБСЕРВАТОРИЯ а с т р о н о м и к, астрономик күҙәтеүҙәр һәм тикшеренеүҙәр үткәреү өсөн ҡорамалдар м‑н йыһазландырылған махсуслаштырылған учреждение, ш. уҡ бина йәки биналар һәм ҡоролмалар комплексы. Башҡортостанда Ерҙең яһалма юлдашта‑ рын күҙәтеү өсөн 1957 й. БДУ‑ла ойошторолған (Д.Т.Емасов, В.С.Сөләймәнов)...
ОБУХОВ Михаил Иванович
ОБУХОВ Михаил Иванович (29.10. 1871, Түб. Новгород губ. Пешелань а. — 4.10.1943, Өфө), педагог. 1891 й. алып Түб. Новгород губ. мәктәптәрендә эшләй. 1906—07 йй., 1910—13 йй. Архангел һәм Әстерхан губ. һөргөндә була. 1907—08 йй. М.Шорин исеме м‑н Бөтә Рәсәй уҡытыусылар һәм халыҡ мәғарифы эшмәкәрҙәре...
ОБУХОВ Николай Феоктистович
ОБУХОВ Николай Феоктистович (22.5.1921, Вятка губернаһы Власово а. — 11.11.1990, Черновцы ҡ., Украина), өлкән лейтенант. Советтар Союзы Геройы (1941). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. В.И.Ленин исемендәге Хәрби-сәйәси академияла уҡыған (Бәләбәй ҡ., 1943), Юғары хәрби-сәйәси курстар тамамлаған (1944). 1940 й....
ОБУХОВ Павел Матвеевич
ОБУХОВ Павел Матвеевич (11.11. 1820, Вятка губ. Воткинск ҡ. — 13.1.1869, Пятра а., Румыния), тау инженеры, металлург, уйлап табыусы. Артиллерия ком‑тының мөхбир ағзаһы (С.‑Петербург, 1861). Полк. (1861). Тау инженерҙары корпусы ин‑тын (С.‑Петербург, 1843) тамамлағандан һуң Гороблагодатск, Серебрянск...
ОБЩИНА
ОБЩИНА, халыҡтың туғанлыҡ бәйләнештәре нигеҙендә барлыҡҡа килгән традицион соц. ҡоролош формаһы. О. етештереү сара‑ ларына яңғыҙ йәки берлектә хужа булыу, тулы йәки өлөшләтә үҙидара хас. Ырыу (ҡара: Ырыу-ҡәбилә берләшмәһе), ғаилә һәм күршеләр (бер биләмә, ауыл О.; ҡара: Ауыл) О. бүлеп йөрөтөлә. Башҡорттарҙа...
ОБЫДЁННОВ Михаил Фёдорович
ОБЫДЁННОВ Михаил Фёдорович (21.11.1949, Өфө), археолог. Тарих ф. д‑ры (1992), проф. (1993). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1975) шунда уҡ эшләй (2000—06 йй. төбәкте өйрәнеү һәм дәүләт идараһы каф. мөдире), 1993 й. алып Көнсығыш иҡт.-юридик гуманитар акад. проректоры, дәүләт тарихы һәм хоҡуҡ каф. мөдире,...
ОБЫДЁННОВА Гөлнара Тәлғәт ҡыҙы
ОБЫДЁННОВА Гөлнара Тәлғәт ҡыҙы (11.4.1955, Силәбе ҡ.), археолог. Тарих ф. д‑ры (2002), проф. (2002). РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2006). Ҡазан ун‑тын тамамлағандан һуң (1978) БДПУ‑ла эшләй: 1988 й. алып тарих ф‑ты деканы, 2007 й. — Тарихи һәм хоҡуҡи белем ин‑ты дир., 2015 й. башлап...
ОВАНЕСОВ Гурген Павлович
ОВАНЕСОВ Гурген Павлович (20.7.1909, Баҡы губ. Кирк а. — 9.10.1993, Мәскәү), инженер‑геолог. Геол.-минералогия ф. д‑ры (1961). РСФСР‑ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1959), БАССР‑ҙың атҡ. нефтсеһе (1979), СССР‑ҙың почётлы нефтсеһе (1969). Әзербайжан нефть ин‑тын тамамлаған (1931). 1952—63 йй. “Башнефть”...
ОВСЯННИКОВА Людмила Борисовна
ОВСЯННИКОВА Людмила Борисовна (25.2.1948, Рига), гигиенист. Мед. ф. д‑ры (2002). РФ‑тың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (2012). Ҡазан мед. ин‑тын тамамлағандан һуң (1972) Өфө ҡала санитария-эпидемиология ст. эшләй. 1978 й. алып БДМУ‑ла: 1980 й. өлкән ғилми хеҙм‑р, 2000—2002 йй. үҙәк ғилми-тикшеренеү лаб. төп...
ОВЧАРЕНКО Василий Моисеевич
ОВЧАРЕНКО Василий Моисеевич (15.5.1910, Екатеринослав губ. Успенка а. — 14.5.1965, Белорет ҡ.), хужалыҡ эшмәкәре. Каменка металлургия ин‑тын тамамлағандан һуң (1931) Макеевка ҡ., 1932 й. алып Константиновка ҡ. (бөтәһе лә — Украина ССР‑ы) эшләй. 1938 й. башлап Свердловск өлк.: Яңы Тагил (Түб. Тагил ҡ.),...
ОВЧАРОВ Степан Семёнович
ОВЧАРОВ Степан Семёнович [1909, Өфө губернаһы Бәләбәй өйәҙе Яңы Константиновка а. (БР‑ҙың Әлшәй районы) — 14.10.1943, Украина ССР‑ының Калужино а. ерләнгән], Советтар Союзы Геройы (1944). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1942 й. ноябренән Воронеж һәм Ялан фронттарында хеҙмәт итә. Герой исеменә 37‑се армияның...
ОВЧИННИКОВ Андрей Афанасьевич
ОВЧИННИКОВ Андрей Афанасьевич (1739 — 25.8.1774, Әстерхан губ. Ҡара Яр ҡ. янында), Крәҫтиәндәр һуғышында (1773— 75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв ген.-фельдмаршалы. Казак. Яйыҡ ҡаласығында хеҙмәт итә. 1772 й. Яйыҡ казактары ихтилалында ҡатнаша. 1773 й. 18 сент. Пугачёв ихтилалына ҡушыла. Хәрби коллегия ойоштороу...
ОВЧИННИКОВ Владимир Викторович
ОВЧИННИКОВ Владимир Викторович (7.6.1959, Өфө), спортсы. Дзюдо б‑са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (2006). Т.Г.Шевченко ис. Киев ун‑тын тамамлаған (1983). “Динамо” физкультура‑спорт йәмғиәте тәрбиәләнеүсеһе (Киев, Львов ҡҡ.; тренерҙары П.М.Карамалак, Р.М.Юнак). Мастерҙар араһында Европа чемпионатының...
ОВЧИННИКОВ Владимир Павлович
ОВЧИННИКОВ Владимир Павлович (2.1.1958, Бәләбәй ҡ.), пианист. РФ‑тың халыҡ (2005), РФ‑тың (1996) һәм БАССР‑ҙың (1989) атҡ. артисы. Мәскәү консерваторияһын тамамлағандан һуң (1981; А.А. Наседкин класы) “Москонцерт” берекмәһе, 1996 й. алып акад. филармония солисы, бер үк ваҡытта 1985—94 йй., 1996—2000...
